Z artykułu dowiesz się m.in.:
- jak stworzyć ogród przyjazny zapylaczom, inspirując się naturą;
- co to są wyspy środowiskowe i stopnie przystankowe;
- w jaki sposób elementy te wspomagają owady zapylające.
Wzbogacanie bazy pokarmowej: miododajne rabaty z natury – tam, gdzie murawa łączy się z łanem zboża
Od strony wapiennych skał nadlatuje ciepły wiatr niosący zapach kwitnących muraw. Aromat pyłku i ziół łączy się z wonią dojrzewającego na okolicznych polach zboża. Tak wygląda przełom wiosny i lata w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego. Nad kwiatami unoszą się rozmaite owady, wśród których można zauważyć wiele gatunków pszczół, również miodnych. Murawy ciepłolubne to jedno z ich ulubionych siedlisk, dlatego warto się nimi inspirować, tworząc zestawy roślin miododajnych wspierających lokalne zbiorowiska zapylaczy.
Krajobraz rolniczy…
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Ciepło, sucho, syto i bezpiecznie
Miejsca te reprezentują obszary najbardziej uprzywilejowane termicznie, cechujące się dużym nasłonecznieniem, wysokimi temperaturami, krótkim zaleganiem pokrywy śnieżnej i wydłużonym sezonem wegetacyjnym. Sprzyja to rozwojowi pszczół, podobnie jak bogata i zróżnicowana szata roślinna obfitująca w gatunki ciepłolubne i w różnym stopniu kserotermiczne, będące wskaźnikami siedlisk nasłonecznionych, suchych i świeżych. Co więcej, te skaliste stanowiska cechują się obecnością dogodnych miejsc i materiału do budowy gniazd zarówno dla gatunków gnieżdżących się pod ziemią, jak i tych, które zakładają gniazda nadziemne. Jest tu wiele dobrze dogrzanych i nasłonecznionych miejsc z odkrytą glebą, głównie rędziną, a także występują licznie rośliny, np. bez czarny, jeżyny, dziewanna austriacka, posiadające łodygi wypełnione miękkim rdzeniem, w których pszczoły mogą tworzyć gniazda.
Pszczeli mieszkańcy ostańców wapiennych
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Zasoby roślin pokarmowych
Pszczoły żyjące na opisywanych stanowiskach mogą korzystać z szerokiej bazy pokarmowej.
Sumarycznie we wszystkich czterech miejscach rośnie 340 gatunków roślin naczyniowych należących do 68 rodzin. Na wszystkich stanowiskach najbogatsze w gatunki są rodziny: astrowate Asteraceae, trawy Poaceae, bobowate Fabaceae, różowate Rosaceae i jasnotowate Lamiaceae. Największą powierzchnię zajmują kwieciste murawy ciepłolubne z zespołu Origano-Brachypodietum pinnati tworzące różne postaci i stadia sukcesyjne. Występują one w kontakcie z zaroślami ze związku Berberidion, murawami naskalnymi Festucetum pallentis, ciepłolubnymi łąkami z podzespołu Arrhenatheretum elatioris alchemilletosum, ciepłolubnymi zbiorowiskami ruderalnymi, grądami ciepłolubnymi z podzespołu Tilio-Carpinetum melittetosum i płatami zbiorowisk paproci naskalnych Asplenietum trichomano-rutae-murariae, tworząc skomplikowaną mozaikę siedlisk.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Propozycje rabat i mieszanek roślin
W artykule przedstawiam czytelnikom „Pasieki” dziesięć zestawów roślin pyłko- i nektarodajnych opracowanych na bazie zdjęć fitosocjologicznych wykonanych w wybranych fitocenozach muraw ciepłolubnych Origano-Brachypodietum pinnati w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego.
Rośliny na rabaty miododajne dobrałam według ich współwystępowania w poszczególnych płatach z uwzględnieniem oryginalnej ilościowości gatunków2, co pozwoliło zachować charakter miejscowej szaty roślinnej. Połączenie równoważących się kolorów i kształtów pozwoliło stworzyć naturalnie harmonijne zestawienia. We wszystkich aranżacjach współgrają ze sobą różne odcienie fioletowego, różowego i białego. Wiele roślin kwitnie na żółto, a słoneczny odcień tego koloru emanuje radością.
Aranżacje wzbogaciłam o zboża, które wprowadziły interesujące formy i tekstury, a także efekty wizualne i dźwiękowe. W podobny sposób oddziałuje na zmysły bogata zieleń budowana przez owłosione liście, pędy i kwiatostany roślin murawowych. Dzięki połączeniu roślin z różnych rodzin botanicznych (o różnej wielkości i budowie kwiatów) kompozycje są źródłem pokarmu dla rozmaitych grup owadów zapylających. Zboża z kolei wzbogacają dietę ptaków z rodziny łuszczakowatych (ziarnojadów) związanych z rolniczym krajobrazem otuliny.
Kompozycje miododajne
Ze szczytu Dużych Skałek – dawnego maleńkiego wapiennika, wzrok biegnie daleko, w pogodne dnie sięgając Tatr. Zdaje się, że ta przestrzeń dodaje lekkości murawom kserotermicznym porastającym skały. Z oddali przypominają zielone dywany, z bliska – kobierce splecione z roślin zielnych i krzewinek o bogatych kształtach i kolorach: fioletowym, różowym, żółtym, złotym i białym. Z tego bogactwa barw i form czerpią aranżacje 1, 2 i 3.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Kompozycja 4
Dobór roślin: lebiodka pospolita Origanum vulgare 1, krwiściąg mniejszy Sanguisorba minor +, poziomka twardawa Fragaria viridis 1, macierzanka austriacka Thymus austriacus +, pajęcznica gałęzista Anthericum ramosum +, świerzbnica polna Knautia arvensis +, koniczyna różnoogonkowa Trifolium campestre +, pszenica płaskurka Triticum dicoccon.
