Czy CCD jest w Polsce?

Na początku 2007 roku Stany Zjednoczone obiegły doniesienia medialne dotyczące pszczelarzy zgłaszających duże (ponad 10% – uważne za dopuszczalne) straty rodzin pszczelich zaobserwowane przed (październik, listopad), jak i podczas okresu zimowania 2006/2007. Problem odnotowano w 22 z 50 stanów USA, nawet na Hawajach. Średnie straty przedstawiano na poziomie 30–90%, niektórzy pszczelarze stracili całe pasieki.

Garstka pszczół z matką (schowaną pod pszczołami) na plastrze z zapasem pokarmu. Fot. Anna Gajda

Niezwykle szybko zawiązano grupę roboczą ds. wyjaśnienia przyczyn zjawiska obejmującą zasięgiem działania cały kraj. Zaczęto zbierać i analizować informacje, co doprowadziło do konkluzji, że zjawisko zwiększonych strat rodzin pszczelich nie jest nową sytuacją i w co najmniej dwóch stanach obserwowano ją od roku 2002. Jak to często bywa, zawiodła wówczas komunikacja i problem wydawał się mieć charakter lokalny, co, jak się okazało, niepotrzebnie wydłużyło podjęcie adekwatnych działań.

Może ku przestrodze należy tu wspomnieć, że aby na szczeblu centralnym jakikolwiek problem zauważono i zaczęto reagować, należy dostarczyć informacji w postaci zgłoszeń drogą pisemną. Pamiętajmy — verba volant, scripta manent [łac.], słowa ulatują, to co zostało napisane, pozostaje.

Kolejno rozpoczęto prowadzenie badań w celu ustalenia przyczyny zjawiska. W publikacji z 2007 r. zespół badaczy amerykańskich scharakteryzował po raz pierwszy CCD (Colony Collapse Disorder), określany w Polsce często zespołem (bądź syndromem) masowego ginięcia rodzin pszczelich, jako pakiet objawów złożony z:

• szybkiego znikania z rodziny dorosłych pszczół,
• gwałtownego charakteru zjawiska
• braku martwych pszczół w ulu oraz w jego bliskim sąsiedztwie,
• obecności matki z niewielką ilością nowo wygryzionych pszczół (fot. 1.),
• częstego występowania opuszczonego przez dorosłe pszczoły czerwiu (fot. 2.) i zapasów pokarmu,
• braku rabowania pokarmu z takich uli.

Resztka czerwiu pozostała w rodzinie, która „zniknęła”. Fot. Anna Gajda

Kolejne badania opublikowane w 2010 r., oparte tym razem na informacjach zawartych w ankietach uzupełnianych przez pszczelarzy, a dotyczących kondycji rodzin pszczelich po okresie zimowania 2008/2009, obejmujące swoim zasięgiem blisko 20% rodzin pszczelich w USA dostarczyły niezwykle interesujących wyników. Jako 9 głównych przyczyn zwiększonej śmiertelności rodzin zdefiniowano: głód (w 41,5% przypadków), problemy z matkami pszczelimi (22,8% przypadków), zjawiska pogodowe (17,9%), roztocze Varroadestructor (16,7%), zazimowanie słabych rodzin (12,4%), nosemozę (8,3%), niewłaściwe prowadzenie gospodarki pasiecznej (8,3%), występowanie CCD (sic! 6,5%), pestycydy (4,1%).

W takim razie CCD jest w Europie czy nie?

Pojawienie się zwiększonych strat rodzin pszczelich na obszarze Europy z objawami CCD skłoniło badaczy do przeprowadzenia przesiewowych badań służących wyjaśnieniu tego fenomenu.

Podsumowując, w Europie nie ma CCD, a opisany wyżej zespół objawów określa się mianem CDS (Colony Depopulation Syndrome – Syndrom Depopulacji Rodzin Pszczelich) i, jak już wspomnieliśmy, w tym przypadku bardzo często udaje się określić przyczynę słabnięcia/ śmierci/znikania rodziny.

lek. wet. Andrzej Bober
Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy (PIWet – PIB)wPuławach, Zakład Chorób Pszczół
andrzej.bober(at)piwet.pulawy.pl

dr n. wet. Anna Gajda
Szkoła Główna Gospodarstwa WiejskiegowWarszawie,
Instytut Medycyny Weterynaryjnej,
Pracownia Chorób Owadów Użytkowych

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"