Prawne uwarunkowania prowadzenia gospodarki pasiecznej

Czy w Polsce potrzebna jest ustawa regulująca pszczelarstwo?

Na szeroko rozumiane prowadzenie gospodarki pasiecznej składają się zagadnienia z kilku dziedzin. Gospodarka pasieczna obejmuje swoim zakresem zapylanie roślin, chów i hodowlę pszczół, a także pozyskiwanie, konfekcjonowanie oraz wprowadzanie na rynek żywności. Pszczelarstwo nie zostało do tej pory uregulowane przez polskiego ustawodawcę w wyodrębnionym jednym akcie prawnym. Chów i hodowla pszczół podlega przepisom wielu ustaw oraz rozporządzeń obowiązujących zarówno w Polsce, jak i w Unii Europejskiej.

Pszczelarstwo normowane jest przepisami powszechnymi (lex generalis) i szczególnymi (lex specialis). W przypadku przepisów ogólnych nie jest ono wyrażone wprost, pozostaje więc próba odniesienia ich do interesującej działalności, polegającej na prowadzeniu gospodarki pasiecznej, za pomocą zabiegów interpretacyjnych.

Przepisy szczególne odnoszą się expressis verbis do chowu i hodowli pszczół miodnych i regulują kwestie z nią związane. W rozważaniach pominięto Polskie Normy wyznaczone dla produktów pszczelich. Należy jednak zauważyć, że w myśl art. 5 ust. 3 Ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji [Dz.U. 2002 Nr 169, poz. 1386 z późn. zm.], stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne.

fot.© Renata Łacek

Nie uwzględniono też regulacji Polskiego Związku Pszczelarskiego, gdyż mają one charakter aktów wewnętrznych skierowanych do osób przynależących do tej organizacji i zgodnie z art. 87 Konstytucji RP [Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483] nie stanowią źródła powszechnie obowiązującego prawa.

Gospodarka pasieczna w prawie polskim

Prawne uwarunkowania prowadzenia gospodarki pasiecznej

Pszczelarstwo to utrzymywanie zwierząt gospodarskich, tzn. – pszczół, z czym wiąże się wykonywanie obowiązków wynikających z przepisów weterynaryjnych. Aktualne wymogi w tym zakresie odnaleźć można przede wszystkim w Ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt [Dz.U. 2004 Nr 69 poz. 625 z późn. zm.]. Zgodnie z treścią tego aktu, pszczelarze są obowiązani zarejestrować pasiekę (działalność nadzorowaną) u powiatowego lekarza weterynarii.

Muszą oni także zwalczać choroby zakaźne pszczół, a przy tym prowadzić ewidencję leczenia zwierząt.

Zakres i sposób prowadzenia owej ewidencji określa Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 września 2011 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej i ewidencji leczenia zwierząt oraz wzorów tej dokumentacji i ewidencji [Dz.U. 2011 Nr 224 poz. 1347].

W ustawie zastosowano rozgraniczenie na choroby podlegające obowiązkowi zwalczania (zgnilec amerykański) oraz podlegające obowiązkowi rejestracji (zgnilec europejski, choroba roztoczowa, warroza, mały chrząszcz ulowy i roztocze Tropilaelaps).

Postępowanie w przypadku wykrycia zgnilca amerykańskiego określa Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 września 2005 r. w sprawie zwalczania zgnilca amerykańskiego pszczół [Dz.U. 2005 Nr 187 poz. 1574].

Chów pszczół i zbieranie przez nie pożytków służy osiągnięciu podstawowego celu prowadzenia gospodarki pasiecznej, to jest produkcji produktów pszczelich. Pozyskiwanie ich zaliczane jest do produkcji podstawowej, której dotyczą wymagania higieniczne określone w Rozporządzeniu (WE) Nr 852/2004 w sprawie higieny środków spożywczych [Dz.U. L 139/1 z 30.04.2004 r.] i implementującej jego postanowienia Ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia [Dz.U. 2006 Nr 171, poz. 1225 z późn. zm.]. Produkty pszczele zgodnie z prawem żywnościowym muszą posiadać określoną jakość handlową i zdrowotną.

Warto zauważyć, że szczegółowe wymagania w tym zakresie określono dla miodu [Dz.U. 2003 Nr 181, poz. 1773 z późn. zm.]. Właściciele pszczół przed wprowadzeniem produktów pszczelich do obrotu mają obowiązek oznakować je według wytycznych wyznaczonych dla znakowania środków spożywczych [Dz.U. 2015 poz. 29]. Pszczelarze, w myśl Ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego [Dz.U. 2006 Nr 17, poz. 127 z późn. zm.], mogą bezpośrednio sprzedawać konsumentowi finalnemu lub do sklepów prowadzących sprzedaż detaliczną nieprzetworzone produkty pszczele, to jest miód, mleczko pszczele, propolis, pyłek kwiatowy i pierzgę.

Produkcja produktów pszczelich przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, jak i sama ich sprzedaż, wiąże się ze spełnianiem przez pszczelarza dodatkowych wymagań higieniczno-sanitarnych zawartych w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej [Dz.U. 2007 Nr 5, poz. 38].

Miejsce przepisów z zakresu prowadzenia gospodarki pasiecznej w systemie prawa polskiego

Prowadzenie gospodarski pasiecznej nie stanowi wyodrębnionej normatywnie spójnej całości, ale jest rozproszone po wielu aktach prawnych. Czy można je zatem przypisać do konkretnej gałęzi prawa? Stosując powszechnie przyjęte kryteria podziału systemu prawa na gałęzie (podmiot uregulowania, przedmiot, metoda regulacji) [Kowalski, Lamentowicz, Wieczorek 1994] można stwierdzić, że ze względu na sposób regulacji prawnej, w zakresie normowania prowadzenia gospodarki pasiecznej dominuje prawo administracyjne.

Ustawodawca posługuje się także cywilną i karną metodą regulacji. Biorąc za podstawę kryterium przedmiotowe, trudno tak szeroko zakrojoną działalność zaliczyć do konkretnej dziedziny prawa (np. prawa rolnego). Podmiot uregulowania jako kryterium podziału prawa nie ma tu zastosowania.

Cdn.

Ziemowit Witkowski
Uniwersytet Gdański

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"