Kompozycja 5
Dobór roślin: przytulia północna Galium boreale 2, gorysz siny Peucedanum cervaria 2, dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia +, pięciornik srebrny Potentilla argentea 2, lebiodka pospolita Origanum vulgare +, bukwica zwyczajna Betonica officinalis +, rzepik pospolity Agrimonia eupatoria +, poziomka twardawa Fragaria viridis +, pszenica twarda Triticum turgidum subsp. durum.
Kompozycja 6
Dobór roślin: przytulia północna Galium boreale 2, gorysz siny Peucedanum cervaria 2, dzwonek jednostronny Campanula rapunculoides +, wyka czteronasienna Vicia tetrasperma +, koniczyna dwukłosowa Trifolium alpestre +, lebiodka pospolita Origanum vulgare +, chaber łąkowy Centaurea jacea +, żyto zwyczajne Secale cereale.
Kompozycje nr 7, 8, 9 i 10 są inspirowane jednym z najcenniejszych stanowisk roślinności kserotermicznej w otulinowym odcinku doliny Prądnika – Górą Moroń. To właśnie wzdłuż lewego brzegu potoku spotyka się najlepiej rozwinięte i bogate florystycznie płaty muraw ciepłolubnych. Rosną one w stromych, dobrze nasłonecznionych miejscach (często o ekspozycji południowo-zachodniej) z licznymi, odsłaniającymi się na powierzchni skałami wapiennymi, tworząc ważny odcinek murawowego korytarza ekologicznego biegnącego przez Kraków w kierunku Beskidów i Pienin.
Kompozycja 7
Dobór roślin: lebiodka pospolita Origanum vulgare 2, dziewanna pospolita Verbascum nigrum3 2, chaber driakiewnik Centarurea scabiosa +, wyka czteronasienna Vicia tetrasperma 1, poziomka twardawa Fragaria viridis 1, smółka pospolita Viscaria vulgaris 1, traganek szerokolistny Astragalus glycyphyllos +.
Kompozycja 8
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Artykuł został opracowany na podstawie:
Janicka M. 2017. Ostańce wapienne jako środowiska ostojowe pszczołowatych w krajobrazie otuliny Ojcowskiego Parku Narodowego. [w:] M. Przybysz, M. E. Szymański (red.), Wybrane aspekty ochrony owadów zapylających i pszczelarstwa. Wyd. Górnołużyckie Stowarzyszenie Pszczelarzy, Zgorzelec: 6–18.
Dr Maria Janicka
Narodowa Kolekcja Bioróżnorodności IB PAN,
Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Dodatkowa literatura:
- Dzwonko Z. 2007. Przewodnik do badań fitosocjologicznych. Vademecum Botanicum, Poznań-Kraków.
- Dylewska M., Wiśniowski B. 2003. Żądłówki (Hymenoptera, Aculeata) Ojcowskiego Parku Narodowego, Wyd. OPN, Ojców.
- Janicka M., Baran J. 2018. Szata roślinna Małesowej Skały w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego (Wyżyna Krakowska). Prądnik, Prace Muz. im. W. Szafera 28: 33–48.
- Janicka M. 2018. Szata roślinna Osypca w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego (Wyżyna Krakowska). Prądnik, Prace Muz. im. W. Szafera 28: 63–74.
- Janicka M. 2018. Szata roślinna Góry Moroń w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego (Wyżyna Krakowska). Prądnik, Prace Muz. im. W. Szafera 28: 49–62.
- Janicka M. 2018. Szata roślinna Dużych Skałek w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego (Wyżyna Krakowska). Prądnik, Prace Muz. im. W. Szafera 28: 19–32.
- Kornaś J., Medwecka-Kornaś A. 2002. Geografia roślin. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
- Wiśniowski B. 2008. Błonkówki Ojcowskiego Parku Narodowego. [w:] A. Klasa, J. Partyka (red.), Monografia Ojcowskiego Parku Narodowego. Przyroda, Ojców: 617–642.
1 - Refugium, ostoja – miejsce o warunkach szczególnie sprzyjających pewnym grupom organizmów, w którym przetrwały niekorzystne dla nich zmiany środowiska, również w okresie zlodowaceń plejstoceńskich [por. Kornaś i Medwecka-Kornaś 2002]. Przykładem mogą być ostańce wapienne jako ostoje roślin kserotermicznych.
2 - Do określania udziału gatunków w płacie roślinności służy powszechnie używana siedmiostopniowa skala ilościowości-pokrycia wprowadzona przez Brauna-Blanqueta: r – bardzo rzadko, jeden lub kilka osobników, + - rzadko, z nieznacznym pokryciem, 1 – licznie z niskim pokryciem lub mniej obficie z wyższym pokryciem, zawsze mniejszym niż 5% badanej powierzchni, 2 – pokrycie 5-25% powierzchni badawczej lub bardzo licznie z pokryciem mniejszym niż 5%, 3 – pokrycie 25-50%, 4 – 50-75%, 5 – 75-100%. Oceniana jest pionowa projekcja osobników danego gatunku na płaszczyznę poletka [Dzwonko 2007].
3 - Zastąpiono nią naturalnie występującą w murawach na tym terenie dziewannę austriacką Verbascum chaixii subsp. austriacum, która jest umieszczona na czerwonej liście i w czerwonej księdze.
