Tworzenie odkładów

W rodzinie mającej dobrze czerwiącą matkę najkorzystniejszy stosunek pomiędzy ilością czerwiu w gnieździe a ilością karmicielek, które ten czerw wychowują, ustala się przy sile rodziny wynoszącej około 2 kg. W większej rodzinie powstaje już nadwyżka młodych pszczół, które nie będąc zatrudnione przy wychowie czerwiu, przyczyniają się do nastroju rojowego.

fot.©Milan Motyka

Tworzenie odkładów z tej nadwyżki pszczół to właściwa droga do wykorzystania ich energii, nie znajdującej zastosowania zazwyczaj aż do czasu nastania pożytku głównego.

Na wstępie chcę wyjaśnić różnicę między odkładem a rodziną rezerwową. W gospodarce pasiecznej odkłady stosowane są od dawna. Odkład jak sama nazwa wskazuje, jest to część pszczół z ramkami i czerwiem, odłożonym z jednej rodziny, a nawet kilku rodzin ps

zczelich, a więc od wiosny aż do lata. Rodzinki takie otrzymują matki i rozwijają się samodzielnie. Rodziny rezerwowe natomiast formujemy po to, by po pożytku głównym przezimować matki.

Odkład umieszczamy najczęściej przy rodzinie głównej (pod warunkiem że ul ma zapasowy wylot), aby wykorzystać jej ciepło, tak bardzo potrzebne do szybkiego rozwoju. Mimo zabiegów mających na celu wyrównanie siły rodzin pszczelich, istnieje jednak ryzyko wejścia w nastrój rojowy niektórych silnych rodzin.

Dlatego wskazane jest osłabienie ich przez odebranie kilku ramek z czerwiem i obsiadanymi pszczołami i tworzenie odkładów. Czerw powinien być kryty, raczej na wygryzieniu, aby nowa rodzina stała się jak najszybciej samowystarczalna. Odkłady mogą być dwojakiego rodzaju. Odkład indywidualny tworzymy wykorzystując jedną rodzinę, a odkład składany, jak sama nazwa wskazuje, składamy z kilku rodzin. Zarówno jedne, jak i drugie możemy tworzyć jednorazowo lub też stopniowo, przez zasilanie małej rodziny co pewien czas czerwiem i młodymi pszczołami.

Taki nowy odkład może otrzymać matecznik, matkę nieunasiennioną lub unasiennioną. Najgorsze wyniki daje tworzenie odkładów z matecznikami, gdyż wtedy trzeba długo czekać na rozpoczęcie czerwienia matki. Lepsze wyniki osiągniemy przy poddawaniu matek nieunasiennionych, a najlepsze i najbardziej wartościowe odkłady, którym poddamy matkę unasiennioną.

Oczywiście jest to możliwe, jeśli w pasiece mamy wczesny wychów matek. Odkłady, w których matka od razu zaczyna czerwić, mogą szybko dojść do siły i wykorzystać pożytek główny samodzielnie. Matki poddawane odkładom są bardzo łatwo przyjmowane, gdyż pszczoły lotne powracają na stare miejsce, w gnieździe odkładu pozostają młode robotnice, które nie odnoszą się wrogo do obcej matki.

Odkłady mogą być wykorzystywane jako samodzielne rodziny, które wykorzystają pożytek główny kiedy dojdą do odpowiedniej siły. Możemy je też wykorzystać do zasilenia rodzin podstawowych, aby uzyskać dużą ilość pszczół lotnych. W normalnych warunkach wiosenny rozwój rodziny pszczelej ma przebieg następujący: do pewnego czasu trwa wymiana starych pszczół na młode, następnie ich liczba  zaczyna wzrastać. Największe nasilenie czerwienia matki przypada na około pierwszą połowę czerwca, najwięcej pszczół wygryza

się trzy tygodnie później, a pszczół lotnych najwięcej mamy pod koniec lipca.
Tworzenie odkładów nie tylko zapobiega powstawaniu nastroju rojowego, ale też w ten sposób uzyskujemy zwiększoną produkcję miodu oraz powiększamy swoją pasiekę. Odkłady, które mają stać się samodzielnymi rodzinami najlepiej jest zacząć tworzyć już w połowie maja. Jest to bardzo dobry okres, tylko posiada jedną wadę: skąd tak wcześnie zdobyć matki? Można wykorzystać mateczniki rojowe.

Lepiej jest jak dysponujemy zapasowymi matkami w rezerwowych rodzinach, które przezimowały. Wtedy bowiem szybko uzyskujemy zamierzony efekt rozwijającej się, pełnowartościowej rodziny, które wykorzystają pożytek.

W celu tworzenia odkładów można odbierać czerw od tych rodzin, które osiągną ciężar powyżej 2 kg – jest to mniej więcej 7 plastrów czerwiu, a pszczoły obsiadają 8-9 ramek. Bez uszczerbku dla dalszego rozwoju takiej rodziny można jej zabrać jedną ramkę z czerwiem krytym i siedzącymi na niej pszczołami. Zabieramy wtedy bowiem nadwyżkę pszczół, które stanowić by mogły niepożądaną rójkę. Taka nadwyżka jest dla nas bardzo cennym materiałem do tworzenia odkładu. Po około dziesięciu dniach pojawiają się pierwsze jajeczka i możemy dodać plastry z czerwiem.

Przy dobrych warunkach pożytkowych wczesne odkłady, tworzone na około trzy tygodnie przed głównym pożytkiem, szybko się wzmocnią i nawet możemy z nich brać czerw do tworzenia następnych odkładów.

Dariusz Czerw

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"