Pszczelarzu, badaj miody, cz. 3.

W poprzedniej części publikacji autorka opisała zawartość 5-hydroksymetylofurfuralu (HMF) w miodzie, przewodność właściwą tego produktu oraz ocenę profilu cukrowego (czyli zawartość fruktozy, glukozy i sacharozy), która również może pozwolić na wykrycie zafałszowania patoki.
Sporo miejsca poświęciła również analizie pyłkowej, liczbie diastazowej oraz zawartości proliny, wody i substancji nierozpuszczalnych oraz wolnych kwasów i pH miodu. Część drugą artykułu zamknęło krótkie omówienie pozostałości substancji niedozwolonych w miodzie.

Fot. freepik

Najnowsze kontrole jakości handlowej miodu na rynku polskim

Realizując ustawowy obowiązek ochrony interesów konsumentów, poszczególne Wojewódzkie Inspektoraty Inspekcji Handlowej, w drugim kwartale 2018 r., przeprowadziły w placówkach handlu detalicznego kontrole jakości handlowej miodu. Zakres kontroli obejmował zbadanie jakości handlowej miodów w stosunku do obowiązujących przepisów i deklaracji producentów zamieszczonych na etykiecie, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wykrywanie zafałszowań oraz ocenę prawidłowości zamieszczania na etykietach wymaganych prawem żywnościowym oznaczeń, w tym rzetelności informowania konsumentów o pochodzeniu miodu.

W 2018 r. organy Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych wydały ogółem 2673 decyzje, w tym 44 obejmujące skontrolowane miody jako artykuły rolno-spożywcze o jakości niezgodnej z wymaganiami lub deklaracją producenta. Wyniki planowych kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych wykazały nieprawidłowości w prawie 5% skontrolowanych partii miodu i dotyczyły one niewłaściwego smaku i zapachu. W wyniku badania parametrów fizykochemicznych nieprawidłowości stwierdzono w 35,9% partii i dotyczyły m.in.:

• podania niezgodnej z prawdą nazwy miodu nektarowego odmianowego (na podstawie wyników analizy pyłkowej stwierdzono, że rodzaj pyłku, na którego podstawie określono nazwę miodu nektarowego, nie występował w znacznej przewadze);
• zastosowania określenia „naturalny” w nazwie miodu, co mogło sugerować, że inne miody znajdujące się w obrocie nie są produktami naturalnymi;
• braku określenia rodzaju miodu (nie podano „nektarowy” lub „kwiatowy”),
• braku informacji o kraju pochodzenia lub podanie jej niezgodnie z prawdą (http://www.ijhar-s.gov.pl/sprawozdania.html).

Prowadzone systematycznie monitoringi pozostałości substancji o charakterze anabolicznym z grupy A (hormony, substancje tyreostatyczne); weterynaryjnych produktów leczniczych i zanieczyszczeń środowiskowych (metale, pestycydy) zaliczanych do grupy B, które potencjalnie mogą stanowić ryzyko dla zdrowia ludzi (Dz.U. 2017 poz. 1246), pokazują, że w miodach występują te substancje. Zestawienie zbiorcze wyników niezgodnych (non-compliant) wykrytych w Polsce w 2018 roku w ramach Krajowego Programu Badań Kontrolnych Pozostałości Chemicznych, Biologicznych i Leków wykazało nieprawidłowości: w ośmiu badanych próbkach miodu, w których stwierdzono obecność substancji niedozwolonych z grupy A; w jedenastu z grupy B (takie związki jak: sulfonamidy, amitraza, metronidazol, chloramfenikol); a w jednej próbce miodu wykryta została obecność ołowiu (wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/badania-kontrolne-monitoring).

Wsparcie sektora pszczelarskiego

Unia Europejska współfinansuje programy pszczelarskie, opracowane na szczeblu krajowym w celu poprawy warunków dla sektora pszczelarskiego i wprowadzania do obrotu produktów pszczelarskich. Możliwość otrzymania wsparcia w sektorze pszczelarskim w UE przewiduje art. 55 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 1308/2013. Działania te mogą być realizowane przez kraje UE na podstawie zatwierdzonych przez Komisję Europejską trzyletnich krajowych programów wsparcia pszczelarstwa. W okresie 2020-2022 roczny wkład UE wzrośnie z 36 mln EUR do 40 mln EUR.

Ponadto w rozporządzeniu o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych dodano, że wsparcie powinno ułatwić pszczelarzom wprowadzanie produktów do obrotu, oraz podnieść ich wartość. Mogą posłużyć do finansowania badań dotyczących np. pochodzenia botanicznego miodu, ponieważ dokładna wiedza na ten temat może umożliwić pszczelarzom uzyskanie wyższej ceny za ich produkt. Dzięki środkom z UE pszczelarze zrzeszeni w organizacjach pszczelarskich mogą w sezonie 2019/2020 zapisywać się po refundację kosztów poniesionych np. na wykonanie analiz jakości miodu.

Fot. Racool_studio, freepik

Podsumowanie

W świetle przytoczonych aktualnie obowiązujących regulacji prawnych i możliwości wykonania analiz w laboratoriach kontrolnych należy zauważyć, że miód jako środek spożywczy/artykuł rolno-spożywczy znajdujący się w obrocie powinien cechować się wysoką jakością i być bezpieczny dla konsumentów. Nie ma jednak przepisów, które nakładałyby obowiązek wykonywania badań laboratoryjnych miodu systematycznie przez pszczelarzy.

