Z artykułu dowiesz się m.in.:
- jaką dokumentację należy prowadzić w gospodarstwie ekologicznym;
- jak prawidłowo oznaczać produkty eko;
- co grozi za podszywanie się pod pasiekę ekologiczną.
Ekopasieka, czyli czym jest pasieka ekologiczna i jakie prawo stawia wobec niej warunki, cz. 2.
W poprzedniej części artykułu opisano, jakie przepisy regulują zakładanie i prowadzenie pasieki ekologicznej oraz jakie warunki należy spełnić, aby móc prowadzić pasiekę ekologiczną. Omówiono również konsekwencje bezprawnego przedstawiania gospodarstwa pasiecznego jako ekologicznego.
Dokumentacja
Prowadzenie pasieki ekologicznej wiąże się – oprócz uzyskania certyfikatu – z koniecznością przechowywania stosownej dokumentacji, potwierdzającej spełnianie wymogów prowadzenia produkcji ekologicznej.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Oznaczanie produktów ekologicznych
Na gruncie prawa unijnego (art. 30-33 rozporządzenia nr 2018/848) jako ekologiczne mogą być oznaczane wyłącznie takie właśnie produkty. Co ważne, określania odnoszące się do produkcji ekologicznej mogą być różne, . Nie można łudzić się, że jakiekolwiek zabiegi językowe, polegające na przekształceniach, wykorzystaniu synonimów dla słowa „ekologiczne” czy skrótów będą umożliwiały prezentację produktów jako ekologicznych. Przepisy prawne wprost wskazują, że prawo do oznaczania produktów ekologicznych dotyczy także pochodnych i skróconych określeń (np. „eko”, „bio”). Prawodawca unijny w preambule rozporządzenia podkreśla: „terminy używane do znakowania produktów ekologicznych powinny podlegać ochronie w całej Unii, tak aby nie mogły być używane do znakowania produktów nieekologicznych, niezależnie od wykorzystanego języka. Tej ochronie powinny podlegać także zwyczajowe terminy pochodne od tych określeń lub ich wersje skrócone, bez względu na to, czy są one używane osobno czy łącznie”.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Oprócz tego, w tym samym polu widzenia co logo umieszcza się oznaczenie miejsca, w którym wyprodukowano surowce rolne, z których składa się produkt:
- ,,rolnictwo UE'', gdy surowiec rolny wyprodukowano w Unii;
- ,,rolnictwo spoza UE'', gdy surowiec rolny wyprodukowano w państwach trzecich;
- „rolnictwo UE/spoza UE”, gdy część surowców rolnych wyprodukowano w Unii, a część w państwie trzecim.
Przepisy przewidują, że słowa „UE” lub „spoza UE” mogą być zastąpione lub uzupełnione nazwą państwa lub nazwą państwa i regionu, jeżeli wszystkie surowce rolne3, z których składa się produkt, wyprodukowano w danym państwie (oraz ewentualnie w konkretnym regionie). W związku z tym – mając na uwadze obecne ogólne przepisy o znakowaniu środków spożywczych (nie tylko ekologicznych)4 obowiązujące od 18 kwietnia 2024 r. – należałoby w praktyce podawać nazwę państwa pochodzenia, w którym miód został zebrany, a w przypadku gdy miód pochodzi z więcej niż jednego państwa, nazwy państw pochodzenia, w których miód został zebrany.
Nie jest to jedyne oznaczenie graficzne, z jakiego mogą korzystać producenci produktów ekologicznych. Przepisy ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej produktów rolno-spożywczych5 przewidują, że m.in. artykuły rolno-spożywcze wytwarzane w ramach systemu rolnictwa ekologicznego wedle rozporządzenia nr 2018/848, mogą być opatrywane znakiem jakości. Nie jest to uprawnienie, z którego można korzystać automatycznie. Przepisy wyjaśniają, że wcześniej trzeba uzyskać w drodze decyzji administracyjnej zgodę ministra właściwego ds. rynków rolnych (art. 13–14). Wygląd i zasady wykorzystywania znaku jakości określa wydane na podstawie ustawy rozporządzenie6.
