Krakowski „Pszczelarz”, cz. 1.

W historii czasopiśmiennictwa pszczelarskiego tytuł „Pszczelarz” pojawił się po raz pierwszy w Wielkopolsce i funkcjonował w latach 1880-1883, początkowo pod redakcją Leona Stabrowskiego, a następnie dr. Kazimierza Krasickiego. Wiek XX przyniósł kolejny periodyk wykorzystujący tę nazwę. Wydawany od 1918 roku „Pszczelarz”, pełniący funkcję organu Towarzystwa Pszczelniczego w Krakowie, stanowił podporę pszczelarstwa galicyjskiego wraz z ukazującymi się równolegle „Pasiecznikiem Wzorowym” i „Bartnikiem Postępowym”.

Ambitne plany na trudne czasy

Towarzystwo nasze, które dało początek wydawnictwu „Pszczelarza”, powstało w roku 1916. W tym czasie, kiedy straszliwa wojna niosła wokoło śmierć i zniszczenie, kiedy ziemia polska pławiła się w morzu krwi, łez i boleści, kiedy przyszłość narodu zdawała się beznadziejną, kiedy o jakiemkolwiek przedsięwzięciu pracy intenzywnej trudno było pomyśleć: wtedy to, wpatrzeni w przykład rolnika polskiego, co orał ziemię wśród gradu kul, w kilkunastu zaledwie ludzi stworzyliśmy Tow. pszczelarzy w Krakowie, ażeby ratować upadające pszczelnictwo.

Tak z perspektywy trzech lat istnienia czasopisma „Pszczelarz”, wspominała wydarzenia tamtych dni Redakcja periodyku. Podkreślano, że powstanie organu Towarzystwa było wymogiem nie tylko chwili, ale żądań samych pszczelarzy: odważamy się w tych trudnych warunkach rozpocząć wydawnictwo „Pszczelarza” jedynie dlatego, że w licznych pismach do nas skierowanych członkowie naszego Towarzystwa tego się od nas bezwzględnie domagają, a sami jesteśmy przekonani, że pismo takie jest dla sprawy pszczelnictwa bezwarunkowo potrzebne.

Portret Józefa Lorenza, prezesa Towarzystwa Pszczelniczego w Krakowie i redaktora odpowiedzialnego „Pszczelarza”. Fotografia zamieszczona na stronie przedtytułowej książki J. Lorenza "Najnowsza gospodarka w pasiece", Tarnów 1921.
fot.© Leszek Kośny

Od początku wydawnictwa istotne dla Redakcji były zadowolenie odbiorców i ich pomoc przy tworzeniu pisma: Pragniemy, aby członkowie Towarzystwa byli przekonani, że dołożymy wszelkich starań, aby „Pszczelarz” odpowiadał potrzebom hodowców pszczół i dochodził regularnie co miesiąc do rąk naszych Członków.

Z drugiej strony jednak spodziewamy się od nich tak potrzebnego nam – zwłaszcza w dzisiejszych warunkach – poparcia, a to z jednej strony przez zasilanie redakcyi „Pszczelarza” artykułami rzeczowymi, opartymi na doświadczeniu i obserwacyi wytrawnych pszczelarzy, z drugiej zaś na wypełnieniu wszystkich zobowiązań, jakie na Członkach Towarzystwa pszczelniczego ciążą. Prosimy, aby artykuły były zwięzłe i treściwe, bo brak papieru drukarskiego nie pozwala na dłuższe wywody.

Administracja chwaliła prenumeratorów: (…) to jedno z przyjemnością musimy podnieść, że Czytelnicy „Pszczelarza” płacą wkładki tak regularnie, jak może w żadnem innem piśmie. Dzięki tej karności odbiorców, pismu nie groził brak finansów a nakład organu Towarzystwa rozchodził się w ilości 2500 egzemplarzy.

Dla Członków Towarzystwa, którzy opłacili składkę roczną, czasopismo „Pszczelarz” było, według praw określonych statutem, dostępne bezpłatnie. Podobnie jak w przypadku wymienionych wcześniej lwowskich czasopism pszczelarskich, także krakowski „Pszczelarz” borykał się od początku istnienia z problemami natury technicznej: W ciężkich warunkach przystępujemy do wydawania „Pszczelarza”.

Olbrzymie trudności w przemyśle drukarskim i nadzwyczajny brak papieru czynią wydawanie wszelkich pism bardzo trudnem. Nieocenioną pomoc przy uruchomieniu czasopisma zaoferował ksiądz Melchior Kądzioła. Był on redaktorem i wydawcą krakowskiej gazety o charakterze chrześcijańsko-socjalnym „Prawda: pisma ludowego poświęconego sprawom religijnym, narodowym, politycznym, gospodarczym i rozrywce”.

Strona tytułowa czasopisma „Pszczelarz”, nr 2 z 1919 roku.
fot.© Leszek Kośny

Organizacja i jej lider

Hasło Towarzystwa Pszczelniczego w Krakowie brzmiało: „W zgodzie i jedności, o własnej mocy i o własnych siłach, razem do cichej i wytrwałej pracy nad podniesieniem pszczelnictwa na ziemiach polskich”. Było ono kontynuacją dzieła wielkich poprzedników, z których „Pszczelarz” na pierwszym miejscu wymieniał postać Teofila Ciesielskiego.

Tło dla tworzenia nowych organizacji, które na celu miały dobro ojczyzny, stanowiły wydarzenia polityczne oraz zmieniające się wyniki konfliktu zbrojnego państw centralnych i ententy. Chociaż zaborcy w przychylności Polaków upatrywali jedynie liczebnego wzmocnienia swoich armii, sprawa odrodzenia Polski przybrała charakter międzynarodowy.

Potrzebę powołania organizacji pszczelarskiej na terenie Galicji Zachodniej potwierdziły dane liczbowe. W roku założenia, czyli 1916, składało się ono z kilkudziesięciu członków, w 1917 z kilkuset, a w 1918 stan osobowy przekroczył liczbę 1000.

Okładka czasopisma „Pszczelarz”, nr 12 z 1920 roku.
fot.© Leszek Kośny

Na dobry wynik finansowy Towarzystwa na koniec 1918 r. miała wpływ między innymi bezinteresowna praca osób współpracujących z czasopismem: Jesteśmy jednem jedynem Towarz. gospodarczem, które odbywa się bez „subwencyi” a pracując o własnych siłach, zamyka rachunki „oszczędnością” paru tysięcy koron.

Zawdzięczamy to w poważnej części temu, że korespondenci „Pszczelarza” pracowali ofiarnie, bez żadnego wynagrodzenia, to też na tem miejscu składamy im serdeczne „Bóg zapłać”. Początek roku 1919 napawał wszystkich optymizmem, wynikającym z odzyskania długo wyczekiwanej wolności: Z tem samem hasłem zaczynamy pracę w nowym roku, tylko z większą jeszcze otuchą i wiarą i z podwójną energią pracy, którą daje nam myśl, że w tym roku pracować już będziemy dla wolnej niepodległej i zjednoczonej naszej Ojczyzny.

Leszek Kośny
Starszy kustosz Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"