Od czego zależy agresywność pszczół?

„Pasieka” nr 1/2015 - pobierz bezpłatny ebook w formacie epub - na czytniki ebooków, smartfony i komputery. Sprawdź więcej ebooków z „Pasieki”.

Od czego zależy agresywność pszczół?

Pszczoły robotnice są uzbrojone w żądła, których używają broniąc dostępu do gniazda i zapasów miodu. Obronność stanowi więc wrodzoną cechę pszczół. Pszczelarz właściwym zachowaniem się może tę cechę złagodzić, a niewłaściwym - spotęgować. Pszczoły rozdrażnione znacznie gorzej pracują oraz stanowią niebezpieczeństwo dla najbliższego otoczenia. Praca przy takich pszczołach jest na pewno mniej wydajna niż przy pszczołach łagodnych, nie mówiąc już o narażeniu się na bolesne użądlenia.

żądło pszczoły - zbliżenie
fot.© Maria i Eugeniusz Sapiołko

Złośliwość pszczół zależy w dużej mierze od rasy. Szczególnie bardzo agresywne są pszczoły zafrykanizowane występujące w Ameryce Południowej (obecnie zajmują tereny miedzy 10 stopniem szerokości północnej a 35 stopniem szerokości południowej). Pszczoły rasy afrykańskiej przetrzymują tylko zimy krótkie i bardzo łagodne.

Złośliwość pszczół jest dziedziczna, przekazywana z pokolenia na pokolenie przez matki pochodzące ze złośliwej rodziny. Da się tę cechę usunąć jedynie przez wymianę matki na inną, z rodziny z cechą łagodności.

Złośliwość pszczół wywołuje zwykle sam pszczelarz przez nieumiejętne obchodzenie z nimi oraz częste i niepotrzebne przeglądy.

Szczególnie drażniąco działają na pszczoły gwałtowne ruchy pszczelarza, opędzanie się, potrącanie ula, stawanie na drodze lotu pszczół (np. przed wylotkiem), obce i ostre zapachy (jak również zapach jadu), ciemne lub włochate ubranie.

Powodem rozdrażnienia mogą się stać również przeglądy dokonywane podczas chłodu, silnego wiatru, burzy czy w okresie bezpożytkowym, kiedy bardzo łatwo o rabunek. Wyjątkowo źle usposabia pszczoły gniecenie ich przy niewłaściwym lub zbyt pospiesznym przeglądzie. Praca kosiarki trawnikowej w pobliżu uli również może podrażnić pszczoły.

Łagodne postępowanie, spokojne i opanowane ruchy pszczelarza, nawet mimo użądlenia, działają uspokajająco na pszczoły. Ostre zapachy, np. alkoholu, nafty, potu, koni czy perfum rozdrażniają pszczoły.

Mało doświadczony pszczelarz powinien pracować przy pszczołach zawsze w kapeluszu z siatką zasłaniającą twarz. Jeśli pszczoły zachowują się spokojnie, można siatkę na chwilę unieść. Włosy powinny być zawsze zasłonięte. Prócz kapelusza, do ubioru ochronnego należy jasny kombinezon lub płócienny fartuch. Okryć tych nie należy używać do żadnych prac poza pasieką, żeby nie nasiąkały obcymi zapachami.

Pszczoły zachowują się najspokojniej, kiedy pszczelarz pracuje gołymi rękami natartymi np. melisą czy kocimiętką. Najbardziej żądlą pszczoły starsze, których zadaniem jest między innymi obrona gniazda. Bronią go jeszcze zajadlej, gdy pszczelarz wybierze do pracy nieodpowiednią porę roku lub dnia.

Wiosną, po oblocie pszczoły są bardzo łagodne i wtedy, gdy się zachować właściwie, małe jest prawdopodobieństwo żądlenia. Natomiast w sierpniu, kiedy roje są silne i jest dużo starych pszczół, a brak nektarowego pożytku złośliwość pszczół się zwiększa.

Pszczoły nie lubią, gdy się im rozbiera gniazdo podczas deszczu, wiatru i chłodu, a także przed burzą. Wtedy przeważnie większość zbieraczek pozostaje w ulach i każdego intruza odpędzają żądleniem. Pozwalają natomiast bezkarnie pracować podczas cieplej, słonecznej pogody, a jeszcze bezpieczniej pracuje się podczas obfitego pożytku, kiedy lotne stare pszczoły przebywają poza ulem zajęte zbieraniem nektaru.

Najodpowiedniejszą porą dnia do prac pasiecznych są godziny przedpołudniowe. Po południu nektarowanie większości roślin ustaje, co może wywoływać agresję (np. uważa się, że pszczoły na gryce są agresywne). Do rozdrażnienia pszczół często dochodzi podczas miodobrania i w okresie jesiennych rabunków.

Nigdy nie należy rozpoczynać pracy bez uprzedniego rozpalenia podkurzacza. Umiejętne posługiwanie się podkurzaczem ułatwia pracę pszczelarzowi i prawie nie przeszkadza pszczołom. Dym rozbraja pszczoły, które instynktownie przystępują do ratowania swoich zapasów pożywienia w obawie przed grożącym niebezpieczeństwem.