Dwa pokolenia pszczół, pszczoły letnie i zimowe
W ciągu roku kalendarzowego w rodzinach pszczelich występują
dwa pokolenia pszczół robotnic – pszczoły letnie i zimowe.
Fot. Maria i Eugeniusz Sapiołko
Pszczoły letnie pojawiają się w naszym klimacie w okresie od połowy kwietnia do połowy sierpnia. Życie kolejnych ich miotów przypada na ten sam rok kalendarzowy, na tak zwany sezon produkcyjny. Przyjmuje się, że średnia długość ich życia wynosi 30 do 40 dni.
Pszczoły zimowe wygryzają się z komórek począwszy od połowy sierpnia jednego roku i żyją do wiosny roku następnego. Wiele spośród nich dożywa nawet do 9 miesięcy.
Różnic między porównywanymi pokoleniami pszczół jest kilka. Pierwsza to długość ich życia. Różne są także prace podejmowane przez nie na rzecz rodziny. Niektóre z nich, wykonywane przez pszczoły pokolenia zimowego, wcale nie są podejmowane przez pszczoły pokolenia letniego.
W tym miejscu konieczne jest przypomnienie podstawowej prawdy przyrodniczej, o której być może pszczelarze nie zawsze pamiętają. Otóż, mówiąc ogólnie, biologicznym zadaniem stojącym przed rodziną pszczelą jest utrzymanie w przyrodzie gatunku pszczoły miodnej.
W sezonie produkcyjnym...
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Fot. Maria i Eugeniusz Sapiołko
Znacznie częściej natomiast wentylują gniazdo w celu obniżenia temperatury w nim panującej. Pszczoły pokolenia zimowego nie stosują zabiegów prowadzących do ochłodzenia gniazda. Przeciwnie przez cały okres zimowania podstawowym ich zadaniem jest niedopuszczenie do obniżenia się temperatury zarówno w centrum, gdzie panuje temperatura 24°C, jak i na skraju kłębu, gdzie wynosi 16°C. Osiągają to zarówno poprzez emisję ciepła, jak i poprzez zmiany w stopniu zacieśnienia kłębu.
Różnice między pszczołami letnimi a zimowymi dotyczą też przebiegu zmian zachodzących w ich organizmie w miarę upływu czasu od wygryzienia się z komórki. W tym miejscu konieczne jest przypomnienie następującego faktu. W rozwoju każdej postaci pszczół wyróżniamy dwa okresy: stadium rozwoju larwalnego (zmiany zachodzące w komórce jajowej oraz podczas rozwoju larwalnego) oraz stadium owada dorosłego.
Zmiany zachodzące w okresie rozwoju larwalnego mają charakter dynamiczny i prowadzą do wykształcenia wszystkich organów posiadanych przez dorosłego osobnika. W organizmie dorosłej pszczoły zarówno z pokolenia letniego, jak i zimowego, w miarę upływu czasu od ich wygryzienia się z komórki, poszczególne organy także podlegają zmianom.
Przebiegają one jednak stopniowo i prowadzą do osiągnięcia przez dany organ pełnej mocy produkcyjnej, a w konsekwencji do uzyskania przez pszczołę określonego stanu fizjologicznego pozwalającego na wykonywanie określonej pracy.
I tak na przykład gruczoły gardzielowe u jednodniowej pszczoły robotnicy zarówno z pokolenia letniego, jak i zimowego są już wykształcone. Jednak u pszczół letnich wydzielanie mleczka rozpoczyna się nie wcześniej niż w 4 dniu życia, a po pewnym czasie (około 9 dnia) pszczoły zaprzestają tej produkcji.
Wtedy rozpoczyna się...
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Można sądzić, że jednym z istotnych czynników decydujących o tak wyraźnym jakościowym zróżnicowaniu pszczół z tego samego miotu są warunki panujące podczas ich rozwoju larwalnego. Sugeruje to sytuację, w której ma miejsce nierówne ich traktowanie przez karmicielki. Czy tak jest w istocie, czy może są jeszcze jakieś inne powody, nie wiadomo. Rodzina pszczela, niby dobrze znana, ciągle nas intryguje.
Doc. dr hab. Janina Muszyńska