„Pasieka” nr 1/2015 - pobierz bezpłatny ebook w formacie epub - na czytniki ebooków, smartfony i komputery. Sprawdź więcej ebooków z „Pasieki”.

Możliwości wykorzystania miodu w onkologii, cz. 2.

W pierwszej części artykułu wyjaśniono czym jest nowotwór oraz zwrócono uwagę na to, że dotychczas leczenie miodem chorób nowotworowych sprowadza się do pomocy pooperacyjnej, leczenia zmian skóry i błon śluzowych wywołanych naświetlaniem nowotworów oraz wspomagania leczenia niektórych nowotworów zewnętrznych. Poprzednio opisano pierwsze dwie z ww. prób leczenia nowotworów miodem. Poniżej omówiono leczenie zapalenia błon śluzowych po terapii radiacyjnej nowotworów, natomiast wspomaganie leczenia niektórych nowotworów zew. przedstawimy w trzeciej części artykułu.

fot.© Krzysztof Kasperek

Jako jedni z pierwszych Chiba i wsp. (1985) donieśli, że doustne podawanie miodu pacjentom z nowotworami głowy w dużym stopniu zapobiega zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej, powstającemu pod wpływem naświetlań promieniowaniem jonizującym miejsc pooperacyjnych.

Udane próby leczenia miodem zgorzelinowego zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, powstałego po terapii radiacyjnej nowotworów głowy i jej okolic, przeprowadził Efem (1988). Miód lokalny (nigeryjski) podawał on doustnie 5 chorym z powyższym zapaleniem.

Chorzy przetrzymywali go w ustach przez 2-3 min, a następnie połykali. Już po upływie 7 dni odczuwali oni wyraźną poprawę stanu jamy ustnej, (ból ustępował, nadżerki powoli goiły się). Po 2-3 tygodniach chorzy całkowicie powrócili do zdrowia.

Biswal i wsp. (2003), onkolodzy malezyjscy, przeprowadzili badania kliniczne z udziałem 40 chorych na nowotwory głowy i szyi, których miano leczyć radiologicznie. Chorzy mieli otrzymywać jednorazowo dawkę 2 Gy promieniowania przez 6-7 tyg., co stanowi dawkę promieniowania w granicach 60-70 Gy.

Postanowiono sprawdzić, jak w tych warunkach podawanie doustne miodu w dawce 20 ml przed radioterapią, 20 ml po radioterapii i 20 ml w 6 godz. po radioterapii wpłynie na ochronę błon śluzowych jamy ustnej pacjentów przed stanami zapalnymi.

W tym celu chorych podzielono na 2 grupy po 20 osób. Jednej z nich (grupie kontrolnej) nie podawano miodu ani innych leków ochraniających przed zapaleniem błon śluzowych jamy ustnej. Druga grupa otrzymywała miód pasieczny, świeżo pozyskany w dawkach podanych powyżej.

Miód chorzy przetrzymywali w ustach przez dłuższą chwilę przed połknięciem. Badania prowadzono przez 7 tyg., tj. przez cały okres trwania radioterapii. W tym czasie co tydzień oceniano stan błon śluzowych jamy ustnej i ich zapalenie określano w 0-4-punktowej skali, zgodnie z zaleceniami Radiation Therapy Oncology Group oraz European Organization for Research Treatment of Cancer: 0 – brak zmian, 1 – rumień błony śluzowej, 2 – pojedyncze nadżerki błony śluzowej, 3 – gromadne (zlewające się) nadżerki błony śluzowej nie wymagające interwencji lekarza, 4 – owrzodzenia błony śluzowej wymagające przerwania leczenia radiacyjnego.

Ryc. 1. Występowanie stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej u chorych z nowotworami głowy i szyi w trakcie terapii radiacyjnej i równoczesnego doustnego podawania miodu jako środka zaradczego (wg Biswal i wsp. 2003).
A – Grupa kontrolna – nieleczona,
B – grupa badana – leczona miodem.

Wyniki przeprowadzonych badań zilustrowane na ryc. 1. wskazują, że łączna liczba stanów zapalnych błon śluzowych jamy ustnej w trakcie 7-tygodniowej radioterapii była w przypadku grupy kontrolnej chorych znacznie wyższa w porównaniu do grupy chorych otrzymujących miód.

Dla przykładu liczba stanów zapalnych 2, 3 i 4 stopnia w grupie kontrolnej (nieleczonej) wynosiła 56, podczas gdy w grupie leczonej miodem wynosiła 25, tj. była ona ponad 2-krotnie niższa.

Co istotne, w grupie kontrolnej z powodu owrzodzeń błony śluzowej jamy ustnej (4 stopień zapalenia) musiano przerwać terapię radiacyjną u 4 osób, natomiast w grupie przyjmującej miód nie było ani jednego takiego przypadku (ryc. 3.).

