Odpowiedzi na często zadawane pytania dotyczące programu „Wsparcie Rynku Produktów Pszczelich”
Pszczelarze, chcący wziąć udział w mechanizmie „Wsparcia Rynku Produktów Pszczelich”, mają wiele pytań dotyczących poszczególnych projektów. Wynika to głównie z braku wiedzy na temat przebiegu projektów, umów zawieranych przez związki, stowarzyszenia czy zrzeszenia z Krajowym Ośrodkiem Wsparcia Rolnictwa (KOWR), wewnętrznych regulacji, polityki i zasad przyjętych w organizacji pszczelarskiej, jakie dotyczą realizacji projektów.
Niektóre pytania, niestety, świadczą o braku znajomości zasad mechanizmu lub wynikają z „mitów”, które rodzą się w pszczelarskim świecie. Postaram się przybliżyć odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. W swojej organizacji jestem za nie odpowiedzialny od 2012 roku.
Fot. Rafa Bordes, Pixabay
Czy muszę być członkiem organizacji pszczelarskiej, by otrzymać refundację? Czy mogę zakupić sprzęt/pszczoły/leki na refundację nie będąc członkiem organizacji pszczelarskiej?
Odpowiedź jest złożona. W warunkach mechanizmu „Wsparcie Rynku Produktów Pszczelich” nie ma określonego obowiązku członkostwa w organizacji pszczelarskiej. Podstawowym warunkiem jest konieczność posiadania numeru weterynaryjnego lub wpisu do rejestru powiatowego lekarza weterynarii (dotyczącego zwalczania chorób zakaźnych), a także od bieżącego sezonu „refundacji” także obecność na wykazie, który jest składany do KOWR razem z projektami.
W poszczególnych projektach są dodatkowe wymogi do spełnienia dla pszczelarzy – takie jak: minimalna liczba rodzin pszczelich, legalne wprowadzanie produktów pszczelich do obrotu, certyfikat pasieki ekologicznej. W formularzach projektów, w tym we wspomnianym wykazie, nie ma nigdzie rubryki określającej przynależność poszczególnych osób.
Owszem, jest pozycja, która określa podmiot uprawniony (stowarzyszenie/związek/zrzeszenie) składający projekty w imieniu pszczelarzy, ale to dalej nie jest równoznaczne z członkostwem pszczelarzy reprezentowanych przez podmiot. Z drugiej jednak strony pojawia się problem finansowania kosztów obsługi projektów przez daną organizację pszczelarską.
Część kosztów jest refundowana, ale znaczna część nie. Organizacja też musi czekać na wypłatę refundacji części tychże kosztów. Środki na ten cel pochodzą ze składek członkowskich. Dlatego też podmioty zrzeszające pszczelarzy wymagają od zainteresowanych wsparcia pod postacią refundacji przystąpienia do nich.
Czy muszę być gdzieś zgłoszony, by korzystać z refundacji?
Tak, należy posiadać wpis do rejestru właściwego terytorialnie powiatowego lekarza weterynarii (PLW), o którym mowa w art. 11 ust. 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz.U. z 2018 r. poz. 1967).
Potwierdzeniem takiego stanu rzeczy jest np. zaświadczenie wydane przez PLW, decyzja o wpisie, nr wpisu do rejestru, a u pszczelarzy mających dłużej pasieki, nr weterynaryjny, który kiedyś był nadawany przy takim wpisie (nie należy go mylić z obecnie nadawanym np. dla osób prowadzących sprzedaż bezpośrednią lub rolniczy handel detaliczny dotyczący produktów pszczelich).
Dodatkowo dane pasieki muszą zostać ujęte w wykazie na dzień 30 września, który podmiot uprawniony (stowarzyszenie/związek/zrzeszenie pszczelarzy) składa z projektami. Na ten moment nie jest dookreślone przez KOWR, czy można taki wykaz aktualizować o osoby, które przystąpiły do organizacji po złożeniu projektów, ale które posiadały na 30 września, pszczoły.
