Biologia rodziny pszczelej
Owiana nutką egzotyki biologia rodziny pszczelej wciąż fascynuje. Wśród wielu bardzo tajemniczych
i intrygujących faktów najbardziej interesującą i spektakularną wydaje nam się biologia matki pszczelej. Osobnik ten stanowi bowiem najważniejszą składową rodziny pszczelej. Rodzina nie może dłużej istnieć bez wartościowej, płodnej, zdrowej i składającej liczne jaja matki.
Fot. Maria i Eugeniusz Sapiołko
Już sam wygląd zewnętrzny matki i jej sposób poruszania się po plastrze ma w sobie coś, co od wieków łączono z majestatem królewskim. Wielkością ciała, długością odwłoka i jego jaśniejszą barwą wyróżnia się spośród innych mieszkańców ula.
Ruchy jej są spokojne, majestatyczne. Nic więc dziwnego, że do dnia dzisiejszego wielu pszczelarzy mówi o niej jako o królowej, a nazwa ta jest nadal stosowana, np. w języku angielskim i niemieckim, jako jedyna na określenie matki pszczelej.
Matki pszczele w warunkach naturalnych mogą żyć nawet ponad pięć lat, natomiast w gospodarce pasiecznej użytkowane są przeważnie przez dwa sezony.
W rodzinie znajduje się na ogół jedna matka pszczela, ale w wyjątkowych sytuacjach przez pewien okres mogą żyć obok siebie dwie matki. Zdarza się tak wówczas, kiedy robotnice dokonują cichej wymiany matek.
Przyczyny takiego zachowania robotnic...
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
W gnieździe robotnice usuwają znamię, po czym matka wydala śluz i nadmiar nasienia na zewnątrz.
W czasie tej czynności jedynie niewielka część plemników (około 5 mln, co stanowi zaledwie 8-9% ilości otrzymanej od trutni podczas wielokrotnej kopulacji) przechodzi do zbiorniczka nasiennego i zapas ten wystarcza matce na całe życie.
Jeżeli młoda matka w ciągu dwóch tygodni od wyjścia z matecznika nie zdoła się unasiennić traci zdolność odbycia lotu godowego i może składać tylko jaja niezapłodnione. Matkę taką nazywamy „matką trutową”. Badania przeprowadzone w Katedrze Pszczelnictwa UWM w Olsztynie udowodniły, że możliwe jest skuteczne, naturalne unasiennienie matek w wieku 4-5, a nawet 6 tygodni.
Warunkiem jest jednak przetrzymywanie matek w klateczkach transportowych z robotnicami opiekującymi się matką. Po wspomnianym okresie przetrzymywania i poddaniu matek na przykład do ulików weselnych następuje wylot relatywnie starych matek na loty godowe, a następnie podejmują one prawidłowe czerwienie.
W warunkach przetrzymywania ich w rodzinie, odkładzie czy ulikach weselnych matki, którym uniemożliwiłoby się unasiennienie, rozpoczęłyby już w wieku 3 tygodni czerwić trutowo.
Matka rozpoczyna czerwienie po 2-3 dniach od ostatniego lotu weselnego. Najpierw bada komórkę czułkami i po jej akceptacji wsuwa odwłok do dna, po czym przykleja jajo na środku. Po zaczerwieniu 15-20 komórek matka robi krótką przerwę, podczas której jest intensywnie karmiona mleczkiem pszczelim przez robotnice stanowiące jej świtę.
W czasie składania jaj matka...
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
W nowoczesnej gospodarce pasiecznej nie powinien on bowiem dopuszczać do naturalnej rójki, a pozostawienie wyrojonej już rodziny bez opieki i pozwolenie jej na wydawania dalszych rojów jest już błędem niewybaczalnym.
Artykuł powstał na podstawie książki „Polubić pszczoły” wydanej niedawno przez Oddział PWRiL w Poznaniu, napisanej przez jego autorów. Zachęcamy do lektury!
