Z artykułu dowiesz się:

• jak połączyć uprawę roślin zielarskich i przyprawowych o różnych wymaganiach siedliskowych
• jakie zioła są cenne dla pszczół i owadów zapylających
• poznasz kompozycje rabat ziołowych, które doskonale sprawdzą się w otoczeniu Twojej pasieki

Ogrody ziołowe dostarczające pożytku

Feeria zapachów, bogactwo faktur, różnorodne kształty kwiatów – w ten sposób możemy przedstawić ogród ziołowy, ale też kępy aromatycznych ziół napotkane na ciepłym zboczu pod lasem czy w wilgotnej dolinie potoku. Rośliny zielarskie związane z różnymi siedliskami, należące do wielu rodzin botanicznych, są cennym źródłem pyłku i nektaru dla pszczoły miodnej i innych zapylaczy.

Czosnek niedźwiedzi. Fot. Maria Janicka

Kilka słów o historii ogrodów ziołowych

Zioła były wykorzystywane już w prawiekach. W lasach, na leśnych polanach i łąkach znajdowano rośliny wspierające zdrowie ludzi i zwierząt. Izabela Saidel w „Krótkiej historii ziołolecznictwa” wspomina, że już w epoce brązu na ziemiach dzisiejszej Polski znano macierzankę, dziurawiec, pokrzywę, skrzyp, arcydzięgiel i miętę polną – wykazały to badania archeologiczne. Prawdopodobnie w tym czasie pozyskiwano je ze stanu dzikiego. W starożytności nastąpił rozwój ziołolecznictwa.

Ze zdobyczy wiedzy tamtej epoki korzystały w kolejnych wiekach zakony. W średniowieczu do Polski zaczęli przybywać mnisi, między innymi benedyktyni i cystersi. Sprowadzali oni wiele nieznanych wcześniej w naszym kraju roślin, wśród nich zioła z południa Europy, które były następnie aklimatyzowane i uprawiane w przyklasztornych zielnikach. Ogrody te projektowano na planie szachownicy lub sąsiadujących ze sobą kwadratów, co umożliwiało łatwy dostęp do roślin. Zioła sadzono często grupami, według ich właściwości leczniczych.

W późniejszych czasach rośliny zielarskie i przyprawowe stały się nieodłącznym elementem ogrodów dworskich i wiejskich ogrodów przydomowych. Obecnie w uprawie są rośliny zielarskie i przyprawowe pochodzące z różnych kontynentów i stref klimatycznych. Wśród nich jest szereg gatunków pyłko- i nektarodajnych, oblatywanych chętnie przez pszczoły miodne.

Pożytkowe rośliny zielarskie i przyprawowe

Lista została sporządzona według opracowań Mieczysława Lipińskiego, Anety Sulborskiej i obserwacji własnych. Gatunki zostały wymienione alfabetycznie, według botanicznych rodzin, do których należą. Tym samym rośliny są uporządkowane według typów kwiatów.

Rabata ziołowa, kompozycja nr 1. Rys. Maria Janicka

Kompozycje roślin

Bogactwo form, kształtów i zapachów ziół pozwalają na niemal nieograniczone możliwości w tworzeniu kompozycji o walorach ozdobnych. Podane poniżej zestawy roślin mogą być zaaranżowane w formie rabat klasycznych lub łąkowych. Wybór czterech gatunków nawiązuje do klasztornych wirydarzy budowanych na planie czworokąta z krzyżującymi się pośrodku ścieżkami. Niewielka liczba gatunków pozwala na swobodne zwiększenie powierzchni zajmowanej przez roślinę o wybranym typie kwiatu.

Rabata ziołowa nr 3. Rys. Maria Janicka

Powyższe zestawy dość niskich roślin wkomponują się w ogród oparty na wzorach geometrycznych: na planie krzyża, koła, szachownicy, równomiernie rozmieszczonych kwadratów. Krzewiaste rośliny, takie jak cząber, rozmaryn, tymianek, mogą tworzyć obwódki, a bardziej delikatne i krótkowieczne rośliny – wypełnienie rabat. Wawrzyn i wysokie gatunki z rodziny selerowatych pięknie się zaprezentują jako dominanty poszczególnych kwater.

