Ule, uliki i transportówki

Pomieszczeniem dla pszczół jest ul. Powinien on chronić rodzinę pszczelą przed warunkami zewnętrznymi, a pszczelarzowi umożliwiać wykonywanie wszystkich prac związanych z jej obsługą. Jego pojemność powinna być wystarczająca, by rodzina mogła się w nim rozwijać zgodnie ze swoją biologią oraz pozwalać na gromadzenie możliwie największych ilości miodu.

Maksymalizacja produkcji miodu przez rodzinę pszczelą jest głównym celem pszczelarza. Dużo miodu może zgromadzić tylko silna rodzina, która musi mieć do swojego rozwoju właściwą przestrzeń. Również rodziny pszczele użytkowane w kierunku usługowego zapylania plantacji roślin rolniczych muszą wykazywać się dużą kondycją, co wiąże się z zapewnieniem im odpowiednio dużej przestrzeni życiowej.

Takie warunki spełniają użytkowane w większości pasiek towarowych ule wielokorpusowe. Ul taki składa się z dennicy, powałki, daszka oraz kilku korpusów gniazdowych. Podział na typy uli wynika z rozmiarów stosowanych w nich ramek. Na świecie najczęściej spotyka się ule typu Langstroth’a, gdzie ramki mają wymiary zewnętrzne 44,8 × 23,2 i jest ich 9 lub 10 w korpusie.

Wymiary ramek mogą być nieco inne w zależności od kraju, w którym ul jest użytkowany. W krajach Europy Zachodniej oprócz uli Langstroth’a użytkowane są ule innych typów, na przykład w Niemczech najczęściej spotyka się ul niemiecki znormalizowany oraz Zandera, a we Francji ul Dadanta.

Polscy pszczelarze najczęściej stosują wielokorpusowe ule wielkopolskie oraz Dadanta. Standardowy ul wielkopolski składa się z 2 lub 3 korpusów, w każdym z nich mieści się 10 ramek o wymiarach 36 × 26 cm. Wielokorpusowy ul Dadanta to 2 korpusy mieszczące po 10 ramek o wymiarach 43,5 × 30 cm. Oprócz nich w polskich pasiekach są użytkowane ule różnych typów o innej konstrukcji, a więc ule kombinowane i leżaki.

Wszystkie prace związane z produkcją pasieczną, a także z wychowem matek pszczelich, produkcją odkładów, izolowaniem pszczół oraz ich przewożeniem można wykonywać w ulach. Nie zawsze jednak rodzina pszczela musi mieć dużą liczebność i wtedy kubatura typowego ula jest zbyt duża. W tej sytuacji można stosować inne rozwiązania, wykorzystując mniejsze ule oraz transportówki, których pojemność jest dostosowana do siły okresowo tworzonych mniejszych rodzin pszczelich.

Ulik 6-ramkowy

6-ramkowy ulik styropianowy ma szerokie zastosowanie w gospodarce pasiecznej. Może służyć do tworzenia odkładów, które będą wykorzystane do powiększania pasieki lub na sprzedaż. Dzięki dobrym właściwościom termicznym materiału budulcowego można w nim zimować ...

Tworzenie odkładów

Tworzenie odkładów jest czynnością wykonywaną w wielu pasiekach. Odkład, czyli niewielka rodzina pszczela „odłożona” od rodziny zasadniczej najczęściej jest wykorzystywany do powiększenia pasieki lub odbudowy strat zimowych. Są też pasieki produkujące duże ilości odkładów na sprzedaż.

Termin tworzenia odkładów uzależniony jest od kondycji rodzin, a ta wiąże się z przebiegiem pogody oraz obfitością bazy pożytkowej. Najczęściej w polskich pasiekach jest to połowa maja, gdy rodziny pszczele pracujące na obfitych pożytkach z mniszku, rzepaku, drzew i krzewów owocowych oraz z innych roślin zaczynają wchodzić w nastrój rojowy.

Wtedy osłabienie rodziny przez zabranie kilku plastrów z czerwiem, obsiadanych przez pszczoły, powoduje przywrócenie wśród pszczół chęci do pracy. Do wyrojenia nie dochodzi i rodzina jest gotowa do wykorzystania następnego pożytku.

Zabieranie z rodzin plastrów z czerwiem i pszczołami zawsze wiąże się z niebezpieczeństwem przeniesienia matki. By się przed tym uchronić, w ulu wielokorpusowym najpierw przenosi się plastry z zasklepionym czerwiem z rodni do korpusu górnego oddzielonego kratą odgrodową, czyli do miodni. W miejsce odebranych plastrów wstawia się ramki z węzą, która szybko zostanie odbudowana.

