Profesor Jerzy Woyke honorowym członkiem IBRA

Fot. 1. Indie badanie pszczół olbrzymich
Apis dorsata wymaga odwagi, a wykonywanie tego
półnago – niezwykłych umiejętności.
fot.© Jerzy Wilde

International Bee Research Association obchodziła w 2011 roku miłą uroczystość. W swojej ponad 60-letniej działalności wydawniczej, polegającej głównie na wydawaniu artykułów naukowych, najbardziej prestiżowe czasopismo tej instytucji, publikujące oryginalne pszczelnicze prace – „Journal of Apicultural Research” (JAR) – obchodził swoje 50-lecie.

W tę okrągłą rocznicę tylko jeden naukowiec zasłużył na szczególne wyróżnienie. Jesteśmy dumni, że dotyczy to Prof. Jerzego Woyke. Był on autorem publikacji w pierwszym wydaniu tego czasopisma (Woyke J. 1962. The hatchability of „lethal” eggs in two sex allele fraternity of honeybees. J. apic. Res., 1: 6-13).

Tak się też pięknie złożyło, że jest on także autorem artykułu w tomie zamykającym 50-letnią działalność JAR (Woyke J. 2011. The mating sign of queen bees originates from two drones and the process of multiple mating in honey bees. J. apic. Res., 50 (4): 272 – 283).

Za szczególnie wyróżniającą się działalność na rzecz IBRA, prof. Jerzy Woyke został honorowym członkiem tej organizacji zasłużonej dla krzewienia nauk pszczelniczych w świecie.

Jak napisał Hans Kjaersgaard, przewodniczący Zarządu IBRA: „Proszę przyjąć to wyróżnienie jako uznanie Pana wybitnej kariery naukowej, jak i wielkiego wkładu w Journal of Apicultural Research. Jest Pan nie tylko Autorem, który opublikował pracę w I wydaniu w 1962 i ostatnim zeszycie 2011 roku, ale także jedynym, najdłużej i wciąż piszącym do naszego czasopisma”.

W odpowiedzi prof. J. Woyke napisał: „Jest to najwybitniejsze wyróżnienie dla mnie, ponieważ IBRA jest najważniejszą w świecie organizacją apidologów”.

Fot. 2. Prof. Jerzy Woyke nawet przyjazd do Mysoru
poświęcił głównie obserwacjom sposobu budowania
gniazda przez Apis dorsata.
Ściany tego pięknego pałacu bowiem wyjątkowo
upodobały sobie pszczoły olbrzymie na miejsca
gniazdowania. fot.© Jerzy Wilde

Prof. J. Woyke opracował także metody wychowu trutni z jaj zapłodnionych. Dotychczas nikt nigdy takich trutni nie widział. Wykrył i pierwszy opisał ponadto plemniki diploidalne i wielokrotne, a także określił liczbę chromosomów udowadniając, że trutnie powstają z zapłodnionych jaj.

Opisał także narządy rozrodcze oraz określił długość plemników pochodzących od trutni zwykłych (haploidalnych), jak i diploidalnych. Z innego artykułu można było dowiedzieć się o strukturze widzianej w mikroskopie elektronowym pojedynczych i wielokrotnych plemników diploidalnych pszczoły miodnej.

W czasopiśmie tym Prof. J. Woyke dyskutował także o możliwościach uzyskania pszczół triploidalnych, czyli posiadających potrójną liczbę chromosomów.

Kolejna praca Prof. J. Woyke opublikowana w JAR udowodniła wielokrotną kopulację matki pszczelej. Dotychczas uważano bowiem, że matka pszczela kopuluje tylko z jednym trutniem.

Wyniki tych badań miały duże znaczenie praktyczne, szczególnie przy masowym unasienianiu matek pszczelich. Przez zastosowanie wypracowanych w tych badaniach metod istotnie zwiększono efektywność sztucznego unasieniania.

Wyniki badań nad doskonaleniem sztucznego unasieniania są nadal często cytowane w literaturze światowej i wykorzystywane w wielu krajach. Niewątpliwie zaliczyć je można do największych osiągnięć praktycznych.

Określono także dynamikę i opracowano matematyczny model wnikania plemników do zbiorniczka nasiennego sztucznie unasienionych matek pszczelich przetrzymanych w różnych warunkach.

Prof. J. Woyke stwierdził także, iż istnieje ujemna korelacja między wiekiem larw przekładanych do wychowu, a jakością wychowanych matek pszczelich, czyli większe i jakościowo lepsze matki, mające więcej rurek jajnikowych i większe zbiorniczki nasienne wychowuje się z młodszych, kilkugodzinnych larw.

Udowodnił również, że unasienianie sztuczne lepszych jakościowo matek daje lepsze rezultaty. Opisał także podstawowe czynniki wpływające na produkcję miodu przez pszczoły, ze szczególnym uwzględnieniem korelacji między wielkością rodziny pszczelej, długością życia robotnic a wydajnością miodową.

Profesor wykazał również dodatni wpływ podawania fumagiliny na produkcyjność rodzin pszczelich. Odkrył ponadto, że jaja pszczół ustawicznie zmieniają swą wielkość w ciągu całego okresu inkubacji. Opisał także interesujące zjawisko zwiększenia ilości pokarmu podawanego wszystkim larwom w rodzinie pszczelej zaraz po jej osieroceniu.

fot.© Jerzy Wilde

Następne ważne prace opublikowane w JAR dotyczyły biologii naturalnego unasieniania, opisania różnic w budowie organów rozrodczych, jak i opracowania metody sztucznego unasieniania pszczół indyjskich Apis cerana indica oraz rozwiązania zagadnienia determinacji płci u tych pszczół. Prof. J. Woyke opisał tu także efektywność wychowu czerwiu i ucieczki (migracje) pszczół.

Prof. J. Woyke zbadał i opublikował w kilku artykułach w JAR biologię i opracował metody zwalczania groźnego pasożyta pszczół Tropilaelaps clareae bez użycia jakichkolwiek środków chemicznych.

Pozwoliło to uratować pszczołę miodną w Azji Południowo-Wschodniej. W rezultacie tego ogromnie wzrosła produkcja miodu i niektóre kraje jak np. Tajlandia i Wietnam stały się eksporterami miodu.

I wreszcie cykl prac publikowanych w JAR w ostatnim dziesięcioleciu opisujących nowe fakty z biologii pszczoły skalnej Apis laboriosa i pszczoły olbrzymiej A. dorsata. Do nich należy zaliczyć opisanie periodycznych lotów masowych obu wymienionych gatunków, a także opracowanie metody utrzymywania w jednym gnieździe gatunków pszczół wolno żyjących (A. dorsata i A. laboriosa) wraz z pszczołami ulowymi (A. mellifera i A. cerana).

Prof. dr hab. Jerzy Wilde
Katedra Pszczelnictwa,
Wydział Bioinżynierii Zwierząt
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Słoneczna 48, 10-957 Olsztyn
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"