Miododajne żywopłoty i zarośla na miejsca jałowe i piaszczyste

Duże przestrzenie naszego kraju pokrywają gleby ubogie w składniki pokarmowe, będące spuścizną po okresach zlodowaceń. Te, wydawałoby się, niegościnne siedliska zasiedla szereg gatunków miododajnych, które znajdują tam swe optimum rozwojowe. Wśród nich są krzewy idealne na żywopłoty ochronne i zarośla.

Przy wyborze roślin na żywopłot wokół pasieki zlokalizowanej na glebach
piaszczystych, sprawdzi się rozpoznanie okolicznej flory. Fot. Maria Janicka

Gleby bielicowe i bielice wytworzone z piasków kształtują się pod wpływem roślinności borowej w kwaśnym środowisku. Zaliczane są najczęściej do V i VI klasy bonitacyjnej gruntów ornych, choć zdarza się, że gleby bielicowe lokowane są wyżej, ze względu na lepiej rozwinięty poziom próchniczy.

Mimo stosunkowo szybkiego rozkładu materii organicznej piaszczyste gleby są w zasadzie ubogie w próchnicę (wywiewaną przez wiatr) i w składniki pokarmowe (wymywane do głębszych poziomów). Brak jest praktycznie kapilar glebowych, które umożliwiłyby zatrzymywanie wody z opadów i podsiąkanie tej znajdującej się w głębszych warstwach.

Co więcej, luźny piasek nie zapewnia stabilnego podłoża, a gleba zarówno szybko się nagrzewa, jak i wychładza.

Rodzime i trwale zadomowione we florze Polski:

• wierzba wawrzynkowa Salix daphnoides (Salicaceae) – krzew lub niewielkie drzewo osiągające 10–12 m wysokości, kwitnie III–IV, przed rozwinięciem liści, według Mieczysława Lipińskiego cenniejsza od niej jest odmiana pomorska S. d. pomeranica;
• jeżyna gruczołowata Rubus hirtus aggr. (Rosaceae) – płożący, gęsto pokryty kolcami i gruczołkami krzew dorastający do 2 m wysokości, główny okres kwitnienia przypada na VII–VIII;
• jeżyna fałdowana R. plicatus – kolczasty krzew dorastający do 1,5 m, główny okres kwitnienia przypada na VI–VII;
• jeżyna ostręga R. gracilis;
• jarząb pospolity, jarzębina Sorbus aucuparia (Rosaceae) – małe drzewo dorastające do wysokości 15 m, kwitnie w V, wabi pszczoły szczególnie wtedy, gdy rośnie w skupieniu, nadaje się do dosadzania w żywopłoty, pełni bardzo ważną funkcję w ekosystemie jako źródło pyłku, nektaru, owoców i miejsce gniazdowania; ;
• kruszyna pospolita Frangula alnus (Rhamnaceae) – krzew mogący osiągać wysokość 5 m, kwitnie V–IX;
• żarnowiec miotlasty Sarothamnus scoparius (Fabaceae) – osiąga wysokość 1,5–2(3) m; kwitnie na żółto od końca V do VI.

Fot. Milan Motyka

Istnieje też szereg miododajnych roślin ozdobnych obcego pochodzenia, które dobrze rosną na lekkim, piaszczystym podłożu. W czasie mroźnych zim mogą przemarzać, lecz łatwo się regenerują.

Ozdobne:

• oliwnik wąskolistny Elaeagnus angustifolia (Elaeagnaceae) – ciernisty krzew dorastający do 8 m wysokości, kwitnie V–VI;
• oliwnik srebrzysty E. commutata – krzew o wysokości 1–2 m, kwitnie V–VI;
• moszenki południowe Colutea arborescens (Fabaceae) – efektownie kwitnący krzew o wysokości do 5 m, żółte kwiaty wabią pszczoły od V do VII;
• karagana syberyjska Caragana arborescens (Fabaceae) – krzew, a czasem małe drzewo o wysokości 4–7 m, kwitnie V–VI, może być używany na żywopłoty formowane;
• amorfa krzewiasta Amorpha fruticosa, zwana też indygowcem (Fabaceae) – krzew dorastający do 3 m wysokości, kwitnie w pierwszej połowie VI (pyłek i nektar);
• tamaryszek drobnokwiatowy Tamarix parviflora (Tamaricaceae) – krzew do 3 m wysokości, kwitnie w drugiej połowie V na zeszłorocznych gałęziach i tamaryszek pięciopręcikowy T. chinensis, również dorastający do 3 m, a kwitnący VII–VIII – nadają się na gleby lekkie, lecz słabiej wtedy nektarują, znoszą znaczne zasolenie i gleby zdegradowane, nahałdowe;
• wiciokrzew (suchodrzew) siny Lonicera caerulea (Caprifoliaceae) – gęsty krzew dorastający do 1,5 m wysokości, jest dość odporny na mrozy i sprawdza się w żywopłotach, kwitnie od połowy IV do początku V;
• śnieguliczka biała Symphoricarpos albus (Caprifoliaceae) – niewielki krzew o wysokości 1–2 m. Dzięki specjalnej budowie kwiatu nektar jest chroniony przed wypłukiwaniem przez deszcz i rosę oraz wysychaniem w czasie upałów. Kwitnie długo, od VI do początku IX;
• pęcherznica kalinolistna Physocarpus opulifolius (Rosaceae) – krzew osiągający wysokość 4 m, piękne, białe kwiatostany pojawiają się w VI, dostarcza nektaru i dużych ilości pyłku.

