Z artykułu dowiesz się m.in.:

• czy pozostałości pestycydów znajdujące się w wosku stanowią zagrożenie dla pszczół;
• czy problem dotyczy tylko niektórych producentów węzy;
• czy pestycydy przedostają się z wosku do miodu.

Pozostałości pestycydów w wosku – czy jest się czego obawiać?

W poniższym artykule przybliżę Państwu temat, który w ostatnim czasie wywołał duże poruszenie w środowisku pszczelarskim. Chodzi o obecność pestycydów w wosku pszczelim – jednych ta informacja oburzyła, u innych zaś wzbudziła zainteresowanie.

Postaram się odpowiedzieć na najważniejsze według mnie pytania z tym związane:

1. Czy pestycydy w wosku to problem jedynie „niektórych” producentów?
2. Czy obecność pestycydów w wosku to wyznacznik jego złej jakości?
3. Czy pestycydy w wosku są niedozwolone?
4. Czy pestycydy z wosku przedostają się do miodu?
5. Czy stanowią one zagrożenie dla pszczół?

Pestycydy to niezwykle obszerna i zarazem bardzo zróżnicowana grupa związków. Powszechnie pestycydy utożsamiane są jako środki ochrony roślin uprawnych i rzeczywiście jest to podstawowe ich zastosowanie. Pestycydy są jednak również substancjami czynnymi produktów leczniczych weterynaryjnych, zwłaszcza tych stosowanych do zwalczania pasożytów. Szereg leków stosowanych w leczeniu warrozy u pszczół opiera się na syntetycznych pestycydach. Są to dwa główne źródła obecności tych związków w ulu.

Z jednej strony mamy do czynienia z nieintencjonalnym zanieczyszczeniem środowiska ula pestycydami stosowanymi w ochronie roślin. Na to źródło pszczelarze nie mają większego wpływu. O ile zużycie środków ochrony roślin w przeliczeniu na hektar użytków rolnych jest w Polsce wyższe niż w krajach Europy Wschodniej, o tyle wciąż stosujemy tych substancji mniej niż kraje Europy Zachodniej. Pestycydy pochodzące ze środków ochrony roślin obecne są w wosku w niskich stężeniach w wyniku ich pośredniego zniesienia do ula ze środowiska i stanowią niejako tło dla substancji pochodzących z leków warrozobójczych, które są wprowadzane bezpośrednio do środowiska ula przez pszczelarzy zmuszonych zwalczyć znacznie większe zagrożenie, jakim jest dla pszczół warroza. Akarycydy te, czyli pestycydy o właściwościach roztoczobójczych, za sprawą swoich właściwości fizykochemicznych, wykazują niestety tendencję do kumulowania się w wosku.

Czy pestycydy w wosku to problem
jedynie „niektórych” producentów?

Problem pozostałości pestycydów w wosku został zidentyfikowany już co najmniej kilkanaście lat temu. Wyniki bardzo obszernych badań m.in. wosku oraz węzy pochodzącej ze Stanów Zjednoczonych zostały opublikowane przez C. A. Mullina i jego zespół już w roku 2010. Badania te za sprawą skali zakresu sprawdzanych pestycydów oraz ilości przebadanych próbek stanowią uznany powszechnie punkt odniesienia dla wielu kolejnych tego typu analiz. W badanym przez siebie wosku pszczelim Mullin oznaczył pozostałości 87 różnych pestycydów lub ich metabolitów – średnio w jednej próbce osiem substancji jednocześnie. Warto podkreślić, że zaledwie jedna spośród 259 przebadanych próbek wosku nie zawierała pozostałości pestycydów. Pozostałe próbki zawierały nawet do 39 pestycydów jednocześnie.

Jak więc Państwo widzicie, problem obecności pestycydów w wosku jest zjawiskiem powszechnym i dotyczy właściwie wszystkich pszczelarzy w Polsce, w Europie i na świecie.

Czy obecność pestycydów w wosku
to wyznacznik jego złej jakości?

W związku z powyższym zdecydowanie nie, ale należy ten problem monitorować. Bardzo dobry przykład tego typu badań monitoringowych pozostałości akarycydów opublikowany został przez S. Bogdanova w 2006 r. w czasopiśmie naukowym „Apidologie”. W pracy tej znajdziemy obraz kumulowania się w wosku tau-fluwalinatu, nowego wówczas akarycydu. Niezwykle cenny jest również ukazany na przestrzeni 10 lat długotrwały proces powolnego zanikania pozostałości bromopropylatu, który wycofano ze stosowania w Szwajcarii w 1991 r. Autor pracy wskazuje, że do całkowitego zaniku pozostałości bromopropylatu w wosku dojdzie po upływie kolejnych 20 lat.

Czy pestycydy w wosku są niedozwolone?

Czy pestycydy z wosku przedostają się do miodu?

Czy pestycydy obecne w wosku
stanowią zagrożenie dla pszczół?

W ubiegłym roku po wielu latach intensywnych prac opublikowany został przez EFSA przewodnik do oceny ryzyka stwarzanego przez środki ochrony roślin dla pszczół. Jest to przewodnik wypracowany przez europejskich naukowców wskazujący scenariusze, w których celowe jest dokonywanie oceny ryzyka dla pszczół miodnych, trzmieli i pszczół samotnych związane ze stosowaniem środków ochrony roślin. Wosk przytaczany jest w tym kilkusetstronicowym dokumencie jedynie dwa razy. Jednym z tych miejsc jest paragraf piętnasty zawierający dodatkowe rekomendacje, w którym nadmienia się istnienie wielu różnorodnych matryc środowiskowych, które mogą zawierać pozostałości środków ochrony roślin. Podkreślono natomiast, że samo stwierdzenie pozostałości w danego rodzaju próbkach nie jest wystarczające do włączenia danej matrycy do oceny ryzyka. Dotychczas więc nie potwierdzono, aby pozostałości pestycydów w wosku stanowiły ryzyko dla pszczół.

Inne zaś badania, autorstwa McAfee i współpracowników z 2021 r., nie wykazały, aby pestycydy najczęściej zanieczyszczające wosk tj. kumafos, tau-fluwalinat, atrazyna, DMPF, chloropiryfos, chlorotalonil (oceniane indywidualnie oraz w mieszaninie) miały bezpośredni wpływ na zdrowie i zdolności reprodukcyjne matek pszczelich.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że udało mi się odpowiedzieć na podstawowe pytania i wątpliwości związane z kwestią zanieczyszczenia wosku pszczelego pestycydami, a niniejszy artykuł okaże się dla Państwa źródłem niezbędnych informacji na ten temat. Problem pozostałości pestycydów w wosku jest niestety powszechny, ale nie jest z nim związane ryzyko dotyczące możliwości zanieczyszczenia miodu czy też wpływu na zdrowie pszczół. Kwestia zanieczyszczenia wosku pestycydami z pewnością wymaga natomiast monitorowania, podobnie jak ma to miejsce w tych krajach, w których świadomość tego zjawiska wypracowała się wcześniej niż w Polsce. _

1 - DDT – insektycyd chloroorganiczny stosowany na masową skalę przez kilkadziesiąt lat po II wojnie światowej, w USA zakazany do stosowania w 1972, w Polsce znany jako Azotox i zakazany od 1976 r.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"