Na tej podstawie autorzy proponują stosowanie doustne naturalnego miodu jako substancji leczniczej osłaniającej błony śluzowe jamy ustnej chorych na nowotwory głowy i szyi, którzy mają być poddani terapii radiacyjnej.

Podobne badania kliniczne przeprowadzili onkolodzy irańscy Motallebnejad i wsp. (2008) u chorych z nowotworami rejonu głowy i szyi, zlokalizowanymi w części nosowej gardła, jamie ustnej, śliniankach, części krtaniowej gardła i migdałków podniebiennych, którzy przechodzili proces 6-tygodniowej radioterapii.

Ryc. 2. Występowanie stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej u chorych z nowotworami rejonu głowy i szyi w trakcie terapii radiacyjnej i równoczesnego doustnego podawania miodu jako środka zaradczego (Motallebnejad i wsp. 2008).
A – Grupa kontrolna – nieleczona,
B – grupa badana – leczona miodem.

Chorych w liczbie 40, w wieku 43-71 lat, w tym 22 mężczyzn i 18 kobiet, podzielono na dwie równe grupy. Jedna grupa (kontrolna) nie przyjmowała w trakcie terapii radiacyjnej żadnych leków, druga (badana) otrzymywała w tym czasie doustnie miód pszczeli pozyskiwany przez pszczoły z tymianku zwyczajnego i traganka gumodajnego.

Chorzy przyjmowali miód w ilości 20 ml na 15 min przed zabiegiem, 15 min po zabiegu i po 6 godz. po zabiegu. Naświetlania kobaltem 60 w dawce 1,8-2,0 Gy wykonywano 5 dni w tyg. przez okres 6 tyg. Łącznie chorzy otrzymywali dawkę promieniowania w wysokości 50-60 Gy.

Pojawiające się w trakcie radioterapii stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej klasyfikowano w skali punktowej według Oral Mucositis Assessing Scale (OMAS) według następujących kryteriów: 0 – brak zmian, 1-3 – stopień nasilenia rumienia lub owrzodzenia, przy czym 3 odnosiło się do ostrego rumienia lub owrzodzenia o powierzchni większej od 3 cm.

Przeprowadzone badania wykazały, że stopień zapalenia błon śluzowych u pacjentek grupy kontrolnej (nieleczonej) wzrastał przez cały czas trwania radioterapii (ryc. 2.), dochodząc po 6 tyg. do wartości 14,3 w skali OMAS.

Ryc. 3. Występowanie stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej u chorych z nowotworami rejonu głowy i szyi w trakcie terapii radiacyjnej i równoczesnego doustnego podawania miodu jako środka zaradczego (wg Razhad i wsp. 2009).
A – Grupa kontrolna – nieleczona,
B – grupa badana – leczona miodem.

Natomiast przyjmowanie w trakcie radioterapii miodu sprawiło, że stopień zapalenia błony śluzowej chorych początkowo nieznacznie wzrastał (do 4 tyg.), a następnie obniżył się i po 6 tyg. terapii wynosił on 1,6 w skali OMAS, tj. był prawie 9-krotnie niższy niż u chorych nieleczonych.

Świadczy to o wyraźnym osłanianiu błon śluzowych jamy ustnej osób chorych na nowotwory rejonu głowy i szyi poddawanych z tej racji długotrwałej radioterapii.

Rashad i wsp. (2009), onkolodzy egipscy przeprowadzili z kolei badania kliniczne podobne do badań Biswal i wsp. (2003). Badania obejmowały 40 chorych na nowotwory rejonu głowy i szyi, a mianowicie jamy ustnej, gardła (części ustnej, nosowej i krtaniowej) oraz krtani, o średniej wieku 48 lat, w tym 31 mężczyzn i 9 kobiet.

Chorych podzielono na dwie równe grupy. Wszyscy chorzy poddawani byli terapii radiacyjnej, polegającej na naświetlaniu promieniami gamma (kobalt 60) przez 5 dni w tygodniu w dawce 2 Gy dziennie przez 7 tygodni, co dawało ogólną dawkę promieniowania w granicach 60-66 Gy. Poza tym wszyscy pacjenci leczeni byli chemicznie za pomocą cisplatyny w dawce 20 mg/m2 infuzji raz w tygodniu przed zabiegiem radioterapii.

Po zastosowaniu mieszaniny miodu, ekstraktu olejowego z propolisu i wosku ustępował on średnio po 5 dniach, a po zastosowaniu żelu z benzokainą średnio po 6,6 dniach. Oznacza to, że zastosowanie miejscowe miodu u dzieci z białaczką limfoblastyczną leczonymi metotroksatem skraca występowanie stanu zapalnego błony śluzowej jamy ustnej o 2,1 dnia, a w przypadku mieszaniny preparatów pszczelich o 1,6 dni w porównaniu do klasycznego leczenia benzokainą.

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

„Pasieka” nr 1/2015 - pobierz bezpłatny ebook (cały numer) na czytniki, smartfony i komputery. Dowiedz się więcej.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"