Taka aktualizacja pozwoliłaby pszczelarzom np. skorzystać ze szkolenia czy zakupu leków (o ile organizacja dopuszcza taką możliwość; w mojej każdy członek, który wpłacił w terminie na leki, ma prawo uczestniczyć w projekcie zakupu leków przeciwko warrozie).
Czy mogę uczestniczyć w szkoleniu jako osoba niezrzeszona?
Jeśli nie jest się pszczelarzem, a osobą chcącą założyć pasiekę, to tak, można uczestniczyć. W tym przypadku składa się oświadczenie o planowanym założeniu pasieki i jest się pełnoprawnym uczestnikiem. Tę możliwość wprowadzono od bieżącego Krajowego Programu Wsparcia Pszczelarstwa.
Natomiast pszczelarze pełnoprawnie mogą uczestniczyć w szkoleniu, jeśli znajdują się w wykazie danej organizacji przekazanym do KOWR. Wynika to zarówno z warunków (zasada, że tylko w jednej organizacji pszczelarz może korzystać ze wsparcia), jak i z umowy na realizację szkolenia pomiędzy stowarzyszeniem/związkiem/zrzeszeniem a KOWRem.
Udział pozostałych osób zależy od polityki wewnętrznej organizacji pszczelarskiej, ale np. należy liczyć się z koniecznością pokrycia pełnych kosztów uczestnictwa.
Czy mogę być członkiem kilku organizacji pszczelarskich?
Ostatnie zmiany w warunkach, a mianowicie obowiązek opracowania wykazu na etapie projektów i jego weryfikacja, pokazała, że niektóre organizacje pszczelarskie zgłaszały tych samych pszczelarzy do wsparcia, zawyżając w ten sposób (jeśli taka osoba u nich nie korzystała) wysokość środków, przyznawanych przez komisję rozpatrującą projekty, kosztem organizacji, które takich osób nie „dublowały”.
Niektóre podmioty uprawnione wymuszały rezygnację z członkostwa w drugim z podmiotów. Co do zasady, każdy z nas ma prawo zrzeszać się tam, gdzie ma chęć. Natomiast pszczelarz zrzeszony w kilku organizacjach powinien co najwyżej określić, która z nich ma go obsługiwać w projektach i tylko ta powinna go ująć w wykazie, a pozostałe nie, co w żaden sposób nie oznacza konieczności rezygnacji z członkostwa.
Czy mogę uczestniczyć w szkoleniu innej organizacji pszczelarskiej?
Niektóre podmioty uprawnione pozwalają uczestniczyć tzw. wolnym słuchaczom w szkoleniu. Z racji braku możliwości otrzymania za takie osoby refundacji (materiały, obiady), konieczne staje się, aby one pokryły w pełni koszty udziału.
Czy muszę być na szkoleniu cały czas?
Szkolenie jest refundowane na określonych zasadach. Pierwszą z nich jest odpowiednia frekwencja (np. na zajęciach teoretycznych, tj. wykładach jest to 30 osób). Jeśli nie będzie na nim tyle osób (pszczelarzy z wykazu, osoby planujące założyć pasiekę), ile jest wymaganych, nie zostanie wypłacona refundacja w ogóle.
Natomiast brak każdej osoby, to też może być brak refundacji za przygotowane materiały i obiady, o ile były zaplanowane przez organizatorów. Nieobecność to brak odpowiedzialności za finanse własnej organizacji pszczelarskiej, której kłopoty mogą się zacząć po zapłaceniu za szkolenie, które nie zostanie refinansowane w znacznej części w ramach mechanizmu.
Dlatego chcąc uczestniczyć w szkoleniu, należy poważnie przemyśleć i zaplanować na nie czas, a ewentualne prace w pasiece czy przygotowania do sezonu przełożyć na inny termin.
Czy muszę dwa lata być członkiem organizacji pszczelarskiej, by móc zakupić coś na refundację?
Nie ma takiego zapisu w mechanizmie. Nic nie stoi na przeszkodzie, by brać udział w programie już w najbliższym sezonie, po spełnieniu warunków opisanych wcześniej. Złożenie zapotrzebowania w terminie (przed złożeniem projektów do KOWR) powinno skutkować udziałem w projektach.
Kiedy będzie można nabywać sprzęt pszczelarski?
Sprzęt pszczelarski (dotyczy to także urządzeń do gospodarki wędrownej) można nabywać dopiero po zawarciu umowy pomiędzy organizacją pszczelarską a uprawnionym do wsparcia pszczelarzem. Oznacza to, że wszelkie faktury, przelewy muszą być z datą minimum taką samą jak ta w umowie. Data podpisania umów bywa zróżnicowana, trudno więc odpowiedzieć na to pytanie jednoznacznym terminem.
Do kiedy muszę dokonać zakupu sprzętu i dostarczyć dokumenty do rozliczenia?
Każdy podmiot uprawniony określa w umowie termin, do którego należy dostarczyć dokumenty do rozliczenia. Wyłącznie od zarządu organizacji zależy, jaki on będzie. Jest on natomiast ograniczony koniecznością rozliczenia całego projektu, więc zapewne maksymalny termin na dokonanie zakupu i dostarczenie dokumentów będzie przypadał na pierwszą połowę lipca.
W umowie są określone także obowiązki stron, w tym dokładnie określone są dokumenty i ich liczba niezbędna do rozliczenia, jakie pszczelarz musi dostarczyć. W naszej organizacji często było to trzy miesiące, aby szybko rozliczyć projekt i dostać środki.
Od kogo mogę nabyć sprzęt pszczelarski?
Sprzęt pszczelarski można nabywać od podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Nie ma znaczenia czy to będzie jednoosobowa działalność gospodarcza, czy duża spółka. Czy jest to firma pośrednicząca, czy producent, ani także, czy jest to płatnik podatku VAT, czy podmiot zwolniony z tego podatku.
Sprzęt (dot. to także urządzeń do gospodarki wędrownej) musi być nowy i jego cena nie powinna znacząco odbiegać od cen rynkowych. Wybór sprzedawcy należy do pszczelarza i nie powinien być w żaden sposób narzucany przez organizacje pszczelarskie.
Ile będę czekał na dostawę sprzętu?
To pytanie powinno być zadawane firmie, od której pszczelarz nabywa sprzęt. Być może niektóre organizacje pszczelarskie lub koła organizują wspólne dostawy sprzętu, to wtedy osoba odpowiedzialna w kole lub firmie powinna być zorientowana w sytuacji. Z doświadczenia wiem, że zazwyczaj dłużej czeka się na realizację takiego zamówienia, gdyż całość dostawy jest kompletowana na daną organizację/koło. Plusem jednak jest często brak kosztów dostawy.
Fot. Peggy und Marco Lachmann-Anke, Pixabay
Kiedy mam wpłacić na sprzęt? Na jakie konto mam wpłacić?
Różnie. Zależy od firmy. Niektóre wymagają przedpłaty. Inne przywożą sprzęt i fakturę z terminem płatności. ZAWSZE za sprzęt pszczelarski (dot. również urządzeń do gospodarki wędrownej) płaci się na konto danej firmy, a nie na konto organizacji pszczelarskiej (chyba że ta prowadzi działalność gospodarczą i pośredniczy w sprzedaży sprzętu).
Zazwyczaj nr konta jest na stronie tejże firmy, fakturze pro forma lub fakturze. Ważne, by płatność była dokonana od daty zawarcia umowy pszczelarz – organizacja pszczelarska najpóźniej do dnia, w którym należy złożyć dokumenty do rozliczenia w podmiocie uprawnionym (o ile uda się dostarczyć je do rozliczenia).
Kiedy odbędzie się podpisanie umów na sprzęt?
