Inwazja larw oleic na pszczołę miodną
W Polsce występuje 13 gatunków oleic należących do rodziny majkowatych (Meloidae). Chrząszcze należące do tej rodziny są średnich rozmiarów, charakteryzują się wydłużonym kształtem ciała, a także słabą sklerotyzacją pancerza chitynowego, który posiada z reguły jaskrawe zabarwienie.
Ryc. 1. Larwa oleicy pospolitej. Powiększenie ok. 100 razy
U niektórych gatunków ciemno zabarwiony pancerz mieni się metalicznym albo tęczowym połyskiem. Postacie dorosłe tych chrząszczy żywią się pokarmem roślinnym, natomiast ich pewne stadia rozwojowe prowadzą pasożytniczy tryb życia. W rodzinie majkowatych obserwuje się ciekawe zjawisko zwane nadprzeobrażeniem, polegające na występowaniu w rozwoju kilku stadiów larwalnych i poczwarkowych.
Chrząszcze składają jaja do ziemi. Z nich wylęgają się maleńkie larwy zwane trójpazurkowcami. Nazwa pochodzi stąd, że każda stopa larwy zakończona jest jednym pazurkiem i dwoma pęczkami szczecinek, upodabniających się do właściwego pazurka, a całość sprawia wrażenie, jakby każda stopa posiadała trzy pazurki.
Ruchliwe larwy oleic wspinają się na rośliny zielne, których kwiaty odwiedzane są przez pszczoły samotnice z rodzaju lepiarka (Colletes) i porobnica (Anthophora). Następnie przyczepiają się do ciała tych owadów i w ten sposób usiłują przedostać się do ich gniazd, w których żywią się jajami, zapasami miodu, pyłku kwiatowego i przechodzą kolejne etapy rozwoju.
Larwy IV stadium opuszczają gniazdo żywiciela i w ziemi przeobrażają się w pseudopoczwarkę, która z kolei przeobraża się w larwę V stadium, a ta po okresie spoczynku przechodzi w stadium poczwarki, z której wylęga się postać dorosła owada. Pseudopoczwarki majkowatych zimują w ziemi, ale mogą przetrwać w tym stadium jeszcze jeden kolejny sezon.
Ryc. 2. Larwa M.proscarabeus, widok od strony grzbietowej.
Powiększenie 93 razy
W starszej literaturze pszczelarskiej, zwłaszcza w podręcznikach, znajdują się informacje o stwierdzaniu w rodzinach pszczoły miodnej obecności trójpazurkowców dwóch gatunków chrząszczy należących do rodziny majkowatych. Są to oleica pospolita (Meloe proscarabeus L.) oraz oleica różnobarwna (Meloe variegatus Don.). Za pasożyta pszczoły miodnej uznaje się jednak tylko trójpazurkowce oleicy różnobarwnej, ponieważ tylko one odżywiają się hemolimfą pszczół nim za ich pośrednictwem przedostaną się do rodziny pszczelej.
Oleica pospolita jest gatunkiem dość często występującym w Polsce, natomiast w polskim piśmiennictwie pszczelarskim znany jest jeden udokumentowany przypadek stwierdzenia obecności oleicy wielobarwnej w pasiece.
Przypadek terenowy w postaci licznych martwych trójpazurkowców, a także kilkunastu martwych robotnic pszczoły miodnej (Apis mellifera L.) pochodził z południowej Polski. Zostały one zebrane tylko z jednej rodziny pszczelej. Trójpazurkowce charakteryzowały się brązowo-żółtym zabarwieniem ciała (ryc. 1) i miały około 1,4–1,8 mm długości.
Dokładne oględziny przy użyciu mikroskopu świetlnego pozwoliły ustalić szczegóły budowy anatomicznej, przede wszystkim odnóży zaopatrzonych w charakterystyczne pęczki sklerotyzowanych włosków. Użycie mikroskopu skaningowego pozwoliło na wyeksponowanie szczegółów morfologicznych ciała istotnych dla oznaczenia przynależności gatunkowej larw (ryc. 2–5). Na ich podstawie, a także ze względu na charakterystyczne zabarwienie ciała, ustalono przynależność systematyczną badanych trójpazurkowców do gatunku Meloe (Proscarabeus) proscarabeus L. (Coleoptera, Meloidae).
Porównanie wielkości pszczoły i larw oleicy
W literaturze pszczelarskiej opisywana jest obecność larw oleicy różnobarwnej i oleicy pospolitej w pasiekach pszczoły miodnej. Przedstawiona jest też ich biologia.
Oleica pospolita (Meloe proscarabeus) jest gatunkiem rozprzestrzenionym głównie w Europie Południowej i Środkowej, notowanym na Wyspach Brytyjskich, w południowych rejonach Szwecji, Finlandii i Karelii. Jego obecność stwierdzono również na Kaukazie i w Turkmenistanie. W Polsce opisywano jego występowanie na terenie całego kraju, między innymi na Pojezierzu Pomorskim, Nizinie Kujawsko-Wielkopolskiej, na Nizinie Mazowieckiej, Wyżynie Małopolskiej, w okolicach Rzeszowa i na Roztoczu.
[...] - treść ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych
e-Prenumeratorów
(nadesłane przez Pana Mariana Mieczysława Miąśkiewicza)
