Późne roje – kaprys pszczół czy ich rozsądek?
Zjawisko rojenia się pszczół jest znane każdemu pszczelarzowi i na ten temat wiele napisano. Główną uwagę poświęca się jednak rojom okresu wiosenno-letniego, natomiast o rojach późnych i przyczynach ich występowania nie wszystko wiemy. Kiedy obserwowałem sierpniowe rójki, starałem się doszukać ich przyczyn.
Rójka jest naturalnym sposobem rozmnażania się rodziny. Wynika ona z instynktu zapewnienia dalszego istnienia gatunku. Rodzina wchodzi w nastrój rojowy w szczytowym okresie swego rozwoju. Główny okres rojenia to czas pożytku głównego lub też przed nim, tj. od III dekady maja do połowy lipca. Występuje również drugi okres rojowy – znacznie rzadszy – od III dekady sierpnia do połowy września.
Z wieloletnich badań wynika, że w pierwszym okresie roi się 15% rodzin. Przyczyny tego zjawiska są różne. Jedną z nich jest genetyczna skłonność do rójki. Jeżeli nowe rodziny tworzy się poprzez rójki, wówczas występuje naturalna selekcja pszczół w kierunku ich skłonności do rojenia. W wyniku tego z takich rodzin wychodzą roje nawet ze słabych pni. Zdarza się, że rodziny rojące się w danym roku albo tegoroczne wydają ponownie roje, tzw. poroje.
fot.©Michał Zawilak
Występowanie rójek
Nie obserwuje się natomiast dużych różnic rojenia się pszczół w różnych typach uli. O wystąpieniu rójki nie decyduje ilość pszczół w ulu, ale ich struktura. W nastroju rojowym liczba karmicielek znacznie przewyższa liczbę karmionych larw. W wyniku tego karmicielki zaczynają się wzajemnie karmić mleczkiem. Powoduje to tworzenie się tzw. trutówek anatomicznych, wchodzących w skład przyszłego roju.
Niedobór substancji matecznej, występujący szczególnie u starszych matek, również sprzyja gromadzeniu się pszczół rojowych. Istotny wpływ na pojawienie się nastroju rojowego mają warunki zewnętrzne (pogodowo-pożytkowe). W latach o dobrym wiosennym rozwoju rodzin i słabszych pożytkach letnich (opady, susza, ustanie wziątku), częściej dochodzi do rójki.
Z punktu widzenia gospodarki pasiecznej rójka jest zjawiskiem niepożądanym, bowiem traci się przy tym znaczną część pszczół i miodu. W czasie rójki ok. 60% pszczół w wieku 2-21 dni opuszcza gniazdo. Są to pszczoły wychowane w szczytowej liczebności rodziny, przy obfitości nektaru i pierzgi.
Pszczoły rojowe gromadzą w wolach zapasy miodu, które bardzo powoli zużywają. Zapasy te są im potrzebne do przetrwania po wyrojeniu. Rój potrzebuje 6 tygodni, by być gotowym do zbioru miodu (macierzak nawet 7-8 tygodni). Ucieczki rojów są zatem dużą stratą i pszczelarze starają się je ograniczać.
Pszczoły rojowe opuszczają gniazdo i odlatują zwykle na odległość kilku kilometrów, aby osiedlić się na nowym miejscu. Ma to swoje zalety, bowiem „mieszanie się” pszczół chroni je przed zwyrodnieniem. Kiedy pszczoły zwiadowczynie znajdą odpowiednie miejsce osiedlenia, to bywa też tak, że rój osadzony w nowym ulu (z ramką czerwiu) niespodziewanie porzuca go. Wielokrotnie obserwowałem zlatywanie się rojów obcego pochodzenia w pobliżu mojej pasieki. Zdarzył się też przypadek, kiedy taki rój, o średniej sile, osiadł na ścianie ula, nad wylotkiem i „wprosił się” do rodziny zajmującej ten ul.
Część pszczół rojowych została zażądlona, zaś pozostałe „wciągnęły” do ula. W tym ulu ani obok niego nie znalazłem matki rojowej. Przypuszczam, że przyczyną tego „nalotu” był brak matki w tym roju. W niektórych latach „gorączka rojowa” dotyka jednocześnie wiele rodzin.
W mojej pasiece zdarza się, że roje wychodzą bez matki (z rodzin okratowanych) i wiążą się na wysokich drzewach otaczających pasiekę. Niekiedy takie roje łączą się. Najczęściej w ciągu godziny powracają do swoich gniazd. Innym razem zdarzyło się, że dwa połączone roje powróciły do jednej rodziny. Był to długi okres bezpożytkowy, wskutek czego rodzina ta, mimo ogromnej siły, nie zgromadziła odpowiednio dużych zapasów miodu.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Dodatkowym zagadnieniem związanym z rójkami są choroby pszczół. Roje, opuszczając gniazdo, częściowo pozbywają się szkodników i chorób, niosą zatem ze sobą niebezpieczeństwo rozpowszechnienia ich w okolicy osiedlenia.
Michał Zawilak
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
tel. 71 353-08-52
