Ziołomiody - sposób pozyskiwania

Pojawiające się w ostatnich czasach pozytywne opinie o tych produktach, wyrażane przez naukowców, specjalistów z zakresu apiterapii i żywności, mogą wywołać u pszczelarzy chęć zajęcia się ich pozyskiwaniem.

W związku z tym postaram się przedstawić wymagania, jakim powinien sprostać pszczelarz przed przystąpieniem do procesu pozyskiwania tych produktów oraz przed wprowadzeniem ich do obrotu. Można przypuszczać, że przedstawiony niżej opis wymagań będzie również pomocny dla tych pszczelarzy, którzy zechcą pozyskiwać ziołomiody na tzw. „własny użytek”.

Wymagania organizacyjno-formalne oraz sprzętowe

Jak każdy, kto zajmuje się produkcją i obrotem środków spożywczych powinien mieć świadectwo sanitarno-lekarskie oceniające jego stan zdrowotny, pozwalający na kontakt z produktami spożywczymi, a więc na zajęcie się tą działalnością.

Ponadto powinien stworzyć warunki odpowiadające przepisom art. 10 ust. 1 i następne Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o wymaganiach weterynaryjnych dla produktów pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. Nr 33, poz. 288 z późniejszymi zmianami) oraz Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz. U. Nr 5, poz. 38), powinien więc opracować: „Projekt technologiczny pozyskiwania produktów pszczelich”, zawierający m.in. ziołomiody.

Należy także przygotować „Specyfikację wymagań dla produktu gotowego ziołomiodu…(tu podać jego nazwę)”. Opracowując tę specyfikację można korzystać z postanowień polskiej normy PN-88/A-77626 Miód pszczeli. Obecnie nie ma wymogu opracowywania norm zakładowych, wystarczy wspomniana specyfikacja. Moim zdaniem powinna ona zawierać:

1. Nazwę produktu,
2. Informacje ogólne o nim, w tym skład, postać,
3. Charakterystykę,
4. Przeznaczenie,
5. Zawartość opakowania jednostkowego,
6. Pobieranie prób,
7. Wymagania jakościowe: konsystencja, smak,
8. Czystość mikrobiologiczna,
9. Program badań – częstotliwość badań,
10. Opakowania/oznakowania,
11. Warunki przechowywania,
12. Okres ważności,
13. Historia zmian w dokumencie.

Przygotowanie pożywki

Do produkcji ziołomiodów wykorzystuje się okresy bezpożytkowe. (fot.© Milan Motyka)

Producenci ziołomiodów z lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku przyjęli nazwę „pożywka” na określenie syropu cukrowo-ziołowego przeznaczonego do podkarmiania pszczół dla pozyskania ziołomiodu.

Chodzi o to by nie niszczyć w wysokiej temperaturze właściwości zdrowotnych ekstraktów, w tym nie odparowywać jego substancji lotnych. Wsad ziołowy może też pozyskać sam pszczelarz. Podam tu dla przykładu technologię, opisaną w patencie Nr 259884 z datą 04.06.1986. Sposób otrzymywania pożywki polega na miażdżeniu mechanicznym liści, owoców i nasion drzew liściastych i iglastych, w dowolnym urządzeniu mechanicznym, wypłukiwaniu zimną wodą, a następnie wyciśnięciu i przecedzeniu soku.

Do pozostałych wytłoków dolewana jest woda, po czym poddawane są gotowaniu przez pięć minut. Otrzymany wywar jest studzony, cedzony i mieszany z uprzednio otrzymanym sokiem. W tym przypadku też trzeba zachować proporcje: 3% soku do całości pożywki. Proces otrzymywania pożywki należy opisać we wspomnianej wyżej specyfikacji.

Tak otrzymaną pożywką karmi się pszczoły w okresie bezpożytkowym, który przypada często w lipcu. Wskazanym jest używać powałki umożliwiającej stosowanie podkarmiaczek słoikowych. Przed każdym ponownym podaniem pszczołom pożywki należy podkarmiaczki (słoiki) starannie umyć i ewentualnie wydezynfekować.

Jednorazowa dawka podana pszczołom powinna być w granicach 5 litrów. Moment odbioru ziołomiodów jest oceniany podobnie, jak w przypadku miodu – poszyciem przez pszczoły przynajmniej ⅓ plastra. Zakończenie procesu pozyskiwania ziołomiodu powinno odbyć się w takim czasie, by była możliwość zakarmienia pszczół na zimę i przeprowadzenia zabiegów leczenia warrozy.

Oznakowanie nie może zawierać określenia „dietetyczny” lub w inny sposób sugerować, że jest to środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, a więc oznakowanie nie może wprowadzać konsumenta w błąd, w szczególności:
a) co do charakterystyki, właściwości, składu, ilości, trwałości, źródła lub miejsca pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji,
b) przez przypisywanie działania lub właściwości, których nie posiada,
c) zamieszczanie oświadczeń zdrowotnych, jakie nie zostały im przypisane przez władze Unii Europejskiej, w tym Rozporządzeniem (WE) Nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności oraz Rozporządzeniem Komisji Europejskiej (UE) Nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiającym wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności. Dodać należy, że Komisja Europejska co pewien czas publikuje swoje nowe rozporządzenia wprowadzające oświadczenia zdrowotne.

Można je pobrać z Internetu, najlepiej dysponując programem komputerowym „Oświadczenia”. Generalnie rzecz ujmując producent żywności nie może znakować ją oświadczeniem, że ma ona działanie lecznicze. W wykazach dotychczas publikowanych nie znalazłem oświadczenia zatwierdzonego przez Komisję Europejską, że miód ma takie działania. Podobnie sprawę rozstrzyga nasze krajowe prawo zabraniając „przypisywania środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia…”.

Przepisy w sprawie znakowania na etykietach lub innych miejscach ziołomiodów znajdzie Czytelnik w następujących aktach prawnych:
1) Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych (Dz. U. Nr 137, poz. 966),
2) Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie znakowania żywności wartością odżywczą (Dz. U. Nr 137, poz. 967).

Zygmunt Kostrzewski

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"