Śnieguliczka biała. Fot. Radfotosonn, Pixabay

Na piaszczystych, ubogich glebach drzewa przyjmują często karłowaty pokrój, dlatego można je wkomponować w żywopłoty i zarośla. Pyłek z roślin wiatropylnych (brzozy, osiki, sosny, jałowca, rokitnika) pszczoły zbierają w czasie ciepłej, bezwietrznej pogody.

Najlepiej więc posadzić je w miejscach zacisznych, na przykład pod osłoną drzewostanu czy większych krzewów. Kompleksy lasów sosnowych (bory suche) są źródłem spadzi. Jej producenci występują też na innych drzewach i krzewach typowych dla lekkich gleb i choć nie zawsze dostarczają pożytku głównego, mogą stanowić istotne zabezpieczenie na trudniejsze czasy.

Krzewy obcego pochodzenia wykorzystajmy w ogrodach i wokół pasiek, gdzie będziemy mogli łatwo kontrolować ich wzrost. Miejsca „dzikie” wzbogacajmy w gatunki rodzime. Na najbardziej ubogie i piaszczyste gleby, wydmy i łachy piasku odpowiednie są wierzby ostrolistna i wawrzynkowa, oliwnik wąskolistny i rokitnik, jałowiec, sosna, róża pomarszczona.

Na glebach gliniasto-piaszczystych, żyźniejszych i kwaśnych możemy posadzić jarzębinę, osikę, brzozę, kruszynę, jeżynę fałdowaną i żarnowiec. W naturze współistnieją one ze sobą w płatach zarośli z zespołu Frangulo-Rubetum plicati występujących zazwyczaj w kompleksie dynamiczno-przestrzennym z borami mieszanymi.

Podział krzewów na grupy według osiąganej przez nie wysokości ułatwi nam wybór odpowiednich gatunków.

Warstwa najwyższa: jałowiec (stare osobniki), karagana syberyjska, moszenki południowe, rokitnik zwyczajny, oliwnik wąskolistny, wierzba wawrzynkowa;

Warstwa średnia: amorfa krzewiasta, karagana syberyjska, kruszyna pospolita, oliwnik srebrzysty, pęcherznica kalinolistna, róża dzika, róża pomarszczona, róża wielokwiatowa, śnieguliczka biała, tamaryszki, wierzba ostrolistna, żarnowiec miotlasty (stare osobniki);

Warstwa niższa: jeżyna fałdowana, jeżyna gruczołowata, jeżyna ostręga, karagana syberyjska, oliwnik srebrzysty, róża gęstokolczasta, róża pomarszczona, śnieguliczka biała, wiciokrzew siny, żarnowiec miotlasty.

Poprawa jakości gleby – jak i gdzie?

Jak pisze Józef Rusnak, czynnikiem wpływającym na prawidłowy wzrost, rozwój i plonowanie roślin, a tym samym decydującym o żyzności, jest zawartość materii organicznej w glebie. Jest kilka metod poprawy struktury gleby piaszczystej, które możemy stosować osobno lub łącznie.

Należą do nich: przemieszanie z kompostem, torfem, nawozem organicznym (obornikiem) czy też mieloną gliną, a także wysiew roślin motylkowatych (wieloletnich i jako międzyplony), które są przyorywane na nawóz zielony.

Polepszenie warunków edaficznych umożliwia uprawę roślin miododajnych o bardziej zróżnicowanych wymaganiach. Jest to zatem pożądany zabieg w ogrodach i polach uprawnych. Warto jednak pamiętać, że część zbiorowisk napiaskowych jest przedmiotem ochrony siedliskowej.

Rozważmy więc, w których miejscach warto poprawić żyzność gleby, a które stanowią miejsca rozwoju cennych przyrodniczo zbiorowisk, potrzebujących do istnienia podłoża ubogiego w składniki pokarmowe.

dr Maria Janicka
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"