Jak alkohol wpływa na pszczoły?
Alkohol etylowy często bywa traktowany jako panaceum na wszelkie choroby. Zarówno czysty alkohol, jak i różnego typu nalewki, szczególnie ziołowe, stosowane są na szereg chorób. Pszczelarze natomiast podają pszczołom różnego typu wyciągi spirytusowe – czy na pewno słusznie?
Fot. freepik, user17512913
Niedawno można było przeczytać, że nie każda ilość alkoholu i nie każdy jego rodzaj jest szkodliwy. Podawano przykłady na to, że piwo usprawnia działanie układu moczowego a wino, zwłaszcza czerwone, wręcz przynosi korzyści zdrowotne. Jednak piwo w żaden sposób nie wpływa na rozpuszczanie złogów w kamicy nerkowej, a do skutecznego leczenia tej choroby niezbędne jest włączenie odpowiedniej diety i leków. Każdy alkohol zwiększa wydzielanie moczu, lecz tę korzyść dla organizmu można osiągnąć równie dobrze, pijąc np. zieloną herbatę.
A co z umiarkowaną konsumpcją wina? Niektóre badania wykazują, że 150 ml czerwonego wina na dobę może być korzystne ze względu na zawarte w nim polifenole, dobrze wpływające na nasz organizm przy zaburzeniach sercowo-naczyniowych [Sinkiewicz 2009]. Należy jednak pamiętać, że według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nie ma bezpiecznej dawki alkoholu dla człowieka. Alkohol silnie oddziałuje na mózg i układ nerwowy, a jego regularna konsumpcja znacznie zwiększa ryzyko udaru mózgu.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Wróćmy do pszczół. Jaka jest bezpieczna dawka dla organizmu, który waży 120 mg? W moim zespole przeprowadziłam szereg eksperymentów, w których podawano pszczołom utrzymywanym w klatkach różne stężenia czystego alkoholu. Robiliśmy to głównie dlatego, że niektóre substancje o potencjalnie korzystnym działaniu na organizm pszczoły nie rozpuszczają się w wodzie, a dobrze rozpuszczają w alkoholu.
W takich doświadczeniach tworzyliśmy specjalne grupy badawcze pszczół, które otrzymywały różne stężenia alkoholu (etanolu) w syropie cukrowym. W tych doświadczeniach sprawdzaliśmy długość życia pszczół, ilość przyjmowanego pokarmu, który zawierał etanol, zmiany pH organizmu pszczół oraz wpływ podawania alkoholu na rozwój nosemozy. Nosemoza jest chorobą, która ostatnio silnie rozprzestrzenia się na całym świecie, powodując straty w rodzinach pszczelich. Atakuje ona komórki jelita, w których się namnaża. Zainfekowanie jelita związane jest z zaburzeniami wchłaniania pokarmu u chorych pszczół i ich niedożywieniem.
W przeprowadzonych eksperymentach pszczoły zdrowe i zakażone nosemozą dostawały syrop cukrowy (1:1) z dodatkiem etanolu, w następujących stężeniach: 10%, 5% i 2,5%, 0,75%, 0,5%, 0,25%, a pszczołom kontrolnym podawano syrop cukrowy bez dodatku etanolu.
Tabela 1. Średnia dzienna śmiertelność pszczół obserwowana podczas doświadczeń, w których pszczołom podawano różne dawki etanolu [kompilacja wyników opublikowanych w Ptaszyńska i in. 2013 oraz Sikora 2016].
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Rycina 2. Wpływ etanolu na rozwój nosemozy pszczół obserwowany podczas doświadczeń, w których pszczołom podawano różne dawki etanolu [kompilacja wyników opublikowanych w Ptaszyńska i in. 2013 oraz Sikora 2016].
Poziom nosemozy określaliśmy na podstawie liczby zarodników Nosema spp. obecnych w rozcierach sporządzonych z 10 pszczół, podobnie jak to opisano na stronie internetowej „Bee Health” (bee-health.extension.org/testing-for-nosema-spores/). Im więcej zarodników, tym poziom nosemozy jest wyższy a przebieg choroby cięższy.
Dodatek etanolu miał również wpływ na obniżenie pH pszczół, czyli zakwaszenie ich organizmu (ryc. 3). U pszczół i innych owadów, podobnie jak u ludzi, etanol jest metabolizowany przez dehydrogenazę alkoholową do bardzo toksycznego aldehydu octowego, który następnie przekształca się w octan metylu. Produkty metabolizmu alkoholu mogą zaburzać równowagę kwasowo-zasadową i powodować zakwaszenie organizmu. Zakwaszanie pszczół obserwowane było jako obniżenie poziomu pH (ryc. 3) i korelowało ze wzrostem poziomu nosemozy (ryc. 2).
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Rycina 3. Wpływ etanolu na pH organizmu pszczół obserwowany podczas doświadczeń, w których pszczołom podawano różne dawki etanolu [kompilacja wyników opublikowanych w Ptaszyńska i in. 2013 oraz Sikora 2016].
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Działanie alkoholu na pszczoły, chociaż zdecydowanie niekorzystne w odniesieniu do układu nerwowego, to jednak zależało od zastosowanej dawki. W przeprowadzonych w moim zespole badaniach niskie dawki etanolu wynoszące 0,5-0,75% poprawiały przeżywalność pszczół zdrowych i chorych (tab. 1). W pewnym stopniu ograniczały też rozwój nosemozy (ryc. 2).
Na pewno wpływ etanolu na pszczoły jest złożony, przy czym duży wpływ na jego skutki, podobnie jak u ludzi, ma zastosowana dawka. Jak kiedyś powiedział Paracelsus, niemiecki lekarz, alchemik i przyrodnik: „Wszystko jest trucizną, decyduje tylko dawka”.
Dr hab. Aneta A. Ptaszyńska, prof. UMCS
Uniwersytet Marii Curie-SkłodowskiejwLublinie
Jeśli chciałbyś wiedzieć więcej o wpływie używek na pszczoły, np. czy pszczoły tolerują robotnice-alkoholiczki?
Czy pszczoły lubią marihuanę?
Czy pszczoły mogą się uzależnić?
I poznać wiele innych ciekawostek ze świata pszczół, to znajdziesz je w książce Martyny Walerowicz „365 faktów o pszczołach”.
Literatura:
Abramson CI., Stone SM., Ortez RA., Luccard A., Vann KL., Hanig KD., Rice J. 2000. The Development of an Ethanol Model Using Social Insects I: Behavior Studies of the Honey Bee (Apis mellifera L.). Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 24, 1153-1166.
Abramson ChI, Aquino IS. 2002. Honey Bees (Apis mellifera) and the Solution of Practical Problems. Intern. J. Compar. Psych., 15, 2.
Cakmak I, Abramson CI., Seven-Cakmak S., Nentchev P., Wells H. 2009. Observations of ethanol exposure on the queen honey bee Apis mellifera anatoliaca (Preliminary note). Bull. Insect. 62: 99-101.
Mechanick JI, Kushner, RF. 2016. Lifestyle Medicine: A Manual for Clinical Practice. Springer Science. p. 153.
Ptaszyńska AA, Borsuk G, Mułenko W, Olszewski K. 2013. Impact of ethanol on Nosema spp. infected bees. Medycyna Weterynaryjna, 69: 736-740.
Sikora K. 2016. Wpływ niskich dawek etanolu na przebieg nosemozy pszczoły miodnej (Apis mellifera). Praca magisterska. UMCS.
Sinkiewicz W. 2009. Wino i choroba niedokrwienna serca. Kardiologia po dyplomie, 8: 118-122.
WHO. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/alcohol
