Obserwacja pasieki w okresie szczytowego rozwoju rodzin

Na przełomie lipca i sierpnia, działania pszczelarza nadal koncentrują się na zagadnieniach związanych z wykorzystaniem pożytków. Do najważniejszych z nich należy zapewnienie rodzinom możliwości zbioru nektaru, co jest głównym celem hodowania pszczół, oraz czuwanie nad właściwym przebiegiem rozwoju rodziny, co w tym czasie sprowadza się przede wszystkim do kontrolowania nastroju rojowego, a właściwie utrzymania pszczół w nastroju roboczym.

fot. © Mieczysław Janik

Pierwsze z wymienionych działań realizowane jest w dwóch wariantach: poprzez prowadzenie gospodarki stacjonarnej lub wędrówek z pszczołami. Przy prowadzeniu gospodarki stacjonarnej pszczelarz powinien dostosować sposób gospodarowania do warunków pożytkowych występujących w danej okolicy i tak kierować rozwojem rodzin, aby zyskać zadawalające efekty produkcyjne.

Gospodarka wędrowna zapewnia w miarę ciągły stały pożytek dla pszczół, poprzez podwożenie pasieki pod plantacje roślin miododajnych. Ten sposób gospodarki niesie ze sobą  zdecydowanie więcej problemów, wymaga większych nakładów pracy i środków. Oczywiście zwiększa się również produkcja. Czynnikiem gwarantującym tę produkcję jest między innymi utrzymanie nastroju roboczego w rodzinach i niedopuszczenie do nastroju rojowego, a w efekcie końcowym do wyrojenia się rodziny.

Rójka

Rójka jest pierwotnym sposobem powstawania nowych rodzin ukształtowanym przez naturę. Do połowy XIX wieku była jedyną metodą rozmnażania się pszczół. Przełomem w gospodarce pasiecznej i hodowli pszczół było wynalezienie ramki, co zostało dokonane około 1850 roku przez takich pszczelarzy jak Langstroth, Dzierżon, Prokopowicz. Plaster obudowany drewnianą ramą dzisiaj wydaje się czymś naturalnym i oczywistym, żeby nie powiedzieć bajecznie prostym, tak jak wiele innych wynalazków nie tylko z dziedziny pszczelarskiej.

Można porównać go ze znaczeniem wynalezienia koła w technice, bez którego dzisiaj trudno sobie wyobrazić świat. Ramka zastosowana do obudowy plastra umożliwiła pozyskiwanie miodu bez jego niszczenia, przez co  plastry można było wykorzystywać wielokrotnie. W hodowli ramka pozwoliła wejrzeć w środek gniazda pszczelego oraz na swobodne przestawianie i przenoszenie plastrów. Pozwoliło to nie tylko na poznanie życia rodziny ale i w jego ingerencję poprzez różne zabiegi hodowlane.

Swobodne przenoszenie plastrów umożliwiło również powstawanie nowych sposobów tworzenia rodzin. Człowiek zaczął je tworzyć w zależności od tego, kiedy jemu jest wygodnie a nie wtedy, kiedy chcą tego pszczoły. Możliwość wglądu do gniazda pozwoliła ocenić i postawić diagnozę co do stanu rodziny w danym momencie. W tym również umożliwiło diagnozowanie i zapobieganie nastrojowi rojowemu.

Przeglądając stare zapiski pasieczne na produkcję rodziny składał się nie tylko miód, ale i rój lub roje. Oczywiście roje stwarzały i stwarzają wiele problemów, więc jak tylko pojawiły się możliwości zapobiegania im i tworzenia rodzin w inny sposób człowiek chętnie z nich korzysta. Obecnie rojliwość jest tą cechą, którą próbuje się wyeliminować, gdyż stwarza ona dużo kłopotów, szczególnie w dużych pasiekach. Cecha pierwotna naturalnego rozrodu pszczół jest ograniczana i eliminowana, głównie ze względu na to, że negatywnie odbija się na produkcji i sprawia sporo kłopotu pszczelarzowi. Nastrój rojowy wymaga pracochłonnych przeglądów i zabiegów hodowlanych.

Czasami spotyka się mateczniki, w których matki czekają na sygnał aby je opuścić. Z chwilą wyjęcia plastra szybko wychodzą z mateczników

Przyczyny nastroju rojowego

Przyczyn nastroju rojowego może być wiele, do najważniejszych będą należeć:

• naturalna skłonność pszczół do rojenia się,
• brak pożytku,
• ciasnota i przegrzanie ula,
• niedobór substancji matecznej.

Kolejność wyżej wymienionych przyczyn nie jest przypadkowa, dlatego na pierwszym miejscu jest wymieniona naturalna skłonność pszczół do rojenia się. Dalej są przyczyny pożytkowo-klimatyczne, które mogą sprzyjać rójce, i wreszcie błędy i zaniedbania pszczelarza. Dużą rolę w procesie rojenia się pszczół odgrywa pszczelarz, który może regulować i kierować rozwojem rodzin w taki sposób, aby ograniczyć występowanie nastroju rojowego do minimum. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i zapobieganie zanim nastrój rojowy wystąpi. Działania podejmowane dopiero wtedy gdy w rodzinach są mateczniki mogą być trudne oraz często mało skuteczne. Należy przede wszystkim prowadzić w pasiece pszczoły wyselekcjonowane w kierunku nierojliwości oraz gospodarkę dostosowaną do warunków pożytkowych.

Mieczysław Janik
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

fotografie wykonał: Mieczysław Janik

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"