Ogórecznik znaczenie, właściwości, zastosowanie

Fot. Tomasz Łysoń

Ogórecznik lekarski (Borago officinalis), nazwany po angielsku pszczelim chlebem lub pszczelą rośliną, w naszym ojczystym języku już w dawnych czasach zyskał miano miodówki ogrodowej. Frazeologia dawnego i współczesnego nazewnictwa w wielu językach odzwierciedla znaczenie tego zioła dla pszczół oraz piękno rośliny. Świadczy o tym na przykład popularny angielski synonim nazwy Star Flower, czyli gwiezdny kwiat, który nawiązuje do kształtu korony kwiatowej.

Użyteczność tej rośliny nie ogranicza się tylko do znaczenia dla pszczół i innych owadów korzystających z tego obfitego źródła nektaru i pyłku. Ta cenna pszczelarsko roślina jednoroczna z rodziny szorstkolistnych znalazła współcześnie szerokie zastosowanie w farmaceutyce i medycynie. Dzięki swoim właściwościom, a szczególnie właściwościom oleju z nasion, ogórecznik znalazł się w powszechnej uprawie w wielu krajach.

Także u nas jego uprawa zyskuje stopniowo popularność. Obecnie szacuje się wielkość upraw ogórecznika w Polsce na około 2 000 do 2 500 ha i dalej wzrasta. Potwierdzeniem zwiększenia zainteresowania uprawą tego zioła jest rosnące zapotrzebowanie na materiał siewny.

Właściwości ziela i kwiatów...

Fot. Tomasz Łysoń

Taka sytuacja stanowi zarówno szansę, jak i wyzwanie dla pszczelarza. Jest szansą na dobry pożytek od połowy drugiej dekady czerwca, aż do końca drugiej dekady lipca, kiedy to staje się okazją do pozyskania delikatnej odmiany miodu. Jest także wyzwaniem, ponieważ wędrówka zawsze niesie ze sobą ryzyko strat w przypadku błędów pszczelarza w przygotowaniu rodzin i ocenie napszczelenia stanowiska.

Dodatkowym ryzykiem są nieskoordynowane i nieodpowiedzialne działania pszczelarzy, zwłaszcza tych nieprzestrzegających obowiązujących przepisów weterynaryjnych w pogoni za jak najlepszym stanowiskiem. Takie postępowanie niesie ze sobą duże ryzyko zawleczenia różnych chorób i w konsekwencji skutkuje niższymi zbiorami miodu z powodu przepszczelenia.

Dodatkowym czynnikiem ryzyka, który może zniweczyć pracę pszczelarza, jest chemizacja upraw. Środki ochrony roślin stosowane bezpośrednio na ogóreczniku, ale i na plantacjach z nim sąsiadującymi lub zlokalizowanymi na linii lotu pszczół mogą skutecznie nas pozbawić pszczoły lotnej (zbieraczek).

Kolejną, bolesną sprawą związaną z prowadzeniem gospodarki wędrownej są nagminne akty wandalizmu i kradzieże, które najczęściej występują na stanowiskach bardzo atrakcyjnych, o które konkurują miejscowi pszczelarze z wędrownymi. Szczególnie naganne i niezrozumiałe są akty wandalizmu wymierzone w pszczoły sąsiada-konkurenta, np. zatykanie wlotów czy przewracanie uli.

Problem kradzieży wybiega nieco poza ramy tematyczne niniejszego artykułu, ale jest szczególnie bolesny, ponieważ dopuszczają się ich osoby z naszego pszczelarskiego środowiska. Z powyższych względów wybór stanowiska powinien uwzględniać nie tylko wielkość i jakość bazy pożytkowej, ale także bezpieczeństwo pasieki i osób postronnych.

Chciałbym także zwrócić szczególną uwagę na...

Fot. Janusz Pudełko

Spożywanie kapsułek z olejem ogórecznikowym bogatym w nienasycone kwasy tłuszczowe reguluje metabolizm kwasów tłuszczowych w organizmie. Wytwarza się przy tym specjalny rodzaj prostaglandyn (hormonów tkankowych), które pełnią ważną rolę regulatorów procesów metabolicznych.

Ze względu na ogromne skutki regulacyjne pochodzące z zamiany kwasu GLA na zdrowe prostaglandyny olej z ogórecznika ma korzystne działanie w leczeniu wielu dzisiejszych problemów zdrowotnych. GLA okazuje się być pomocny w takich dolegliwościach jak wysokie ciśnienie krwi i podwyższony poziom cholesterolu.

Prostaglandyny mają szczególnie korzystny wpływ na organizm kobiet w okresie menopauzy. Jego regularne przyjmowanie usprawnia ponadto przepływ krwi w naczyniach na skutek obniżenia jej lepkości (działanie przeciwzakrzepowe). Dlatego znajduje zastosowanie w profilaktyce przeciwmiażdżycowej i profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych.

Nienasycone kwasy tłuszczowe charakteryzują się szczególnie korzystnym oddziaływaniem na skórę, dobrą wchłanialnością i właściwościami przeciwalergicznymi, Niektóre oleje roślinne będące ich źródłem znajdują ogromne zastosowanie w kosmetyce i dermatologii. W kosmetyce wykorzystuje się je w dwojaki sposób.

Mogą być używane ze względu na swoje właściwości biologiczne bądź jako podstawa podania innych substancji czynnych. Stosowane zewnętrznie pokrywają skórę cienką warstewką ochronną, zapobiegając utracie wody, zmiękczając naskórek, a w stanach zapalnych osłabiając napięcie tkanek i uczucie bólu lub świądu.

Kwas GLA występujący w oleju z ogórecznika jest ważnym składnikiem błon komórkowych komórek skóry. Wykazuje ponadto właściwości przeciwzapalne i przeciwalergiczne. Z tego względu wykorzystywany jest chętnie w naturalnych kosmetykach i dermokosmetykach jako składnik wspomagający leczenie przewlekłych stanów zapalnych skóry.

Olej ogórecznikowy stosuje się pomocniczo w leczeniu egzemy i reumatoidalnego zapalenia stawów. Ponadto olej ten jest skutecznym, naturalnym środkiem na kaca. W celu złagodzenia dotkliwych skutków spożycia procentowych trunków należy zastosować jednorazowo do trzech, czterech kapsułek z olejem (około 1 g).

To piękne zioło o bogatych właściwościach biologicznych dostarcza także...

Borago officinalis – ogórecznik lekarski – nazywany różnie w europejskich językach zapisał się w historii zachodniego ziołolecznictwa jako roślina dająca odwagę i radość, a dzięki zdobyczom współczesnej wiedzy znalazł szerokie zastosowanie w kosmetyce i farmaceutyce.

Bogate właściwości biologiczne oleju z nasion ogórecznika i wysokie ceny tych nasion gwarantują pszczelarzom obecność upraw nasiennych w rodzimym krajobrazie. Nie zapominajmy jednak o wyzwaniach, jakie stawia przed nami ten ciekawy i obfity pożytek dający szanse na wspaniały miód odmianowy.

mgr inż. Piotr Okniański
Katedra Zoologii
Akademia Techniczno-Rolniczaw Bydgoszczy
Bibliografia dostępna na stronie :
www.pasieka.pszczoły.pl

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"