Wykorzystanie wosku pszczelego w lecznictwie, cz. 2.

W pierwszej części artykułu omówiono pozyskiwanie, skład chemiczny i właściwości biologiczne wosku pszczelego. Zaznaczono, że do celów leczniczych nadaje się wyłącznie wosk o wysokiej jakości, tzw. wosk żółty. Odznacza się on wieloma właściwościami korzystnymi dla organizmu ludzkiego, zarówno po zastosowaniu go zewnętrznie, jak i do wewnątrz.

Leczenie chorób skóry

Pszczoły wypacają łuseczki woskowe przy pomocy
gruczołów umieszczonych na stronie brzusznej odwłoka.
fot.© Roman Dudzik

Wosk pszczeli od dawna stosowany jest w dermatologii jako naturalny środek o działaniu przeciwdrobnoustrojowym, przeciwzapalnym i odnawiającym do leczenia ran, oparzeń, owrzodzeń i czyraków.

Vidyaer (1968) do leczenia chorób skóry stosował mazidło zawierające w swym składzie wosk pszczeli (16 g), gumożywicę (18 g), węglan wapnia (10 g) i parafinę płynną (ad 100 g). Mazidło stosowane było do leczenia zapalenia sutka, wyprysku, oparzeń, ran, grzybicy wywołanej przez dermatofity, zapalenia skóry, brodawczaków i ropni.

Efekty lecznicze ujawniały się już po 10 godz. od zastosowania preparatu. Shahari i Hag (1970) do leczenia wrzodów i nowotworów skóry używali z powodzeniem mazidła o składzie: wosk pszczeli (20 g), łój zwierzęcy (15 g), kamfora (0,35 g), sól morska (0,25 g) i oliwa z oliwek (ad 100 g). Haenisch i Haenisch (1973) do leczenia ran stosowali opatrunki z gazy zanurzone w upłynnionej na gorąco mieszaninie wosku pszczelego (20 g) i wazeliny żółtej (80 g).

Z kolei Cox (1974) w leczeniu chorób skóry posługiwał się aerozolem zawierającym wosk pszczeli, lanolinę, boraks i wodę. Tworzył on na powierzchni skóry błonę ochronną, która polepszała krążenie krwi w rejonach skóry objętych chorobą, np. w ranach, przyczyniając się w ten sposób do ich szybszego wyleczenia. Donadieu i Marchiset (1984) wymieniają 25 chorób skóry, które można leczyć za pomocą preparatów z woskiem pszczelim, takich jak plastry, maści, kremy, okłady i kąpiele.

Między innymi wymieniają oni możliwość leczenia za pomocą preparatów z woskiem pszczelim ropni, trądziku, świerzbiączki, wyprysku, czyraków, rybiej łuski, bielactwa, grzybic, łuszczycy, oparzeń popromiennych, owrzodzeń podudzi, oparzeń słonecznych, podskórnych wylewów krwawych, neurodermitu i owrzodzeń troficznych.

Według Nistora i wsp. (1985) maść zawierająca w swym składzie 15% wosku pszczelego wykazywała korzystne działanie lecznicze w chorobach skóry wywołanych promieniowaniem jonizującym (naświetlanie zmian nowotworowych). Maść przyspieszała ziarninowanie ran skóry, działała znieczulająco i przeciwbakteryjnie, a także odnawiała uszkodzone tkanki. Kałużny (1996) podaje składy preparatów z woskiem pszczelim, przeznaczonych do leczenia chorób skóry. Oto trzy przykłady:

1. Skład maści gojącej przeznaczonej do leczenia ropiejących ran i wyprysków: wosk pszczeli (30 g), smalec wieprzowy (30 g), surowy propolis (30 g) i miód płynny (30 g).
2. Maść na wrzody i czyraki: wosk pszczeli (65 g), kalafonia sosnowa (15 g), surowy propolis (20 g), łój zwierzęcy (15 g), terpentyna (30 g) i oliwa z oliwek (30 g).
3. Maść woskowo-żywokostowa: wosk pszczeli (20 g), świeże kłącze żywokostu (25 g), lanolina (8 g), oliwa z oliwek (30 g). Stosuje się do leczenia ran, wybroczyn krwawych i siniaków.

Wszystkie maści przygotowuje się na gorąco. Po ochłodzeniu przekłada się je do opakowań szklanych i przechowuje w chłodnym miejscu.

Lewis i wsp. (2012) podają z kolei wyniki badań klinicznych dotyczących usuwania świądu, pojawiającego się po wyleczeniu ran oparzeniowych, za pomocą kremu zawierającego wosk (nie podano jego zawartości w preparacie) oraz mieszaniny 6 olejów roślinnych, w tym palmowego, rycynowego i oliwy z oliwek. Badania prowadzono na 52 pacjentach, podzielonych na dwie równe grupy.

