O bluszczyku, kukliku i firletce

Szczególnie bogatym, a mało docenianym źródłem pożytków pszczelich są łąki trwałe, porośnięte zbiorowiskami wielogatunkowymi. Poza trawami, duży udział w składzie florystycznym stanowią zioła łąkowe i rośliny motylkowate. Intensyfikacja produkcji pasz poprzez zwiększenie częstotliwości defoliacji prowadzona w latach 70. i 80. XX stulecia wywołała zmniejszenie licznych gatunków roślin w runi.

Kuklik zwisły,
fot.© Zofia Kaczmarek

Takie użytkowanie uniemożliwia pełnię rozwoju generatywnego – rośliny łąkowe, motylkowate, miododajne zioła czy chwasty łąkowe nie mogą osiągnąć stadium kwitnienia, toteż uległo ograniczeniu pszczelarskie znaczenie wielokośnych łąk trwałych.

Innym ważnym czynnikiem ograniczającym pszczelarskie znaczenie łąk są również wadliwie wykonane prace melioracyjne. Przesuszenie wielu siedlisk doprowadziło do zubożenia składu florystycznego runi łąk podmokłych.

Aktualnie w naszym kraju jest sporo łąk, na których nastąpiło wyraźne ograniczenie procesu intensyfikacji produkcji pasz, ale na niektórych obserwuje się proces odwrotny. Dlatego łąki trwałe zaczynają ponownie zwracać uwagę jako dobre źródło pożytku i stają sie autentycznymi „pastwiskami” pszczelimi, zwłaszcza wiosną.

W maju ukwiecone łąki tętnią i dźwięczą pszczelim życiem za sprawą pierwszych pożytków, które obok leszczyn i wierzb, stanowią bluszczyk kurdybanek, kuklik zwisły i firletka poszarpana.

Bluszczyk kurdybanek

Nazywany zielem św. Piotra. Posiada duże właściwości lecznicze i już w XVII wieku wykorzystywany przeciw kaszlowi i gorączce; wzmacnia odporność organizmu, zwiększa liczbę leukocytów, wzmacnia serce i reguluje przemianę materii.

Kuklik zwisły

Inaczej benedykt zwieszony – roślina dziko rosnąca w rejonie Kaukazu, Syberii i Ameryce Północnej. W naszym kraju jest gatunkiem pospolitym, preferującym torfowiska niskie, mokre łąki, zarośla, brzegi rzek, strumyków i rowów. Okres kwitnienia kuklika przypada na maj i pierwszą połowę czerwca.

Kuklik zwisły jest byliną owłosioną, o łodydze dorastającej do 70 cm. Liście różyczkowe długoogonkowe, przerywanolirowatopierzaste, z 2-5 parami listków grubo karbowanoząbkowanych, natomiast liście łodygowe dolne długoogonkowe, podobne do różyczkowatych; górne krótkoogonkowe, trójdzielne.

Przylistki drobne, zielone. Kwiaty długoszypułkowe, zwisłe, o koronie szeroko dzwonkowatej, z zewnątrz czerwonobrunatnawej, wewnątrz żółtej, umieszczone pojedynczo na szczycie rozgałęzień łodygi. Kwiaty przedsłupne, na początku kwitnienia pręciki są krótsze od słupków, które mogą być zapylone pyłkiem pochodzącym z innych kwiatów. W drugiej fazie kwitnienia pręciki wydłużają się i sięgają do wysokości znamienia.

Tkanka wydzielnicza nektarnika znajduje się na dnie kwiatowym wśród pręcikowia. Nektar jest dostępny dla pszczół, które licznie odwiedzają kwiaty kuklika. Kłącze kuklika zwisłego zawiera glikozyd geinę, dającą przy rozkładzie olejek z eugenolem, stąd zapach goździków korzennych, wykorzystywany głównie do aromatyzowania likierów i win. W medycynie ludowej stosowano żółtawe lub czerwonawe kłącze w chorobach żołądka i przewlekłym zapaleniu oskrzeli.

Firletka poszarpana

Firletka poszarpana,
fot.© Zofia Kaczmarek

Nazwa ludowa: kwiat jaskółki. Bylina z rodziny goździkowatych, licząca 10 gatunków zamieszkujących Syberię, w Polsce rośnie tylko jeden gatunek – firletka poszarpana, rozpowszechniona na podmokłych łąkach.

Osiąga wysokość 30-60 cm. Łodyga firletki jest podłużnie bruzdkowana, pokryta rzadkimi, szorstkimi włoskami. Kwiaty zebrane są w wierzchotki. Natomiast działki kielicha zrośnięte w rurkę, w której ukryte są nasady płatków zwężone w długi paznokieć. Pięć płatków różowych, głęboko rozciętych (poszarpanych) na 4 równowąskie łatki z dziesięcioma pręcikami. Okres kwitnienia przypada na maj-czerwiec. Wydziela dużo nektaru ukrytego na dnie rurki kwiatowej o głębokości 8-10 mm. Przy sprzyjającej pogodzie nektar podnosi się w rurce kielicha na taką wysokość, że jest dostępny dla pszczół.

dr Zofia Kaczmarek

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"