Zawartość strontu w produktach i organizmach pszczelich
Pszczoła miodna jest silnie związana ze środowiskiem i nie istnieje sposób na odizolowanie rodziny pszczelej od niekorzystnych wpływów przemysłu i człowieka w rejonie jej bytowania. Liczne artykuły naukowe potwierdzają, że pszczoły i produkty pszczele mogą być wykorzystywane jako wskaźnik skażeń środowiska
Do badań najlepiej nadają się pszczoły i pyłek kwiatowy. Przy użyciu pszczół prowadzony jest monitoring skażenia środowiska pestycydami, metalami ciężkimi i substancjami radioaktywnymi. Do badań występowania miedzi, cynku, kadmu, ołowiu, arsenu wykorzystuje się natomiast pyłek.
Produkty pochodzenia pszczelego, takie jak miód, pyłek czy propolis wykorzystywane są jako produkty spożywcze, odżywki, także w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym, w związku z tym ich jakość powinna być wysoka.
Celem moich badań, które chciałbym przedstawić, było określenie zawartości strontu (Sr) w organizmach pszczelich, miodzie, pierzdze i propolisie. Do tego celu wybrałem dwa regiony Polski, w każdym wytypowałem 8 pasiek. Pierwszy to region warszawski, który obejmował Warszawę i Mińsk Mazowiecki.
Wpływ działalności człowieka na środowisko naturalne jest tam wysoki, ponieważ jest ono zamieszkane przez dużą populację ludzi, panuje duży ruch samochodowy oraz zaznacza się silny wpływ przemysłu.
Drugi region to Olecko, który uznałem za czysty, o niskiej antropopresji, co powinno mieć wpływ na zawartość tego metalu w produktach pszczelich.
Badania prowadziłem przez dwa sezony pszczelarskie. W czasie sezonu pobierałem trzykrotnie (czerwiec, lipiec i sierpień) organizmy pszczele i miód, raz (czerwiec) pierzgę i propolis. Tak zebrane próby były przechowywane w zamrażarce, a później oznaczane w centrum analitycznym SGGW.
Zanim przedstawię wyniki mojej pracy, chciałbym przybliżyć badany przeze mnie pierwiastek.
Stront jako pierwiastek towarzyszący występuje powszechnie w przyrodzie, zarówno w skałach osadowych zapadliska przedkarpackiego, jak również w skałach Sudetów. Nawet małe dawki strontu pokrywają dzienne zapotrzebowanie organizmu. Znaczenie tego pierwiastka nie jest do końca wyjaśnione.
Prawdopodobnie odgrywa rolę w procesach wzrostu kości, zapobiega próchnicy zębów. Być może bierze udział w procesach energetycznych komórek. Dawka dzienna dostarczana z pożywieniem wynosi około 200 µg i różni się w zależności od regionu geograficznego.
Toksycznych stężeń strontu w organizmach zwierzęcych nie odnotowano. Mimo to, wiadomo, że jego nadmiar może wywoływać zaburzenia metabolizmu wapnia i fosforanu, a także miedzi i kobaltu. Przy obniżeniu ilości wapnia w organizmie człowieka i przy dużej ilości strontu mogą nastąpić uszkodzenia i deformacja kości szkieletu oraz różne zespoły chorobowe.
Zatrucie strontem 90 prowadzi do uszkodzeń kości i szpiku kostnego. Strontu 89 używa się też w paliatywnym leczeniu bólu przerzutowego.
Przejdę teraz do przedstawienia wyników mojej pracy. Najpierw jednak warto uświadomić każdemu czytelnikowi, jak małe ilości tego pierwiastka mają wpływ na nasze zdrowie. 1 miligram (w skrócie 1 mg) to jest 0,000001 kilograma, czyli, inaczej mówiąc, 10-6 kg. Druga jednostka, której tu używam, to 1 mikrogram (skrót 1 µg) i jest to 0,000000001 kilograma, czyli 10-9 kg.
W 2004 roku w regionie Olecka zawartość tego pierwiastka w czerwcu wynosiła 0,09 mg/kg, w lipcu i sierpniu 0,08 mg/kg, a w regionie warszawskim zawartość rosła od 0,11 w czerwcu, przez 0,16 w lipcu, do 0,27 mg/kg w sierpniu.Wykres nr 3 pokazuje zawartość strontu w próbach pierzgi. Pierzgę i propolis pobierałem jednokrotnie w czasie sezonu pszczelarskiego, w czerwcu.
W 2003 roku zawartość strontu w pierzdze w regionie warszawskim wyniosła 1,52 mg/kg, w tym samym roku w regionie Olecka była niższa i wynosiła 0,83 mg/kg. W 2004 roku zawartość tego pierwiastka w regionie warszawskim w porównaniu do 2003 roku wzrosła do 2,45 mg/kg, a w regionie suwalskim w stosunku do 2003 roku zmalała do 0,63 mg/kg.
Wykres nr 4 przedstawia zawartość Sr w próbach propolisu. Zawartość strontu w propolisie w regionie Olecka w 2003 roku wynosiła 2,32 mg/kg, w tym samym czasie w regionie warszawskim była niższa i wynosiła 2,18 mg/kg.
W 2004 roku w obu regionach wzrosła i w Olecku wynosiła 2,40 mg/kg, a w regionie warszawskim była najwyższa w ciągu badanego okresu i wynosiła 3,01 mg/kg.
Dalsza część artykułu w nr 2/2008 czasopisma Pasieka.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Dr inż. Piotr Michalik
Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie
