„Pasieka” nr 1/2015 - pobierz bezpłatny ebook w formacie epub - na czytniki ebooków, smartfony i komputery. Sprawdź więcej ebooków z „Pasieki”.

Mniej znane miododajne i pyłkodajne byliny, cz. 4.

W poprzedniej części artykułu autorka opisała języczkę Przewalskiego i pomarańczową, bodziszek wielkopłatkowy, czyściec wełnisty, rozchodniki, dalię zmienną oraz zawilce: japoński i gajowy. Poniżej zamieszczony artykuł również dotyczy bylin korzystnych dla pszczół, natomiast w kolejnych numerach „Pasieki” zaprezentujemy Państwu rośliny cebulowe, które warto nasadzać w pobliżu pasieki.

Ciemierniki (Helleborus L.)

Do rodzaju ciemiernik należy 20 gatunków bylin pochodzących z górskich oraz stepowych obszarów Europy i Azji, osiągających 20-70 cm wysokości. Łacińska nazwa helleborus wywodzi się od słów helein = zabijać i bora = płaski, co wskazuje na zabójcze właściwości roślin.

{f90filter REG HIDE} {/f90filter}
Ciemierniki (Helleborus L.) fot.© Aneta Sulborska

Podobno Gallowie zanurzali płaskie ostrza strzał w wyciągu z trującego kłącza ciemiernika.

Wiele gatunków z tego rodzaju to rośliny ozdobne i lecznicze, np. ciemiernik zielony zawiera glikozydy nasercowe a ciemiernik biały był stosowany w średniowieczu do leczenia obłędu i melancholii.

Ciemierniki odznaczają się ciemnozielonymi, skórzastymi i zimozielonymi liśćmi.

Ich kwiaty – w zależności od gatunku – osiągają średnicę 3-10 cm i przybierają barwę białą, różową, żółtawą, brązową, purpurową, a nawet zieloną. Rośliny cechuje niezwykły okres kwitnienia przypadający na późną jesień, zimę (XII) lub wczesną wiosnę (II) do V. Niektóre gatunki znajdują się pod ochroną.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Kłosowiec fenkułowy (Agastache foeniculum (Pursh) Kuntze)

Jest silnie pachnącą byliną o zapachu przypominającym anyż wykorzystywaną w perfumerii oraz do aromatyzowania ciast i kisieli. Znalazła także zastosowanie w medycynie (uszczelnia naczynia krwionośne, wzmacniania odporność, poprawia kondycję skóry) oraz jako roślina ozdobna i pszczelarska.

Kłosowiec fenkułowy (Agastache foeniculum (Pursh) Kuntze)
fot.© Aneta Sulborska

Kłosowiec posiada rozgałęzione, czterokanciaste łodygi (do 1,2 m wysokości), z których wyrastają sercowate liście o długich ogonkach po 2 naprzeciw siebie.

Fioletowe kwiaty długości 5-6 mm zebrane są w zwarte, kłosokształtne kwiatostany wyrastające na szczytach rozgałęzień.

Rośliny charakteryzują się długim, około 60-dniowym okresem kwitnienia (koniec V - początek IX). Po przekwitnięciu zaleca się przycinanie roślin, dzięki czemu rozkrzewiają się i powtórnie zakwitną.

Kwiaty kłosowca są bardzo atrakcyjne dla pszczół miodnych. Na 1 m2 zwartego łanu może pracować, w zależności od miesiąca, 15 (VI) – 50 (VIII) zbieraczek.

Jeden kwiat produkuje średnio 0,4 mg nektaru o zawartość cukrów 35-60%. Wydajność miodową gatunku podaje się jako 400-900 kg/ha, ale w warunkach Polski wynosi ona średnio 600 kg/ha. Pszczoły zbierają z kwiatów także pyłek formując z niego kremowo-białe obnóża. Wydajność pyłkowa gatunku to około 160 kg/ha.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Mak wschodni (Papaver orientale L.)

Kępiasta bylina o wzniesionej, słabo rozgałęzionej łodydze dorastającej do 1 m wysokości, z której wyrastają pierzastodzielne, ostro ząbkowane liście długości 20-25 cm. Cała roślina zawiera biały sok mleczny oraz pokryta jest przez srebrne włoski.

{f90filter REG HIDE} {/f90filter}
Mak wschodni (Papaver orientale L.) fot.© Aneta Sulborska

Duże (do 15 cm średnicy), ceglastoczerwone kwiaty z czarną plamą u nasady płatków, wyrastają pojedynczo na końcach łodyg. Istnieją również odmiany w kolorze białym, łososiowym, różowym lub pomarańczowoczerwonym.

Wewnątrz kwiatu znajdują się liczne (380-1180) ciemnofioletowe pręciki otaczające centralny słupek. Rośliny kwitną od końca V do VII, a po przycięciu powtarzają kwitnienie. Po kwitnieniu część nadziemna zanika na pewien czas, po czym wyrastają liście odziomkowe.