Podpisanie umów na sprzęt lub urządzenia do gospodarki wędrownej między pszczelarzem a organizacją pszczelarską następuje po otrzymaniu podpisanych umów z KOWRu.
Propozycje umów są przesyłane do podmiotu pszczelarskiego, a po podpisaniu odsyłane do KOWRu, a tam z kolei podpisane przez upoważnione osoby i odsyłane z datą zawarcia. Dopiero mając pewność daty zawarcia umowy z KOWRem, organizacja pszczelarska może zawrzeć umowy na sprzęt (lub urządzenia) z pszczelarzami.
Komu, kiedy i jakie dokumenty mam dostarczyć do rozliczenia sprzętu?
Dokumenty należy dostarczać do osoby odpowiedzialnej za ich przyjęcie. W naszej organizacji nie ma kół, więc dokumenty albo należy złożyć do mnie osobiście (zajmuję się obsługą projektów) lub do wyznaczonych osób z zarządu (zazwyczaj wiceprezesa lub skarbnika). Można także wysłać pocztą, ale należy pamiętać, że dokumenty mogą dojść po rozliczeniu z KOWRem.
W których projektach muszę posiadać zgodę na sprzedaż nieprzetworzonych produktów pszczelich (sprzedaż bezpośrednia, rolniczy handel detaliczny)?
Nowe warunki mechanizmu w trzech projektach, oprócz odpowiedniej wielkości pasieki, wymagają od pszczelarza, by wprowadzał produkty legalnie na rynek. Często odbywa się to w formie sprzedaży bezpośredniej lub rolniczego handlu detalicznego.
Pszczelarz taki może uczestniczyć w projektach zakupu sprzętu pszczelarskiego, urządzeń do gospodarki wędrownej oraz badań miodu. Natomiast w projektach dotyczących zakupu leków przeciwko warrozie, pszczół czy szkoleń, nie ma tego wymogu i każdy pszczelarz może skorzystać z tego rodzaju wsparcia.
Ile matek mogę kupić, mając 10-pniową pasiekę?
Można nabyć 50% stanu pasieki, czyli 5 szt. matek. Posiadając 50 rodzin pszczelich, 25 szt., z tym że brany jest pod uwagę stan rodzin na dzień 30 września roku poprzedzającego zakup. Warto brać to pod uwagę planując zakupy na refundację.
Analogicznie ma się sytuacja do odkładów, których można zakupić maksymalnie 20% stanu pasieki, czyli każde 10 rodzin, to możliwość nabycia 2 odkładów na refundację. Kupując matki i odkłady, przy założeniu 10 rodzin, można nabyć maksymalnie 2 odkłady i 3 matki łącznie.
Jakiego rodzaju sprzęt mogę nabyć?
W projekcie zakup sprzętu można nabyć: miodarki, odstojniki, dekrystalizatory, stoły do odsklepiania, poławiacze, suszarki i wialnie do pyłku, sprzęt do pozyskiwania pierzgi, topiarki do wosku, refraktometry, urządzenia do kremowania miodu, wózki ręczne, ule i ich elementy. Uliki weselne nie są refundowane.
Jakie urządzenia do gospodarki wędrownej podlegają refundacji?
Pszczelarze posiadający co najmniej 25 rodzin mogą kupić w tym projekcie: przyczepy do transportu rodzin pszczelich, wagi pasieczne, urządzenia dźwigowe do załadunku i rozładunku uli. Jeśli pszczelarz ma 150 i więcej rodzin pszczelich, oprócz wspomnianych wcześniej rodzajów asortymentu, ma możliwość zakupu wózków samojezdnych do załadunku i rozładunku, ładowarek, miniładowarek.
Więcej pytań i odpowiedzi ukaże się w nr 4/2020 „Pasieki”
Emil Mariusz Szymański
prezes zarządu Górnołużyckiego Stowarzyszenia Pszczelarzy w Zgorzelcu