Ponadto jego zadeklarowana jakość może być fałszowana w sposób świadomy przez producenta, np. błędne deklarowanie odmiany, podkarmianie pszczół wyrobami cukrowymi w trakcie trwania pożytku, niewłaściwe przechowywanie czy nawet przegrzewanie. Dlatego tylko regularnie badania laboratoryjne miodu, przeprowadzane zgodne z omówionymi aktami normatywnymi, mogą potwierdzić i zagwarantować wysoką jakość oferowanego konsumentom miodu.

mgr inż. Marta Burzyńska
Uniwersytet PrzyrodniczywPoznaniu
Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu
Katedra Biochemi i iAnalizy Żywności

Literatura:

Bogdanov S., Harmonised methods of the International Honey Commission. International Honey Commission (IHC), 2009,1-61.

Borawska M., Arciuch L., Puścion-Jakubik A., Lewoc D., Zawartość cukrów (fruktozy, glukozy, sacharozy) i proliny w różnych odmianach naturalnych miodów pszczelich. Problemy Higieny i Epidemiologii, 2015 : 96, 4, s. 816-820

Codex Alimentarius Commission, “Revised Codex Standard for Honey Codex Stan 12-1981, Rev. 1 (1987), Codex Standard, Vol. 12. 1981, pp. 1-7.

Codex Alimentarius Standard for Honey, Ref. Nr. CL 1993/14-SH FAO and WHO, Rome 1993.

Departament Inspekcji Handlowej UOKiK Informacja o wynikach kontroli jakości handlowej miodu, Warszawa 2018, https://www.uokik.gov.pl/download.php?plik=22934 (dostęp on-line: 20.06.2019 r.).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/63/UE z dnia 15 maja 2014r.

Dżugan M., Wesołowska M.: Jakość miodów produkowanych na Podkarpaciu. Oficyna Wydawnicza Zimowit, Rzeszów 2016.

inhort.pl/files/program_wieloletni/PW_2015_2020_IO/spr_2015/4.3_2015%20Raport.pdf

Instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii nr GIW pr 02010-8/2019z dnia 3 kwietnia 2019r.

Janiszewska K., Aniołowska M., Howis M., Nowakowski P., Kompozycja wolnych aminokwasów jako marker źródła pochodzenia miodów, „Przemysł Chemiczny”, 2011, nr 90(5), s. 806–808.

Jasicka-Misiak I., Kafarski P., Chemiczne markery miodów odmianowych, CHEMIK 2014, 68, 4, 335–340

Madejczyk M., Kanecka A., Barałkiewicz D. Dbajmy o jakość miodu, Analityka, 2006, 4: 28.

Majewska E., Delmanowicz A. Fizykochemiczne właściwości miodów pszczelich jako kryteria ich autentyczności. Inżynieria i Aparatura Chemiczna 2009, 48, 1: 36-37.

Majewska E., Kowalska J., Study of correlation between electrical conductivity and ash content in some bee honeys, Acta Agroph. 2011, 17(2), 369–376

Pentoś K., Łuczycka D., Wróbel R., The identification of the relationship between chemical and electrical parameters of honeys using artificial neural networks, 2014, Computers in Biology and Medicine Volume 53, Issue C

PN-88/A-77626 „Miód pszczeli”.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 czerwca 2017r. w sprawie monitorowania substancji niedozwolonych, pozostałości chemicznych, biologicznych, produktów leczniczych i skażeń promieniotwórczych (Dz.U. 2017 poz. 1246)

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 października 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej miodu (Dz. U. Nr 181, poz. 1773, z późn. zm.).

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2015r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz.U. 2015 poz. 1703),

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego oraz zasad dotyczących zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin i środków ochrony roślin.

Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie metod analiz związanych z dokonaniem oceny miodu (Dz. U. Nr 17, poz. 94).

Sakac N., Sak-Bosnar M.: A rapid method for the determination of honey diastase activity. Talanta, 2012, 93, 135-138.

Shelear H.H.: Effect of storage and processing temperatures on honey quality. J. Babylon Univ. Pure Appl. Sci., 2012, 21 (6), 2244-2253.

Skarżyńska A., Abramczuk Ł., Czułowska M., Wyniki ekonomiczne wybranych produktów rolniczych w 2016 roku, Warszawa, 2017, ISBN: 978-83-7658-740-0

Śliwińska A, Przybylska A, Bazylak G. Wpływ zmian temperatury przechowywania na zawartość 5-hydroksymetylofurfuralu w odmianowych i wielokwiatowych miodach pszczelich. Bromat Chem Toksykol 2012, 45(3): 271-279

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotyczące wdrażania programów pszczelarskich, Bruksela, dnia 17.12.2019 r. COM(2019) 635 final krir.pl/files/COM1911109.pdf

Szczęsna T., Raport z badań monitoringowych pozostałości substancji aktywnych produktów leczniczych weterynaryjnych stosowanych do leczenia pszczół w miodzie, węzie i wosku pszczelim, wykonanych w 2015 r. Badania Jakości Produktów Pszczelich Zakład Pszczelnictwa Instytutu Ogrodnictwa w Puławach,

Teper D. (2004). Analiza pyłkowa miodów. Pasieka, 2

Ustawa z dnia 21 grudnia 2000r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (Dz.U. 2001 nr 5 poz. 44).

Ustawa z dnia 28 lipca 2005r. o zmianie ustawy o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2005 nr 178 poz. 1480).

wetgiw.gov.pl/download/Instrukcja-Glownego-Lekarza-Weterynarii-Nr-GIWpr-02010-8_2019-z-dnia-3-kwietnia-2019r,3832.pdf

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"