Kwiaty dostarczają pszczołom jedynie pokarmu białkowego i zaliczane są do tzw. kwiatów pyłkowych. Rozkwitają one w godzinach rannych (6.00-9.00) i zaraz pylą. Wtedy też rozpoczyna się oblot owadów, który trwa do 12.00-13.00, ale często pojedyncze zbieraczki obserwuje się także wieczorem.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Miłek wiosenny (Adonis vernalis L.)

Łacińska nazwa rodzajowa rośliny wywodzi się od Adonisa – greckiego boga piękności zabitego przez odyńca. Jedni uważają, że kwiaty miłka wyrosły z padających na ziemię kropli krwi Adonisa, inni że to Afrodyta przemieniła ciało ukochanego w roślinę o pięknych kwiatach. Oprócz walorów ozdobnych, roślina wykazuje również właściwości lecznicze – jej ziele jest stosowane jako lek nasercowy.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Oman wielki (Inula helenium L.)

Należy do roślin ozdobnych i często występuje jako relikt uprawny w pobliżu dawnych zamków, pałaców i klasztorów. Jest byliną o silnie rozgałęzionych korzeniach i kłączach. Posiada także grubą, owłosioną łodygę do 1,5-2 m wysokości, do czego prawdopodobnie nawiązuje polska nazwa gatunkowa „wielki”.

{f90filter REG HIDE} {/f90filter}
Oman wielki (Inula helenium L.) fot.© Aneta Sulborska

Rośliny wytwarzają dwa typy liści: dolne podłużnie eliptyczne, zwężone w ogonek i łodygowe sercowato-jajowate, nasadą obejmujące łodygę.

Wszystkie liście od spodu są filcowato owłosione. Żółte koszyczki kwiatowe o średnicy 6-8 cm umieszczone są pojedynczo na szczycie rozgałęzień.

Zakwitają w VI (VII)-IX. Do barwy i kształtu kwiatostanów nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa rośliny, która wywodzi się od słowa helios = słońce lub heléne = mały kosz, koszyk.

Już starożytni Rzymianie stosowali oman w celach leczniczych (m.in. do produkcji leczniczego wina), a obecnie korzenie i kłącza rośliny wykorzystywane są w schorzeniach górnych dróg oddechowych oraz przy zaburzeniach trawiennych.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Sasanka zwyczajna (Pulsatilla vulgaris Mill.)

Nazwa Pulsatilla wywodzi się od słowa pulso, co oznacza uderzam, stukam, dzwonię, a odnosi się do dzwonkowatego kształtu kwiatów. Rośliny powstały z łez Afrodyty lub – jak podaje inna legenda – w miejscu, gdzie spadła ustrzelona przez myśliwego czarownica – stąd rośliny nazywane są miotłą Baby Jagi, brodą czarownicy lub wilczą łapą.

{f90filter REG HIDE} {/f90filter}
Sasanka zwyczajna (Pulsatilla vulgaris Mill.) fot.© Aneta Sulborska

Z urodą byliny związane się również inne ludowe określenia: wstydliwa panienka, futrzany zawilec, marficniok (z racji podobieństwa z liśćmi marchwi) lub kwiat Wielkanocy (z płatków sasanki otrzymywano zielony barwnik do farbowania pisanek).

Sasanka zwyczajna posiada silnie rozgałęzione kłącze, kilka skróconych łodyg oraz długoogonkowe liście zebrane w przyziemną różyczkę.

Cała roślina jest silnie pokryta przez srebrzyste włoski. Duże (5-6 cm średnicy), dzwonkowate kwiaty w kolorze fioletowym (często określanym jako błękit pszczeli), rzadziej białym lub różowym, wyrastają pojedynczo na końcach szypułek.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Rojniki (Sempervivum L.)

{f90filter REG HIDE} {/f90filter}
Rojniki (Sempervivum L.) fot.© Aneta Sulborska

Dekoracyjne byliny stosowane do obsadzania murków i ogrodów skalnych. Do rodzaju rojnik należy około 30 gatunków roślin o zwartym pokroju. Tworzą one rozetki mięsistych, zimozielonych liści w kolorze zielonym, żółtym, czerwonym, brunatnym, fioletowym lub srebrzystym.

Często też rozetki pokryte są włoskami przypominającymi pajęczynę. Rośliny – nawet przez dłuższy czas – mogą się obywać bez wody, do czego nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa wywodząca się od słowa semper = stale i vivus = żywy.

Rojniki kwitną w VI-VIII, kiedy to ze środka rozety liściowej wyrastają grube, ulistnione pędy zakończone kwiatostanem utworzonym z gęsto skupionych kwiatów o gwiazdkowatym kształcie.

Ich barwa (w zależności od gatunku i odmiany) może być biała, żółta, różowa lub purpurowa. Po kwitnieniu rozetka liści zamiera.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

dr Aneta Sulborska
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

„Pasieka” nr 1/2015 - pobierz bezpłatny ebook (cały numer) na czytniki, smartfony i komputery. Dowiedz się więcej.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"