Rabata ziołowa, kompozycja nr 7. Rys. Maria Janicka

Warunki siedliskowe – gdy gatunki mają odmienne wymagania

Ponieważ w ogrodach ziołowych współwystępują rośliny o nieco odmiennych wymaganiach wodnych, dobrym rozwiązaniem będzie wybór miejsca o umiarkowanych warunkach siedliskowych. Pozwoli to połączyć ze sobą na rabatach większość ziół. Znaczna część wymienionych w artykule gatunków będzie się dobrze rozwijała w miejscach słonecznych, na żyznej, świeżej, lekkiej i przepuszczalnej glebie.

Inną możliwością jest przygotowanie kieszeni glebowych dla roślin wymagających większych ilości wody lub przeciwnie – bardziej suchego podłoża. Taka kieszeń będzie odpowiednia w przypadku rabaty ziołoroślowej nr 1. Szałwia roztaczająca zapach gałki muszkatołowej ciekawie łączy się z aromatycznym arcydzięglem, kozłkiem i miętą jagodową. Nie znosi jednak zbyt wilgotnego podłoża, dlatego warto ją oddzielić od pozostałych roślin. Posadzenie w wydzielonym miejscu ułatwi pielęgnację tej krótkowiecznej byliny i pozwoli wyeksponować jej urodę.

Ciekawą propozycją jest ogródek zagłębiony o ścianach w formie stopni. Tarasy można podzielić na kwatery o odmiennych warunkach glebowych, na przykład różniące się wartością pH. Przykładem takiego rozwiązania jest kompozycja nr 7. Dzięki wprowadzeniu oddzielnych kwater, możliwa jest uprawa obok siebie dziurawca preferującego lekko kwaśne gleby i lawendy wymagającej zasadowego podłoża.

Sucho- i ciepłolubne zioła pochodzące ze Śródziemnomorza (na przykład tymianek, hyzop) znajdą odpowiednie do rozwoju miejsce na różnego rodzaju wapiennych murkach, skalniakach i ściankach. Gleba w tych miejscach będzie lekka i ciepła. Z kolei miejsca przeznaczone pod uprawę wysokich ziół związanych z klimatem umiarkowanym i preferujących dobrze nawodnioną, lecz przepuszczalną glebę (arcydzięgiel litwor, kozłek lekarski) dobrze będzie wcześniej wzbogacić w próchnicę. Zabieg ten poprawi strukturę gleby, a tym samym zwiększy jej pojemność wodną.

Dr Maria Janicka
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Literatura:

Janicka M. 2019. Kraina miodem płynąca. O wzbogacaniu pożytków pszczelich. [w:] Są pszczoły – jest życie. Praca zbiorowa. Wyd. Stowarzyszenie Rejonowe Koło Pszczelarzy w Brzezinach, Brzeziny: 47–87.

Janicka M. 2019. Z kupieckich szlaków na krakowskie balkony – o miododajnych ziołach i przyprawach. on-line: okrakow.pl

Janicka M., Poszwa M. 2018. Ogród przyjazny pszczołowatym w terapii choroby Alzheimera. Cz. I. Pasieka 1 (styczeń/luty): 48–51.

Janicka M., Poszwa M. 2018. Rabaty ziołowo-warzywne przyjazne pszczołowatym. [w:] P. Michołap, M. E. Szymański (red.), Wybrane aspekty życia pszczół. Wyd. Górnołużyckie Stowarzyszenie Pszczelarzy, Zgorzelec: 69–78.

Lipiński M. 2010. Pożytki pszczele. Zapylanie i miododajność roślin. PWRiL, Wyd. Sądecki Bartnik, Warszawa – Stróże.

Meena N. K., Lal G., Meena R. S., Meena B. M., Meena R. D. 2018. Pollinator's diversity and abundance on cumin (Cuminum cyminum L.) and their impact on yield enhancement at semi-arid regions. Journal of Entomology and Zoology Studies 6(4): 1017–1021.

Seidel I. Krótka historia ziołolecznictwa. Muzeum Archeologiczne w Biskupinie.

Sulborska A. 2019. Rośliny pożytkowe. Wydawnictwo „Pasieka”, Klecza Dolna.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"