Część V. Pasieka produkująca odkłady i pakiety

Pasieka produkująca odkłady i pakiety nie różni się od tej, w której produkuje się tradycyjne produkty pszczele. Zdrowotność, duża siła rodzin, dynamiczny rozwój, łagodność, nierojliwość, pracowitość, dobre trzymanie się plastrów – to cechy, którymi powinno się charakteryzować pogłowie pszczół w każdej pasiece. Można jednak wprowadzić pewne elementy gospodarki, pozwalające zwiększyć produkcję odkładów i pakietów.

1. Wielkość pasieki

Najważniejszym czynnikiem decydującym o poziomie produkcji w pasiece jest jej wielkość. Wydajność pojedynczej rodziny pszczelej można zwiększać do pewnego pułapu, którego nie da się przekroczyć ze względu na ograniczenia wynikające z biologii rodziny oraz z warunków zewnętrznych: obfitości bazy pożytkowej, pogody i długości sezonu pasiecznego.

Produkcję miodu i pyłku z jednej rodziny można nawet zwielokrotnić stosując odpowiednie metody gospodarki. Natomiast liczba odkładów i pakietów pozyskanych z jednej rodziny jest ograniczona, co wynika nie tyle z możliwości pożytkowych czy pogodowych (pożytek można zastąpić podkarmianiem), ile z krótkiego okresu, w którym można produkować pszczoły i kiedy jest na nie zapotrzebowanie.

Odkłady i sztuczne roje powinny być wykonywane nie później niż w pierwszej dekadzie lipca. Osadzone w ulach w późniejszym okresie nie rozwiną się w silne rodziny i mogą być kłopoty z ich przezimowaniem.

2. Pogłowie pszczół

Pasieka produkująca odkłady i pakiety nie może bazować na przypadkowym pogłowiu. Najważniejszą cechą pszczół w pasiece o takim profilu produkcji jest intensywny i ciągły rozwój.

Najlepiej do takiej pasieki nadają się niektóre linie rasy kraińskiej, te o najbardziej intensywnym rozwoju, a także pszczoły rasy włoskiej, pszczoły Buckfast i inne linie syntetyczne, na przykład hodowane w Ameryce pszczoły złote amerykańskie.

Równie ważną cechą jest duża plenność matek, zarówno uwarunkowana genetycznie, jak i wynikająca z właściwej kondycji matek. Miodność nie jest tak istotną cechą, jak w pasiekach pozyskujących tradycyjne produkty, chociaż zazwyczaj idzie ona w parze z cechą dynamicznego rozwoju.

Jednak od pszczół o dynamicznym rozwoju miód można pozyskać pod warunkiem występowania bardzo obfitych pożytków. Niezmiernie ważna jest nierojliwość pszczół, gdyż rodziny, z których będą wykonywane odkłady i pakiety muszą zostać najpierw doprowadzone do dużej siły.

Nie uda się to przy pszczołach, które już na początku sezonu będą chciały się roić. Rojliwość jest cechą uwarunkowaną nie tylko genetycznie, ale wynika z wieku i kondycji matek. Dlatego w intensywnie użytkowanej pasiece, a taką jest pasieka produkująca pszczoły, matki powinny być młode i silne.

3. Zdrowotność pszczół

Niezmiernie ważnym zagadnieniem w pasiece produkującej pszczoły na sprzedaż jest zdrowotność pszczół. Najbardziej „skutecznym” sposobem rozprzestrzeniania chorób jest przenoszenie ich przez pszczoły, czerw, plastry i znajdujące się w nich zapasy.

Do rozprzestrzenienia się w świecie bardzo groźnych chorób pszczół, takich jak warroza, Nosema ceranae czy Tropilaeaps cleare doszło właśnie w wyniku obrotu pszczołami czy to w postaci całych rodzin, odkładów i pakietów, czy tylko samych matek pszczelich.

Dlatego pszczoły opuszczające naszą pasiekę powinny być nie tylko zdrowe, ale nie mogą być nosicielami przetrwalników chorób bakteryjnych, grzybowych i wywoływanych przez pierwotniaki oraz wirusów w postaci latentnej i roztoczy Varroa.

Szczególną uwagę należy więc zwrócić na te elementy gospodarki pasiecznej, które mają znaczenie dla zapobiegania chorobom i ich rozpoznawania. Rodziny pszczele powinny być zawsze w dobrej kondycji, na co największy wpływ ma właściwe żywienie i wysoka jakość matek.

4. Baza pożytkowa

Efektywność chowu pszczół jest uzależniona od obfitości pożytków nektarowych (lub spadziowych) i pyłkowych. Tylko w rejonach o dobrych pożytkach uzyskuje się wysokie zbiory miodu, dlatego podstawowym sposobem intensyfikacji produkcji pasiecznej jest utrzymywanie pszczół w rejonie o obfitych pożytkach.

Gdy teren wokół pasieki nie zapewnia dobrej bazy pożytkowej, wtedy pszczoły na pożytki się przewozi. Również możliwości produkcji odkładów i pakietów w pasiece korzystającej z obfitych pożytków są większe niż na terenach pod tym względem ubogich.

Rodziny pszczele rozwijają się korzystając z naturalnego wziątku i przy właściwym pokierowaniu procesem produkcyjnym można pozyskać w pasiece także pewne ilości miodu, co dodatkowo zwiększy jej wydajność ekonomiczną.

Koszty prowadzenia pasieki też są wtedy mniejsze, gdyż nie ponosi się nakładów związanych z podkarmianiem pszczół. Szczególnie duże znaczenie dla pasieki produkującej pszczoły mają wczesne pożytki pyłkowe.

Możliwości produkcyjne zależą od tego, jak szybko rodziny rozwiną się wiosną. W silnych rodzinach można wcześnie rozpocząć wychów matek, można też wcześnie utworzyć z nich pierwszą partię odkładów, które sprzeda się po najwyższej cenie.

O wczesnym, dynamicznym rozwoju decydują w pierwszej kolejności dwa czynniki: możliwości pszczół uwarunkowane genetycznie i dostępność pyłku przez cały okres wiosenny. Pokarm węglowodanowy można zastąpić podkarmianiem rodzin lub odsklepianiem zapasów pozostałych po zimie.

Dlatego w dłuższej perspektywie warto poszukać dla pasieki innego miejsca, o obfitych pożytkach, lub postarać się poprawić warunki pożytkowe przez nasadzenia i siew roślin miododajnych.