Z artykułu dowiesz się m.in.:

• jak naukowcy doszli do wniosku, że ćmy są lepszymi zapylaczami jeżyn niż pszczoły;
• jakie czynniki mogą wpływać na to, że rośliny wytwarzają większe kwiaty w kolejnych pokoleniach;
• w jakim stopniu dręcz pszczeli szkodził pszczołom zafrykanizowanym i jak sytuacja wygląda obecnie.

Przegląd prasy światowej

Ćmy skuteczniejsze w zapylaniu jeżyn niż pszczoły

„PLOS ONE”, 29.03.2023

Nocne zapylacze stanowią obiekt większego zainteresowanie ekologów od ok. dekady, kiedy okazało się, że ów nocny proceder zapylania jest nie tylko w większości nieznany, ale prawdopodobnie niedoceniany. Dowiedzieliśmy się bezsprzecznie, że ogólnie nocne zapylanie z ekologicznego (mam na myśli naukę) punktu widzenia jest ważną częścią całej sieci zapyleń w interakcjach pomiędzy roślinami a ich zapylaczami. Lwią część owych zapylaczy stanowią zwykle nocne motyle zwane popularnie ćmami, które zwykle są uznawane za brzydsze od motyli dziennych i od dawna przyciągały mniejszą uwagę entomologów i biologów niż ich dzienni kolorowi kuzyni. Mimo że stanowią one ok. 90% wszystkich opisanych motyli, to charakteryzują się nieproporcjonalnie niskim poziomem badań w porównaniu do motyli dziennych. Dla stabilności sieci zapyleń w ich nocnej odsłonie specyficznym współczesnym zagrożeniem antropogenicznym (obok innych ważnych także dla dziennych zapylaczy) jest wpływ sztucznego światła, które przyciąga nocne owady.

Warto także dodać, że całkowita ilość osadzonego pyłku z grupy kwiatów osłoniętych przed owadami w ciągu dnia i nocy była znacznie niższa niż w pozostałych grupach, co wskazuje, że zapylanie jest ważne. Co prawda, jeżyny mogą się rozmnażać także wegetatywnie bezpłciowo¹ oraz w procesie samozapylenia (kiedy pyłek z tego samego kwiatu osadza się na znamionach tego samego osobnika rośliny), ale zapylacze zapewniają utrzymanie różnorodności genetycznej w populacji dzięki przyczynianiu się do krzyżowania. Średnia ilość i masa owoców powstających z kwiatów zapylonych przez owady jest większa niż podczas samozapylenia. To potwierdza, jak ważną rolę odgrywa proces zapylania przez owady w przyrodzie, a wyniki tego badania wskazują, że mniej uchwytne nocne zapylanie jest niedocenianym zjawiskiem w ekosystemach, w których ćmy odgrywają zasadniczą rolę.

Anderson M. i in., Marvellous moths! pollen deposition rate of bramble (Rubus futicosus L. agg.) is greater at night than day. PLOS ONE 2023. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0281810

Większe kwiaty produkujące więcej nagrody to być może efekt dostosowywania się roślin do zmian klimatycznych

„Evolution Letters” 02/2023

Badania globalnych adaptacji roślin do środowiska pod wpływem zmian klimatycznych w kontekście relacji kwiat – zapylacz zazwyczaj dotyczą zmian fenologicznych, czyli czasowych związanych z ich cyklem sezonowym i życiowym. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie „Evolution Letters” w 2023 r. dwóch biologów postanowiło przyjrzeć się, podobno po raz pierwszy w nauce, potencjalnym kierunkom ewolucyjnym roślin pod kątem zmian w samej strukturze kwiatów. W ciągu dziewięciu lat trwania badań naukowcy zebrali za każdym razem z tych samych miejsc cztery pokolenia nasion wilca purpurowego (Ipomoea purpurea) z trzech Stanów USA, które doświadczyły wzrostu średnich temperatur oraz wzrostu ekstremalnych opadów. Następnie wysiewali je w szklarni (aby uzyskać powtarzalne i stałe warunki) i skrupulatnie suwmiarką mierzyli zmienność kwiatów z pokolenia na pokolenie. Badania pokazały, że w ciągu tych dziewięciu lat korona kwiatu stała się szersza średnio o 0,3 cm (4,5 cm w 2003 r. i 4,8 cm w 2012 r.). Co ciekawe naukowcy zaobserwowali również zmianę polegającą na coraz większych inwestycjach wilców purpurowych w nagrody dla zapylaczy, czyli w pyłek i nektar. Potwierdzono również wcześniej obserwowane zjawiska, czyli przyspieszenie kwitnienia – w tym przypadku średnio o 4 dni.

Sasha G.D. Bishop i in., Not just flowering time: a resurrection approach shows floral attraction traits are changing in time, Evolution Letters (2023). DOI: 10.1093/evlett/qrad006

Ponad 40 lat warrozy w populacji pszczół zafrykanizowanych w Brazylii – analiza historycznego porażenia

„Trends in Parasitology” 07/2020

W Brazylii w 1957 r. doszło do wydostania się importowanych pszczół afrykańskich na wolność, a w wyniku ich krzyżowania się z miejscową pszczołą miodną pochodzenia europejskiego powstała silnie ekspansywna populacja pszczół zmieszańcowanych tzw. zafrykanizowanych. Spośród wielu zalet i wad tejże populacji z punktu widzenia człowieka, pszczelarstwa i ochrony środowiska wymienić można jedną z najbardziej znanych cech, czyli odporność na warrozę w takim stopniu, że możliwe jest utrzymywanie tych pszczół w Ameryce Południowej w pasiekach bez leczenia.

Nie licząc pojedynczych badań, nikt wcześniej nie pokusił się o kompletną analizę rzeczywistego porażenia pszczół zafrykanizowanych przez dręcza pszczelego na przestrzeni kilkudziesięciu lat oraz próbę wyciągnięcia z tego jakichś wniosków, np. trendów możliwych do zaobserwowania w dłuższym czasie. Tego zadania podjęła się grupa naukowców z Brazylii. Przeanalizowali 26 publikacji naukowych, 32 streszczenia konferencji i 31 nieopublikowanych badań, bazując w sumie na 361 źródłach.

1 - Wegetatywne rozmnażanie bezpłciowe: rozmnażanie bez udziału gamet (komórek rozrodczych), które polega na odtworzeniu organizmu potomnego z fragmentu organizmu rodzicielskiego. W jego następstwie powstaje nowy organizm, który pod względem genetycznym jest identyczny jak rodzicielski poza faktem zachodzenia mutacji (dlatego zapylanie, które umożliwia krzyżowanie się roślin daje większe zróżnicowanie genetyczne w populacji organizmów, które mogą rozmnażać się na różne sposoby). W królestwie roślin rozmnażanie wegetatywne możliwe jest przez kłącza, rozmnóżki, rozłogi i cebule.

Traynor K.S. i in., Varroa destructor: A Complex Parasite, Crippling Honey Bees Worldwide. Trends in Parasitology. 2020 Jul;36(7):592-606. DOI: 10.1016/j.pt.2020.04.004

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"