Podszywanie się pod pasiekę ekologiczną
lub miód ekologiczny – konsekwencje
Z uwagi na to, że coraz większe grono konsumentów kieruje się w swoich wyborach ekologią (wybierają producentów ekologicznych, produkty ekologiczne), na rynku – niestety – powstało pole do nielegalnej działalności. Mowa o podszywaniu się przez firmy pod przedsiębiorstwa ekologiczne lub wywoływanie wrażenia, że sprzedawane przez nie produkty są ekologiczne. Takie zjawisko nazywa się obecnie greenwashing7 (a w naszym języku, najczęściej – „ekościema”). Czy prawo ma instrumenty, aby z tym procederem walczyć? Jak najbardziej, a mianowicie na wielu płaszczyznach.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Co grozi za złamanie takich zakazów? Na podstawie art. 24 ust. 1 u.r.e.p.e. możliwe jest nałożenie kary (administracyjnej) o charakterze pieniężnym. Przepisy wskazują w szczególności na następujące sytuacje, które mogą skutkować ukaraniem:
- wprowadzanie do obrotu produkt rolnictwa ekologicznego jako produkt rolnictwa ekologicznego, który został oznakowany z naruszeniem art. 30, art. 32 lub art. 33 rozporządzenia nr 2018/848 (kara w wysokości do trzykrotności przeciętnego wynagrodzenia za rok poprzedzający rok wszczęcia postępowania w sprawie nałożenia kary);
- wprowadzanie do obrotu produkt, który nie jest objęty certyfikatem, o którym mowa w art. 35 ust. 1 rozporządzenia nr 2018/848, ale jest oznakowany jako produkt rolnictwa ekologicznego lub jako produkt w okresie konwersji (kara w wysokości do 200% korzyści majątkowej, którą dana osoba/jednostka uzyskała lub którą mogłaby uzyskać za wprowadzone do obrotu produkty, nie niższej jednak niż 1000 zł);
- stosowanie w reklamie lub opisie handlowym produktu, który nie jest objęty certyfikatem, o którym mowa w art. 35 ust. 1 rozporządzenia nr 2018/848, określenia odnoszącego się do produkcji ekologicznej, w tym przez użycie określenia „ekologiczny” (lub pochodne tego określenia) lub określenia „eko” lub „bio” (kara w wysokości do 200% korzyści majątkowej, którą uzyskała lub którą mogłaby uzyskać za wprowadzone do obrotu produkty, nie niższej jednak niż 1000 zł).
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-PrenumeratorówTo jednak nie wszystko. Posługiwanie się określeniami „ekologicznymi” (oraz oznaczeniami, jak logo) wobec produktów niespełniających wymogów i nieposiadających stosownych certyfikatów, może powodować odpowiedzialnością cywilnoprawną wobec pozostałych uczestników rynku oraz wobec konsumentów.
Fot. Aga Wielińska Odpowiedzialność względem konsumentów może być rozpatrywana przez pryzmat stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej, o której stanowi art. 7 pkt 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym9. Według tego przepisu nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są praktyki rynkowe wprowadzające w błąd polegające na posługiwaniu się certyfikatem, znakiem jakości lub równorzędnym oznaczeniem, nie mając do tego uprawnienia. Wykorzystywanie oznaczenia produktów ekologicznego czy stosownego logo bez wymaganego certyfikatu wyraźnie wpisuje się w zakres przytoczonego przepisu. Dopuszczenie się nieuczciwej praktyki rynkowej może zaś skutkować odpowiedzialnością na podstawie art. 12 ww. ustawy, obejmującą m.in. zaniechanie stosowania tej praktyki, usunięcie skutków czy odszkodowanie.