Odkłady tworzy się tylko z silnych rodzin, czyli takich, które zajmują co najmniej dwa korpusy oraz posiadają więcej niż sześć ramek z czerwiem. Inne rodziny są za słabe i należy się zastanowić nad tego przyczyną. Najczęściej winna tej sytuacji jest niewystarczająca kondycja matki, którą niezwłocznie będzie trzeba wymienić jaszcze przed rozpoczęciem kolejnych pożytków.

W przeciągu dalszych tygodni rodziny się rozwijają i już po miesiącu ich kondycja jest wystarczająca, by można było je sprzedać lub przesiedlić do właściwych uli. Odkłady takie mogą też być wykorzystane do wyrównania siły rodzin w pasiece zasadniczej. Przy okazji takiego zabiegu wymienia się matkę w zasilanej rodzinie.

Kolejną partię odkładów tworzy się w pierwszej połowie czerwca, gdy rodziny produkcyjne osiągnęły dużą kondycję na pożytkach wczesnoletnich, którymi najczęściej są robinie akacjowe i maliny. Technika tworzenia odkładów jest taka sama jak w maju. Tym razem można nowym rodzinom poddać matki unasiennione czerwiące, co znacznie przyspieszy rozwój.

Wychów matek

6-ramkowy ul z powodzeniem może być wykorzystany do wychowu matek. W tym celu umieszcza się w nim kilkuramkowy odkład wykonany z plastrów z czerwiem i zapasem, obsiadanych przez pszczoły. Plastry te zabiera się z kilku silnych rodzin przy okazji rozładowując nastrój rojowy. Ponieważ wychów będzie prowadzony w nowo utworzonej rodzinie, żadna z rodzin zasadniczych nie „wypada” z produkcji.

Ulik 3-ramkowy

3-ramkowy ulik styropianowy służy do tworzenia niewielkich odkładów okresowych oraz do ich transportu. Odkłady tworzymy zabierając z silnych rodzin plastry z zasklepionym czerwiem, obsiadane przez pszczoły. Odkład taki przewozimy na inne pasieczysko, po czym przesiedlamy go do właściwego ula lub ulika 6-ramkowego, po czym poddajemy matkę.

Dzięki zastosowaniu niewielkiego ulika-transportówki oszczędzamy miejsce na środku transportu. To ważne, gdyż wielu pszczelarzy-amatorów dysponuje tylko samochodem osobowym, do którego nie zmieszczą się większe ule.

Ulik 3-ramkowy można też wykorzystać do tworzenia odkładów przeznaczonych do bezpośredniej sprzedaży. W tym celu przenosimy do ulików plastry z zasklepionym czerwiem, pewną ilością zapasu i pszczołami, a po przewiezieniu ich na inne miejsce poddajemy matki unasiennione. Przez 2-3 dni uliki pozostają na pasieczysku z otwartymi wylotami. Po tym okresie sprawdzamy efektywność przyjęcia matek.

Nie trzeba ich wyszukiwać, wystarczy tylko stwierdzić obecność jajeczek w komórkach plastra. Odkład z przyjętą matką zamykamy i przekazujemy klientowi. Jeżeli nie udało się odkładów od razu sprzedać, należy je w ciągu kilku dni przesiedlić do właściwych uli lub ulików 6-ramkowych.

Zasklepiony czerw będzie się szybko wygryzał, pszczoły nie będą się mieścić w ciasnych ulikach i się wyroją. Jeśli uliki są zgrupowane blisko siebie, ucieczka może przybrać formę „epidemii”: wystarczy, że jedna rodzinka rozpocznie ucieczkę, a przyłączą się do niej kolejne. W ulach zostanie tylko niewiele pszczół z młodszym czerwiem.

W 3-ramkowym uliku można też rozpoczynać wychów matek. Umieszczamy w uliku jeden plaster z czerwiem w różnym wieku oraz jeden plaster z zapasem. Muszą być obsiadane przez pszczoły w takiej ilości, by przestrzeń między plastrami była częściowo przez nie wypełniona.

Po 1-2 dniach niszczymy zaczątki mateczników ratunkowych na plastrze z czerwiem i wstawiamy ramkę hodowlaną z przełożonymi jednodniowymi larwami. W kolejnym dniu sprawdzamy przyjęcie larw. Dobrze „podlane” mleczkiem larwy z kilku takich rodzinek można wraz z koreczkami matecznikowymi skomasować na jednej ramce hodowlanej, którą umieszczamy w silnej bezmatecznej rodzinie wychowującej.

W 3-ramkowych ulach można też przetrzymywać matki pszczele po sztucznym unasiennieniu do momentu rozpoczęcia przez nie czerwienia. By taka matka nie mogła dokonywać lotów godowych, wylotek musi być zasłonięty zasuwką z otworami o rozmiarze kraty odgrodowej.

Sławomir Trzybiński

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"