Kradzież uli i pszczół, zniszczenia lub uszkodzenia uli, zatrucie rodzin pszczelich – podstawowe zagadnienia prawne

Prowadzenie pasieki jest zazwyczaj pasją, nie tylko sposobem na zapewnienie sobie i rodzinie źródła dochodu. Jak się okazuje, działalność pasieczna nie jest jednak zawsze przyjemna, a czasami dochodzi do kradzieży uli lub rodzin pszczelich, a nawet zniszczeń uli oraz zatruwania pszczół. Niniejszy artykuł, opracowany na podstawie zgłoszeń do „Pasieki” oraz innych informacji w mediach na temat incydentów w pasiekach, ma za zadanie w wyjaśnić, w jaki sposób pasieka jest chroniona przed ww. zdarzeniami przez prawo. W artykule znajdą Państwo również wskazówki, gdzie i w jaki sposób szukać pomocy, gdy taka sytuacja zdarzy się w Państwa gospodarstwie.

Fot. Milan Motyka

Kradzież uli i pszczół

Nie tylko drogocenne przedmioty, ale również ule wraz z rodzinami pszczelimi stają się łupem złodziei. Takie incydenty zdarzają się relatywnie często i nierzadko o takich sytuacjach Czytelnicy informują „Pasiekę” z nadzieją, że uda się uzyskać od innych pszczelarzy informacje pozwalające na ustalenie, kto dokonał kradzieży¹.

Mimo że potencjalnie poszukiwanie pomocy w uzyskaniu jakichkolwiek informacji o zaginionych ulach w środowisku pszczelarskim może pomóc, to niekiedy niestety także inni pszczelarze mogą dopuszczać się kradzieży na szkodę swoich kolegów „po fachu”².

Trzeba pamiętać, że zabranie cudzych uli lub pszczół może wiązać się z odpowiedzialnością karną (art. 278 Kodeksu karnego³) lub odpowiedzialnością za wykroczenie (art. 119 Kodeksu wykroczeń⁴) – w zależności od wartości skradzionego mienia⁵.

Zniszczenie, uszkodzenie uli

Oprócz kradzieży pasieki narażone są również na dewastacje⁷.

Zniszczenie oraz uszkodzenie uli również nie są obojętne prawu karnemu. Zniszczenie, uszkodzenie albo uczynienie rzeczy niezdatną do użytku stanowić może przestępstwo (art. 288 Kodeksu karnego) albo wykroczenie (art. 124 Kodeksu wykroczeń)⁸.

Co istotne, brak jest w przepisach skonkretyzowania, jak rozumieć owe „znaczne rozmiary” – jest to kryterium ocenne, brane pod uwagę w każdej sprawie. W odróżnieniu od wspomnianego wcześniej przestępstwa zniszczenia, przestępstwo z art. 181 Kodeksu karnego jest ścigane z urzędu, więc wystarczające jest zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa.

Zatrucie pszczół

Życie pokazuje, że kradzież uli wraz z pszczołami oraz niszczenie uli nie są jedynymi problemami polskiego pszczelarstwa. Innym powszechnym problemem jest zatruwanie pszczół – celowe (wlewanie trujących substancji do uli)⁹ czy przy okazji oprysków sąsiednich nieruchomości środkami chemicznymi (np. chwastobójczymi)¹⁰.

Podstawy odpowiedzialności karnej lub za wykroczenia dotyczące zatrucia pszczół są analogiczne jak w przypadku zniszczenia uli (art. 288 Kodeksu karnego, art. 124 Kodeksu wykroczeń). Dzieje się tak dlatego, że poprzez „zniszczenie rzeczy” rozumie się także uśmiercenie cudzych zwierząt, w tym przypadku rodzin pszczelich.

Dochodzenie naprawienia szkody

Trzeba pamiętać, że powstałe szkody związane z kradzieżą uli, ich zniszczeniem, uszkodzeniem, kradzieżą pszczół czy ich uśmierceniem podlegają naprawieniu. Nie jest tak, że sprawca podlega jedynie odpowiedzialności karnej lub za wykroczenia.

O ile na ogół przepisy pozwalają na to, aby w takim postępowaniu nałożono na sprawcę obowiązek naprawienia szkody, można dochodzić go również na podstawie przepisów prawa cywilnego. Wówczas należy złożyć pozew przeciwko osobie, która tę szkodę wywołała.

Odpowiedzialność nieletnich/małoletnich

Zniszczenie uli czy zatrucie rodzin pszczelich może, niestety, stanowić efekt nieodpowiedzialnego zachowania osób nieletnich, które nie podlegają odpowiedzialności za swoje czyny na ogólnych zasadach odpowiedzialności karnej i za wykroczenia.

Trzeba jednak pamiętać, że nie stanowi to o ich bezkarności. Każde zdarzenie można zgłosić w jednostce policji, jednak w odniesieniu do tych osób będzie toczyło się szczególne postępowanie w sprawach nieletnich.

Działania prewencyjne w pasiece

Niestety, w wielu przypadkach postępowania dotyczące kradzieży uli i pszczół, zniszczeń oraz zatruć pszczół nie kończą się pomyślnie dla właścicieli pasiek. Mianowicie często nie udaje się ustalić, kto dokonał kradzieży, zniszczenia czy zatruć i następuje umorzenie postępowania z powodu niewykrycia sprawcy (art. 322 w zw. z art. 325f Kodeksu postępowania karnego¹⁵, art. 54 § 2 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia¹⁶). Dzieje się tak zwykle dlatego, że brak jest świadków zdarzenia czy dowodów pozwalających na ustalenie konkretnego sprawcy.

Z tego powodu warto zawczasu pomyśleć o bezpieczeństwie swoich pszczół oraz uli. Można rozważyć zainwestowanie w urządzenia, które odstraszą ewentualnych sprawców lub pomogą ich uchwycić np. poprzez udokumentowanie przebiegu zdarzenia, wizerunku konkretnych osób czy np. tablic rejestracyjnych pojazdów.

Do kategorii urządzeń, które mogą wesprzeć pszczelarzy w ochronie pasieki, można zaliczyć przede wszystkim:

• tradycyjne zabezpieczenia terenu (ogrodzenie, zamknięcie wejścia na teren pasieki, urządzenia alarmowe),
• lokalizatory GPS¹⁷,
• monitoring,
• tzw. fotopułapki¹⁸.

Warto zwrócić uwagę, że w praktyce stosowanie takich urządzeń pomaga w uchwyceniu sprawcy, a w przypadku kradzieży nawet odzyskaniu skradzionych uli.

Podsumowanie

Przy prowadzeniu pasieki może dojść do kradzieży uli, rodzin pszczelich, zniszczeń, a nawet uśmiercania pszczół np. poprzez zatrucie substancjami chemicznymi. Są to zdarzenia, które podlegają regulacji przede wszystkim prawa karnego oraz prawa wykroczeń, a sprawca może ponieść za swoje czyny odpowiedzialność.

W przypadku zaistnienia takich zdarzeń w pierwszej kolejności warto skontaktować się z najbliższą jednostką organów ścigania tj. lokalną jednostką policji.

W przypadku zatrucia pszczół warto również zwrócić się o pomoc do gminy oraz innych służb publicznych (PIORIN, PIWET).

dr Radek Rafał Wasilewski
Doktor prawa, radca prawny wpisany na listę radców prawnych przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Szczecinie. Prowadzi kancelarię radcy prawnego, wspierając przedsiębiorców, innych klientów instytucjonalnych oraz klientów indywidualnych, w szczególności w zakresie prawa gospodarczego oraz prawa cywilnego.
(www.radcawasilewski.pl)

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"