Dzika pszczoła MURARKA OGRODOWA
Pszczelarze doskonale znają znaczenie pszczół w zapylaniu roślin i wiedzą, jak bardzo wpływają one na podnoszenie plonu oraz jakość owoców i nasion. Zapotrzebowanie na zapylacze w większości pokrywane jest przez pszczołę miodną.
Jednak w niektórych rejonach występują znaczne niedobory pszczół do zapylania spowodowane zmniejszającą się liczbą pasiek (szacuje się, że w kraju mamy obecnie około 800 tysięcy pni), ich nierównomiernym rozmieszczeniem, a także niewielkim zasięgiem wynajmu rodzin pszczelich do zapylania upraw
Niedobory zapylaczy uzupełniają dzikie pszczoły, których w Polsce mamy około 450 gatunków. Jednak i ich liczebność w przyrodzie stale maleje z powodu ubożenia bazy pokarmowej. Powodem tego jest między innymi zaniechanie uprawy pastewnych roślin motylkowych i zastąpienie ich uprawami zbóż i roślin okopowych, ustawiczne niszczenie roślinności ruderalnej, a także zagłada miejsc gnieżdżenia się i zimowania owadów na przykład przez bezmyślne wiosenne wypalanie traw i nieużytków, gdzie często w pustych łodygach roślin znajdują się gniazda pszczół, a w płytkich ziemnych norkach pod korzeniami roślin zimują lub zakładają nowe gniazda samice trzmieli.
Zdjęcia: Dariusz Tepe Pszczoła murarka na kwiecie truskawki
Wśród dzikich zapylaczy są trzmiele tworzące czasem bardzo liczne rodziny i pszczoły samotnice zakładające swoje gniazda pojedynczo lub tworzące kolonie sięgające nawet kilku tysięcy osobników. Niektóre gatunki dzikich pszczół przewyższają pszczołę miodną w skuteczności zapylania pewnych gatunków roślin, zwłaszcza tych, u których budowa kwiatu uniemożliwia pszczole miodnej dostanie się do nektaru.
Dzieje się tak na przykład w przypadku koniczyny czerwonej, której rurkowate kwiaty są zwykle zbyt długie, aby robotnice pszczoły miodnej mogły sięgnąć do nektaru swym dość krótkim języczkiem. Natomiast trzmiele mające dłuższe języczki łatwo pobierają nektar, zapylając przy tym kwiaty. Innym przykładem jest lucerna, którą pszczoły miodne niechętnie oblatują z powodu eksplozyjnego charakteru jej kwiatów.
W momencie odwiedzania przez owada kwiatu pręcikosłupowie uwalniane jest spomiędzy zrośniętych w łódeczkę dwóch płatków korony i z dużą siłą uderza od dołu w głowę owada. Po kilku takich ciosach robotnice zniechęcają się do lucerny i przenoszą się na inne kwiaty lub starają się dostać do nektaru z boku, pomiędzy płatkami korony.
Zdarza się czasem, że pręcikosłupowie tak mocno przyciska języczek pszczoły, że nie ma ona siły się uwolnić i ginie na kwiecie. Natomiast znacznie mniejsza od pszczoły miodnej samotnica miesiarka lucernówka (Megachile rotundata) jest tak sprytna, że w porę potrafi uniknąć uderzenia.
Inną samotną pszczołą, jest murarka ogrodowa (Osmia rufa). Jest ona dość powszechna na terenie całego kraju i oblatuje około 150 gatunków roślin.
Kolonia murarki ogrodowej w sadzie wisniowym
Rozpoczyna loty już w pierwszej połowie kwietnia, a kończy w czerwcu. Okres ten pokrywa się z czasem wiosennego kwitnienia większości roślin ogrodniczych i dlatego gatunek ten może być znakomitym uzupełniającym zapylaczem sadów, jagodników czy ogrodów przydomowych. Murarka należy do rodziny miesiarkowatych (Megachilidae) i, jak wszystkie pszczoły do niej należące (z wyjątkiem gatunków pasożytniczych), zbiera pyłek na szczoteczkę sztywnych włosków na spodniej stronie odwłoka. Przy jej pomocy sczesuje z pylników kwiatowych pyłek, który po przeniesieniu do gniazda staje się pokarmem dla jej potomstwa.
Wiosną z kokonów wychodzą najpierw samce i w pobliżu gniazd czekają na wygryzienie się samic, które pojawiają się kilka dni później i są zaraz zapładniane. W ciągu kolejnych dni poszukują one miejsc do zakładania gniazd. W naturze najchętniej gnieżdżą się w pustych łodygach roślin baldaszkowatych, trzcinie pospolitej, a także różnego rodzaju otworach wygryzionych przez inne owady lub szkodniki drewna.
Budowę gniazda murarka rozpoczyna od ulepienia pierwszej, grubszej ścianki z wilgotnej gliny lub błota, a następnie przystępuje do gromadzenia pyłku. Aby napełnić jedną komórkę pyłkiem (około 200 mg), wykonuje od 30 do 40 lotów. Gdy zapas pokarmu jest dostateczny, samica składa na pyłku białe, błyszczące jajeczko i zamyka komórkę cieńszą przegrodą z gliny oddzielającą kolejną celę. Murarka w jednej rurce, w zależności od jej długości, buduje od kilku do 15 komórek (średnio 7). Po zamknięciu ostatniej komórki zabezpiecza wejście do gniazda dodatkową, grubszą ścianką. W ciągu sezonu jedna samiczka składa do 30 jajeczek.
Przygotowywanie materiału gniazdowego
[...] - treść ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych
e-Prenumeratorów
mgr inż. Dariusz Teper
Oddział Pszczelnictwa ISK