Poza tym odpowiedzialność względem konsumentów może być rozpatrywana według przepisów o niezgodności towaru z umową. Jeżeli np. miód byłby sprzedawany jako ekologiczny, mimo że nie spełnia wymogów produkcji ekologicznej, można wnioskować, że nie posiada on odpowiedniej jakości. To z kolei świadczy o wadzie – niezgodności towaru z umową (art. 43b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta10), ponieważ towar jest zgodny z umową, jeżeli prawidłowe według uzgodnień pozostają w szczególności jego opis, rodzaj, ilość czy właśnie jakość. W takim przypadku konsument ma zasadniczo do wyboru powszechnie znane uprawnienia – wymiana, obniżenie ceny, odstąpienie od umowy (trudno wyobrazić sobie, aby konsument mógł domagać się naprawy produktu nieekologicznego, która doprowadziłaby do zmiany jego jakości).
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-PrenumeratorówDr Rafał R. Wasilewski
doktor nauk prawnych, radca prawny zajmujący się m.in. prawem gospodarczym, cywilnym, konsumenckim oraz sporami sądowymi, radcawasilewski.pl
1 - Od tego wymogu przewidziane są pewne wyjątki (art. 32 ust. 1).
2 - Kolorem referencyjnym w systemie Pantone jest zielony Pantone nr 376 i zielony (50 % cyjan + 100 % żółty) w przypadku druku czterokolorowego. Szczegóły umieszczania tego logo, jego modyfikacji oraz wymogi co do m.in. wymiarów określa załącznik nr V do rozporządzenia nr 2018/848.
3 - W przypadku oznaczenia miejsca, w którym wyprodukowano surowce rolne, z których składa się produkt, można nie uwzględniać składników o małym udziale wagowym, pod warunkiem że łączny udział tych nieuwzględnianych składników nie przekracza 5 % całkowitej masy surowców rolnych.
4 - Tak: § 15 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych (Dz.U. z 2015 r. poz. 29 z późn. zm.).
5 - Dz.U. z 2023 r. poz. 1980.
6 - Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie wzoru znaku jakości artykułów rolno-spożywczych (Dz.U. Nr 170, poz. 1794). Ponadto Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowało Zasady stosowania znaku jakości PDŻ - https://www.gov.pl/attachment/80471242-1c2e-4f11-88d7-2a44573cc6d9 (dostęp: 10 września 2024 r.).
7 - PARP, https://poir.parp.gov.pl/component/content/article/85875:greenwashing-zielony-nie-zawsze-jest-ekologiczny (dostęp: 8 września 2024 r.).
8 - Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2024 r. poz. 594).
9 - Dz.U. z 2023 r. poz. 845.
10 - Dz.U. z 2023 r., poz. 2759.
11 - Dz.U. z 1993 r., poz. 211.
12 - Konkretnie: „Znakowanie produktów rolnych i środków spożywczych powinno podlegać ogólnym przepisom […], a w szczególności przepisom, które mają na celu zapobieganie znakowaniu mogącemu dezorientować konsumentów lub wprowadzać ich w błąd. Ponadto w niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić szczegółowe przepisy dotyczące znakowania produktów ekologicznych i produktów w okresie konwersji. Powinny one chronić zarówno interesy podmiotów związane z prawidłowym oznakowaniem ich produktów na rynku oraz by podmioty te mogły funkcjonować w warunkach uczciwej konkurencji, jak również interesy konsumentów związane z możliwością podejmowania świadomych wyborów”.
13 - Zob. R.R. Wasilewski, Podszywanie się pod cudzą pasiekę? Sprawdź, co na to prawo!, „Pasieka” 2/2023, https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/pasieka-czasopismo-dla-pszczelarzy/245-pasieka-2-2023/3743-42-podszywanie-sie-pod-cudza-pasieke-sprawdz-co-na-to-prawo-dr-rafal-r-wasilewski
