Prozdrowotne właściwości czerwiu trutowego

Homogenat czerwiu trutowego (znany jako apilarnil lub rzadziej apistimul) jest produktem pszczelim pozyskiwanym z larw trutni pobieranych z komórek trutowych w określonym stadium rozwoju, który jest uważany za męski odpowiednik mleczka pszczelego. Apilarnil pozyskuje się z czerwiu trutowego, poddanego homogenizacji, a następnie utrwalonego dla zachowania właściwości biologicznych na drodze liofilizacji. Apilarnil został odkryty przez rumuńskiego apiterapeutę Nicolae V. Iliesiu [Bogdanov 2011; Sidor i Dżugan 2020].

Fot. Ewelina Sidor

Trutnie, jako samce pszczół miodnych, są jedną z polimorficznych¹ form pszczół obok matki – królowej i pszczół robotnic. Wygryzają się z komórki plastra 24. dnia po złożeniu jaj i są łatwo rozpoznawalne po dużym rozmiarze, owalnym tułowiu, dużych oczach i szerokich skrzydłach. Samce pojawiają się wiosną w kolonii pszczół i ich głównym zadaniem jest inseminacja matki pszczelej podczas lotu godowego. Nie uczestniczą w pracy rodziny, nie mają koszyczków pyłkowych, gruczołu woskowego ani żądła [Kędzia i Hołderna-Kędzia 2017].

Skład chemiczny

Skład chemiczny świeżego czerwiu trutowego jest nieoficjalnie porównywany do innego cenionego produktu pszczelego, jakim jest mleczko pszczele, ale tak naprawdę badania porównawcze nie były do tej pory prowadzone. Homogenat czerwiu trutowego charakteryzuje się wyższą zawartością wody, ale zawiera mniej białka i węglowodanów niż mleczko pszczele. Porównanie właściwości fizykochemicznych i chemicznych świeżego homogenatu i liofilizatu (apilarnilu) czerwiu zestawiono w tabeli 1 [Sidor i Dżugan 2020].

Homogenat czerwiu trutowego to mleczna, gęsta substancja o kremowej konsystencji, o barwie od białożółtej do białoszarej. Charakteryzuje się słodkim lub lekko kwaśnym smakiem i charakterystycznym zapachem zbliżonym do mleczka pszczelego. Zasadnicza różnica w składzie fizykochemicznym świeżego i liofilizowanego homogenatu czerwiu dotyczy zawartości wody. Usunięcie wody w procesie liofilizacji zwiększa koncentrację składników aktywnych w apilarnilu [Sidor i in. 2021].

Czerw trutowy jest bogatym źródłem hormonów, które odpowiadają za regulację rozwoju larw. Do tej grupy związków należy zaliczyć testosteron, estradiol, progesteron oraz prolaktynę [Czerkasowa i Prochoda 2006; Bogdanov 2011; Barnutiu i in. 2013].

Tabela 1. Porównanie składu chemicznego świeżego i liofilizowanego 7-dniowego homogenatu czerwiu trutowego.

Aktywność antyoksydacyjna homogenatu czerwiu trutowego

Działanie prozdrowotne czerwiu trutowego obejmuje między innymi właściwości antyoksydacyjne, wskazujące na możliwość ograniczania stresu oksydacyjnego, który odpowiada za powstawanie stanu zapalnego w organizmie. Stres oksydacyjny jest wynikiem braku równowagi pomiędzy procesem powstawania wolnych rodników i szybkością ich neutralizowania w organizmie, przyczyniającym się do powstawania wielu chorób. Wolne rodniki (oksydanty) to zubożone formy cząsteczkowego tlenu, zawierające pojedynczy (niesparowany elektron). Powstają wskutek różnych zjawisk (fizycznych, chemicznych) zachodzących na zewnątrz lub wewnątrz organizmu. Najpowszechniejszymi czynnikami wywołującymi powstawanie wolnych rodników są błędy dietetyczne oraz stres, a także promieniowanie UV, dymy, spaliny, toksyny chemiczne, tj. konserwanty, alkohol, metale ciężkie. Wolny rodnik atakuje cząsteczki obojętne, którym zabiera brakujący elektron, prowadząc do zniszczenia struktury białek, DNA czy uszkodzeń błon komórkowych. Naturalnym sposobem na eliminację nadmiaru wolnych rodników organizmu jest dieta bogata w antyoksydanty (inaczej przeciwutleniacze, związki antyoksydacyjne). Należą do nich karotenoidy (np. β-karoten, zeaksantyna), polifenole, niektóre minerały (cynk, selen, koenzym Q, a przede wszystkim witaminy: A, E oraz C. Polifenole są głównymi przeciwutleniaczami występującymi w żywności, a ich najistotniejszą grupę stanowią flawonoidy występujące bardzo powszechnie w warzywach i owocach oraz ziołach. Odpowiadają one za barwę kwiatów i owoców, chronią rośliny przed nadmiarem promieniowania UV i atakami szkodników, grzybów i pleśni, działają jako hormony roślinne, regulatory wzrostu i kontrolują reakcje enzymatyczne. Flawonoidy mają szeroki zakres biologicznego działania potwierdzony badaniami naukowymi, obejmujący zdolność do wymiatania wolnych rodników, wiązania jonów metali przejściowych (Fe²+ i Cu²⁺) i zapobieganie peroksydacji lipidów.

Tabela 2. Aktywność antyoksydacyjna czerwiu trutowego w różnym stadium rozwoju (wartości średnie na podstawie Sidor i in. 2021).

