Mniej znane rośliny pożytkowe, cz. 4.

Kalendarzowa zima (w tym roku raczej tylko z nazwy) trwa w najlepsze, lecz dni stają się coraz dłuższe, a myśli pszczelarzy zaczynają kierować się ku wiośnie. Zapewne jest dużo troski w tym myśleniu – zarówno o kondycję rodzin, jak i warunki pogodowe, które wystąpią w nadchodzącym sezonie wegetacyjnym oraz związaną z nimi ilość i jakość pożytków dostępnych dla pszczół.

Skoro pojawiło się słowo „wiosna”, chciałabym przedstawić kilka mniej znanych gatunków roślin, które mogą dostarczyć nektaru i/lub pyłku we wspomnianym okresie.

Cis pospolity, okaz męski. Fot. Aneta Sulborska

Cis pospolity – Taxus baccata L.

Rodzina: Taxaceae – cisowate

Jest zimozielonym, długowiecznym (1200-1500 lat) drzewem lub dużym krzewem dorastającym do 10-15 m wysokości. Gatunek był dawniej bardzo powszechny w Polsce, na co wskazuje istnienie wielu nazw miejscowości pochodzących od cisa.

Młode okazy cechują się stożkowatą koroną, która z czasem staje się zaokrąglona i bardzo gęsta. Kora na młodych pędach jest zielona, na pniu czerwonobrązowa, łuszcząca się płatami. Roślina wykształca miękkie, spłaszczone igły z wyraźnym żebrem po obu stronach.

Górna powierzchnia liści cechuje się ciemnozieloną barwą i lekko błyszczy; dolna jest matowożółta lub szarozielona. Igły żyją około 5-8 lat.

Z pszczelarskiego punku widzenia znaczenie mają jedynie okazy męskie cisa. Z ich kwiatów robotnice mogą zbierać pyłek, o ile wystąpią dobre warunki pogodowe (słoneczne, bezwietrzne dni). Zbieraczki formują z niego kremowożółtawe obnóża.

Gatunek preferuje stanowiska cieniste (najlepiej znosi ocienienie ze wszystkich rodzimych gatunków iglastych) oraz próchniczne, przepuszczalne, piaszczysto-gliniaste gleby zasobne w wapń. Najlepiej rośnie na podłożach lekko wilgotnych lub wilgotnych o dużej zasobności w składniki pokarmowe.

Nie toleruje suszy, źle rośnie na glebach suchych. Podczas mroźnych zim może przemarzać. Cis wykorzystywany jest na żywopłoty, gdyż dobrze znosi strzyżenie. Można go rozmnażać z nasion – wysiane bezpośrednio po dojrzeniu (jesień) kiełkują następnego roku, natomiast wysiane wiosną mogą nie kiełkować do 3 lat.

Innym sposobem rozmnażania jest sadzonkowanie, ale należy wówczas pamiętać, że uzyskane osobniki będą wykazywały pokrój krzewiasty.

Klon czerwony – Acer rubrum L.

Rodzina: Sapindaceae – mydleńcowate

Pochodzi ze wschodniej części Ameryki Północnej (zaliczany jest do jednego z najpiękniejszych klonów
w tamtej części świata), gdzie rośnie głównie w pobliżu rzek. W swojej ojczyźnie drzewo osiąga 40 m wysokości, natomiast okazy rosnące w Europie dorastają zazwyczaj do 10-20 m. Liście są 3-klapowe, rzadziej 5-klapowe o piłkowanym brzegu.

Dolna strona blaszki cechuje się niebieskozielonym zabarwieniem, czasem jest owłosiona, natomiast górna ma barwę ciemnozieloną i jest błyszcząca. Jesienią liście pięknie się przebarwiają w różnych odcieniach czerwieni i pomarańczu, dzięki czemu w miejscach naturalnego występowania gatunek nazywany jest „latem Indian”.

Klon czerwony, okaz żeński. Fot. Barbara Łotocka

Klon czerwony, okaz żeński. Fot. Barbara Łotocka

Zarówno w kwiatach męskich, jak i żeńskich zlokalizowany jest duży pierścień nektarnikowy, który dość obficie produkuje słodką wydzielinę. W kwiatach męskich krople nektaru zazwyczaj grupują się w centralnej części nektarnika a w kwiatach żeńskich drobne, nieliczne krople słodkiej wydzieliny lokalizują się u podstawy zalążni.

Robotnice, o ile pozwolą im na to warunki pogodowe, chętnie oblatują kwiaty tego gatunku, zbierając nektar i pyłek. Obnóża mają barwę żółtozielonkawą.

Klon czerwony jest wytrzymały na mróz. Preferuje gleby wilgotne lub nawet bagniste o odczynie kwaśnym. Źle reaguje na obecność wapnia w podłożu. Można go rozmnażać z nasion wysiewanych zaraz po zbiorze w VI.

Klon srebrzysty, okaz żeński. Fot. Aneta Sulborska

Klon srebrzysty – Acer saccharinum L.

Rodzina: Sapindaceae – mydleńcowate

Ojczyzną dorastającego do 40 m wysokości drzewa jest Ameryka Północna, natomiast do Europy gatunek został sprowadzony w XVIII w. W Polsce sadzony jest w parkach i przy drogach.

Roślina wytwarza szeroką koronę o nieco zwisających dolnych gałęziach oraz 5-klapowe liście z zieloną powierzchnią górną i srebrzystobiałą dolną, dorastające do 15 cm długości. Klon srebrzysty jest rośliną jedno- lub częściej, dwupienną.

Zielonkaworóżowe kwiaty pozbawione korony wyrastają w pęczkach przed rozwojem liści w III-IV. Kwiaty męskie zawierają 6 pręcików, żeńskie mają jeden słupek z dwoma długimi, efektownie wyglądającymi, czerwonymi znamionami. Owocem jest skrzydlak, który po dojrzeniu wcześnie opada i od razu kiełkuje.

Gęsiówka kaukaska. Fot. Aneta Sulborska

Gęsiówka kaukaska – Arabis caucasica Willd.

Rodzina: Brassicaceae – kapustowate

Łacińska nazwa gatunkowa caucasica wskazuje na obszar, z którego roślina pochodzi (Kaukaz). Gęsiówka to długowieczna, niska (10-15 cm wysokości), kobiercowa bylina polecana do ogrodów skalnych, obsadzania murków i skarp.

Zaliczana jest do tzw. piątki skalniakowej (grupy roślin nadających się do ogrodów skalnych, kwitnących wiosną). Dolne, łopatkowate liście gęsiówki zebrane są w rozetę. Ich powierzchnia pokryta jest gęsto szarymi włoskami mechanicznymi tworzącymi kutner.

Gęsiówka kaukaska. Fot. Aneta Sulborska

Dr Aneta Sulborska

Więcej o roślinach miodo- i pyłkodajnych
przeczytasz w książce autorki
pt. „Rośliny pożytkowe”.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"