Krem woskowo-olejowy oraz krem parafinowy (kontrolny) stosowano na rany oparzeniowe o powierzchni średniej 7,2% w odniesieniu do powierzchni ciała. Kremy stosowano raz dziennie przez okres 14 dni. Okazało się, że krem woskowo-olejowy likwidował świąd o ponad 30% skuteczniej niż konwencjonalny krem parafinowy.

Ponadto zapobiegał on nawrotom tego uciążliwego stanu chorobowego u 21 pacjentów (ok. 81%), już po jednorazowej aplikacji w porównaniu do 9 pacjentów (ok. 36%) stosujących krem kontrolny.

Liczne doniesienia wskazują, że korzystne działanie lecznicze w chorobach skóry ma mazidło woskowo-miodowo-olejowe. Al-Waili (2003) do leczenia atopowego zapalenia skóry oraz łuszczycy zastosował preparat złożony z wosku pszczelego żółtego, miodu pszczelego i oliwy z oliwek w stosunku 1:1:1.

W przypadku atopowego zapalenia skóry w badaniach klinicznych zostało uwzględnionych 20 osób ze średnią i ciężką postacią tej choroby. Badaniami objęto 4 dziewczynki i 16 chłopców w wieku 5-16 lat.

Pacjentów podzielono na dwie równe grupy. Jedną leczono mazidłem woskowo-miodowo-olejowym, drugą (kontrolną) leczono za pomocą wazeliny. Preparaty wcierano w miejsca zmienione chorobowo 3 razy dziennie przez 2 tyg.

Przed leczeniem i po jego zakończeniu stan choroby oceniano na podstawie takich objawów, jak zaczerwienienie skóry (rumieniowatość), łuszczenie się, liszajcowacenie, otarcia naskórka, stwardnienie, grudkowacenie, sączenie, tworzenie się strupów oraz świąd miejsc objętych chorobą. Nasilenie objawów oceniano punktowo w skali 0-4. W trakcie terapii punkty sumowano i wyliczano średnie dla całej grupy.

Al-Waili (2005) przebadał także możliwość leczenia za pomocą preparatu woskowo-miodowo-olejowego pieluszkowego zapalenia skóry. W badaniach uwzględniono 12 dzieci w wieku 3-18 mies. (4 dziewczynki i 8 chłopców) z objawami pieluszkowego zapalenia skóry wywołanego przez drożdżaki Candida albicans.

Mazidło woskowo-miodowo-olejowe stosowali u dzieci rodzice 4 razy dziennie przy zmianie pieluszek przez okres 7 dni. Objawy chorobowe oceniano w 5-stopniowej skali przed leczeniem oraz po 3, 5 i 7 dniach leczenia. Brano pod uwagę nasilenie rumienia, wyprysków, owrzodzeń i maceracji skóry.

Ustalono, że przed leczeniem objawy chorobowe znajdowały się na poziomie 2,91 punktu. Po 3 dniach leczenia obniżyły się one do 2,00 punktów, po 5 dniach do 1,25 punktu i po 7 dniach do poziomu 0,66 punktu. Na tej podstawie można przyjąć, że leczenie pieluszkowego zapalenia skóry u niemowląt z pomocą preparatu wosokowo-miodowo-olejowego zakończyło się pomyślnie.

Objawy chorobowe w trakcie leczenia zmniejszyły się o 77,3%. Po 7 dniach leczenia u 10 niemowląt stwierdzono tylko lekki stan zapalny skóry (83,3%), a w wymazach z miejsc objętych chorobą nie wykrywano już obecności grzybów drożdżoidalnych Candida albicans.

U pozostałych 2 niemowląt uzyskano w czasie terapii wyraźną poprawę. Ponadto leczenie było bezpieczne i nie niosło ze sobą żadnych działań ubocznych. Wyniki tych badań stawiają powyższy sposób leczenia pieluszkowego zapalenia skóry jako metodę alternatywną w odniesieniu do metod konwencjonalnych, obciążonych niekiedy działaniami ubocznymi.

Według Sinjakowa (2008) mazidło z woskiem pszczelim z powodzeniem stosuje się do leczenia zarostowego zapalenia tętnic, choroby charakteryzującej się zaburzeniami krążenia obwodowego, najczęściej w okolicy kończyn dolnych. Cdn.

Prof. dr hab. Bogdan Kędzia
mgr. ElżbietaHołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"