Równocześnie badany materiał (zarówno czerw mrożony, jak i liofilizat) charakteryzował się wysoką zawartością związków fenolowych oraz flawonoidów (patrz wykres). Najwyższą średnią zawartość związków polifenolowych stwierdzono dla homogenatu 11-dniowego czerwiu trutowego. Analogicznie, najwyższą zawartością flawonoidów charakteryzował się czerw 11-dniowy. Poziom analizowanych związków zależał od stadium rozwoju larw, a czerw liofilizowany stanowił bardziej skoncentrowane źródło tych składników. Zawartość polifenoli i flawonoidów była skorelowana z aktywnością przeciwutleniającą, co wskazuje na istotny udział tych związków w kształtowaniu aktywności przeciwutleniającej czerwiu trutowego.

Wykres. Całkowita zawartość związków polifenolowych (TPC) oraz flawonoidów (TFC) w homogenacie czerwiu trutowego w różnym stadium rozwoju (7-, 11- i 14-dniowy). Wartości średnie na podstawie Sidor i in. 2021.

Analogiczne wyniki uzyskał Silici [2019], badając aktywność antyoksydacyjną 7-dniowego czerwiu trutowego podanego liofilizacji. Cytowany autor wykazał dla czerwiu pochodzącego z Turcji całkowitą zawartość polifenoli (TPC) na poziomie 834,05 mg GAE/100 g, a wartości wskaźnika DPPH na poziomie 80%. Rezultaty badań są porównywalne z wynikami uzyskanymi dla czerwiu z pasiek podkarpackich.

Bogaty skład chemiczny czerwiu trutowego, w którym główną rolę odgrywają hormony, przyczynia się do wysokiej aktywności biologicznej i dobroczynnego wpływu tego produktu na organizm człowieka. Ponadto wysoka zawartość białka, enzymów, witamin, związków przeciwutleniających skutecznie zapobiega procesom starzenia się komórek i wielu innym chorobom. Efekt leczniczy szczegółowo opisują naukowcy z Rumunii, Słowacji, Ukrainy i Rosji [Czerkasowa i Prochoda 2006; Isidorov i in. 2016]. Dotychczasowe badania wskazują na pozytywny wpływ czerwiu trutowego w profilaktyce i leczeniu różnych chorób, w tym niepłodności u mężczyzn i klimakterium u kobiet, niedoczynności tarczycy, chorób wątroby. Dodatkowo czerw trutowy działając antyoksydacyjnie, chroni płód i zwiększa odporność organizmu. Najintensywniej i najwcześniej rozpoczęto badania nad określeniem wpływu czerwiu trutowego na leczenie niepłodności męskiej, wykazując wzrost sprawności seksualnej oraz poprawę funkcjonowania jąder po podaniu preparatu [Kędzia i Hołderna-Kędzia 2017].

mgr inż. Ewelina Sidor
doktorantka w Zakładzie Chemii i Toksykologii Żywności
Instytut Technologii Żywności i Żywienia
Uniwersytet Rzeszowski

Literatura

Barnutiu, L.I.; Marghitas, L.A.; Dezmirean, D.; Bobis, O.; Mihai, C.; Pavel, C. Physico-chemical composition of apilarnil (bee drone larvae). Lucr. Stiintifice Ser. Zooteh 2013, 59, 199–202.

Bogdanov, S. Royal Jelly and Bee Brood: Harvest, Composition, Quality. In The Royal Jelly Book; Bee Product Science: Muethlethurnen, Switzerland, 2016;

Burmistrova, L.A. Composition and biological activity of drone brood. In Problems of Ecology and Beekeeping Development in Russia; Institute of Beekeeping: Rybnoe, Russia, 1999; pp. 156–159.

Czerkasowa, A.I.; Prochoda, I.O. A New Addition of Drone Larvae—An Alternative to Royal Jelly; NFaU: Kharkiv Oblast, Ukraine, 2006; pp. 65–69.

Kedzia, B.; Hołderna-Kedzia, E. Mniej znane produkty pszczele; Sądecki Bartnik: Stróże, Polska, 2017.

Sawczuk, R.; Karpinska, J.; Miltyk, W. What do we need to know about drone brood homogenate and what is known. J. Ethnopharmacol. 2019, 245, 111581.

Sidor, E.; Dzugan, M. Drone brood homogenate as a natural remedy for treating health care problem: A scientific and practical approach. Molecules 2020, 25, 5699.

Sidor, E.; Miłek, M.; Tomczyk, M.; Dżugan, M. Antioxidant Activity of Frozen and Freeze-Dried Drone Brood Homogenate Regarding the Stage of Larval Development. Antioxidants 2021, 10, 639.

Silici, S. Chemical Content and Bioactive Properties of Drone Larvae (Apilarnil). Mellifera2019, 19, 14–22.

Isidorov, V.A.; Bakier, S.; Stocki, M. GC-MS investigation of the chemical composition of honeybee drone and queen larva homogenate. J. Apic. Sci.2016, 60, 111–120, doi:10.1515/JAS-2016-0011.

Shoinbayeva, K.B.; Omirzak, T.; Bigara, T.; Abubakirova, A.; Dauylbay, A. Biologically active preparation and reproductive function of stud rams. Asian J. Pharm. 2017, 11, 184–191.

1 - PWN: polimorfizm [gr.], heteromorfizm, wielopostaciowość, biol. współwystępowanie w obrębie tej samej populacji kilku postaci typów osobniczych, wyraźnie różniących się pod względem morfologii, fizjologii, zachowań lub innych cech (np. p. genowy), a mimo to zdolnych do swobodnego krzyżowania się ze sobą.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"