Lecznicze właściwości osypu pszczół

Osyp pszczół, zwany również zimowym osypem pszczół, stanowią martwe pszczoły, które po okresie zimy osypują się do dennicy ula. W trakcie wiosennego przeglądu uli pszczelarze znajdują w nich różne ilości padłych pszczół. Niejednokrotnie ich masa dochodzi do 250-300 g. Przyczyny osypu pszczół mogą być różne. Niekiedy powodem są słabe rodziny pszczele, niesprzyjające warunki pogodowe (niskie temperatury, długie przedwiośnie), w innych przypadkach są to choroby (warroza, nosemoza), zła jakość matki pszczelej, niewłaściwe rozlokowanie zapasów w ulu lub ich wyczerpanie.

Z ekonomicznego punktu widzenia osyp pszczół jest dla pszczelarzy niekorzystny. W ciągu roku rodzina pszczela zmniejsza swoją liczebność średnio o 2-3%, a w skrajnych przypadkach nawet o 10-12%. Jednak możliwość wykorzystania tego produktu do celów leczniczych, może te straty znacznie zrekompensować (Kryłow i wsp. 2007, Trzybiński 2008).

fot.© Roman Dudzik

Skład chemiczny

Osyp pszczół po pozyskaniu go z ula zawiera zwykle 8-10% wody, natomiast po dodatkowym podsuszeniu zawartość wody mieści się w granicach 3-4%.

W zależności od tego zawartość innych składników osypu pszczół może się dość znacznie różnić. Niemcew i wsp. (2001), Pogarskaja i Selionowa (2008) oraz Kaszina i wsp. (2014) podają, że w osypie pszczół znajduje się 47,8-65% białka, 11,0-24,0% chityny, 20,0-25,0% melaniny, 11,0-27,7% substancji woskowych i lipidowych oraz 1,8-2,5% substancji mineralnych.

Wśród biopierwiastków stwierdzono obecność żelaza, cynku, cyny, niklu, kadmu, miedzi i kobaltu. Ich zawartość określono na 288 mg/kg masy osypu pszczół.

Preparaty

Z osypu pszczół sporządza się następujące preparaty lecznicze: odwary, ekstrakty etanolowe oraz ekstrakty uzyskane za pomocą ciekłego CO₂ w stanie nadkrytycznym. Niekiedy poleca się spożywanie osypu pszczół niepoddanego żadnym procesom technologicznym.

Ludjanskij (1993) podaje następujący sposób przygotowania odwaru: 1 stołową łyżkę osypu pszczół zalewa się 0,5 l wody i gotuje przez 30-60 min. Po ostudzeniu i przecedzeniu do odwaru dodaje się łyżkę stołową miodu. Fieskin (1999) poleca użycie do przygotowania odwaru 3 łyżek stołowych osypu pszczół (10-15 g) oraz 0,5 l wody.

Całość gotuje się przez 60 min i po ochłodzeniu i przecedzeniu do odwaru dodaje się 1 łyżeczkę do herbaty miodu i 50 ml 95% alkoholu etylowego (dla celów konserwujących). Odwar przechowuje się w ciemnym i chłodnym miejscu.

Z kolei Niemcew i wsp. (2001) oraz Pogarskaja i Selionowa (2008) opisują ekstrakty otrzymane z osypu pszczół za pomocą ciekłego CO₂ w stanie nadkrytycznym. W ten sposób otrzymuje się produkt zawierający kompleks chitynowo-melaninowy.

Zawiera on średnio 9% wody, 47,5% białek, 21% chityny, 21% melaniny oraz 2,5% substancji mineralnych. Ponadto stwierdzono występowanie w nim stosunkowo wysokiej zawartości związków flawonoidowych i innych związków polifenolowych (14-16%), a także witaminy C (0,5-0,7 mg/g ekstraktu).

Działanie lecznicze

Preparaty z osypu pszczół (odwary i ekstrakty etanolowe) okazały się jednymi z najbardziej skutecznych leków stosowanych w rozroście gruczołu krokowego. Według Sinjakowa (1998, 2008) w początkowym okresie choroby (I i II stadium) odwar z osypu pszczół pije się w ilości 2 stołowych łyżek 2-3 razy dziennie przez miesiąc.

Po 1-2 mies. kurację można powtórzyć. Fieskin (1999) poleca stosowanie odwaru z osypu pszczół po 1 łyżce stołowej 3 razy dziennie po jedzeniu przez okres 1 mies., a następnie po 2 tyg. przerwie, cykl leczenia można powtórzyć.

fot.© Roman Dudzik

Ekstrakt etanolowy (20-30%) z osypu pszczół Ludjanskij (1993) stosował z dobrym skutkiem u chorych z rozrostem gruczołu krokowego, podając go pacjentom w ilości 1 kropli na 1 kg masy ciała raz dziennie przez okres 1 roku.

Frołow i Pieriesadin (2010) podawali z kolei chorym ekstrakt etanolowy z osypu pszczół wzbogacony propolisem i miodem w ilości 20-25 kropli 3-4 razy dziennie po jedzeniu przez okres co najmniej 6 mies. Przy dobrej tolerancji ekstraktu terapię można przedłużyć nawet do 1 roku.

Czuchraj (2011) także stosuje z dobrym skutkiem 10% ekstrakt etanolowy z osypu pszczół, zarówno zewnętrznie (okłady), jak i wewnętrznie, do leczenia układu kostno-mięśniowego, a szczególnie w chorobie reumatycznej, skurczu i naderwaniu mięśni oraz zapaleniu kości i chrząstek (osteochondrozie).

Zastosowanie 1-2 okładów z tym preparatem na noc powoduje prawie natychmiastowe uśmierzenie bólu towarzyszącemu tym chorobom. Równocześnie podaje ona chorym po 20 kropli tego ekstraktu drogą doustną (w małej ilości wody) rano i wieczorem na 15 min przed jedzeniem.

Wymieniona wyżej autorka podobnie postępuje w chorobie żylakowej i zakrzepowym zapaleniu żył.

Poza tym, Zbudiwskaja-Benc (2012) dobre efekty uzyskała stosując u chorych z wyłysieniem na tle hormonalnym mydło zawierające ekstrakty etanolowe z osypu pszczół i z korzenia łopianu. Preparat ten powodował skuteczne odżywianie cebulek włosowych przyczyniając się do szybkiego odrostu utraconych włosów.

Przedstawione powyżej dane wskazują, że osyp pszczół jest cennym produktem apiterapeutycznym. Może on znaleźć zastosowanie do leczenia wielu chorób układu sercowo-naczyniowego, przewodu pokarmowego i układu kostno-stawowego.

Jednak szczególnie jest on przydatny w terapii rozrostu gruczołu krokowego.

Prof. dr hab. Bogdan Kędzia
mgr. Elżbieta Hołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"