„Pasieka” nr 6/2015 - pobierz bezpłatny ebook w formacie epub - na czytniki ebooków, smartfony i komputery. Sprawdź więcej ebooków z „Pasieki”.
Łuseczki woskowe - powstawanie, charakterystyka, obserwacje dotyczące budowy plastrów, cz. 2.
W poprzedniej części artykułu omówiono powstawanie i budowę łuseczek woskowych oraz czynniki, od których zależy jakość i kolor wosku. Autor zwrócił uwagę, m.in. na to, że tylko pszczoły społeczne budują plastry z wydzielin własnych gruczołów jednocześnie wskazując na możliwość wykorzystania wosku przez pszczoły z sąsiednich plastrów lub nawet ze źródeł zewnętrznych.
Autor zachęca również, aby nie ograniczać produkcji wosku w obawie przed większym zużyciem miodu. Pobieranie miodu przez pszczoły należy traktować jako konieczność zaspokojenia ich potrzeb fizjologicznych.
Etapy zasklepiania komórek
fot.© Artur Kania
Skład wosku pszczelego
Podając skład chemiczny wosku pszczelego najczęściej nie uwzględnia się zanieczyszczeń, domieszek, które połączyły się z woskiem podczas użytkowania plastrów, a zmieniły go chemicznie. Skład wosku pochodzącego z przetopionych plastrów nie dotyczy składu łuseczek woskowych.
Wosk z przetopionych plastrów może zawierać mnóstwo innych składników, które nie są wytwarzane przez pszczoły, powstały podczas etapu dojrzewania plastrów, np. podczas procesu nasycania kwasów tłuszczowych lub przemiany innych związków lub na skutek ich zanieczyszczenia innymi składnikami.
Wypolerowane dno komórki, widoczne ślady żuwczek
fot.© Artur Kania
Nowo wybudowane plastry pszczele są prawie bezwonne, mimo że zawierają bardzo dużo estrów. Często podaje się wątpliwe informacje dotyczące plastrów, np. że pszczoły pokrywają warstewką propolisu wypolerowane dno komórek, jednak czy takie komórki pachną propolisem?
Czy pszczoła nie przykleiłaby się do takiej komórki przy temperaturze 34°C? Aby pokryć dna komórek warstewką propolisu (min. 1 mg/komórkę) rodzina w ciągu sezonu musiałaby zużyć 0,5 kg propolisu. Tymczasem wg badań najbardziej „propolisujące” rasy pszczół w ciągu sezonu mogą zebrać maksymalnie około 0,5 kg żywicy i substancji balsamicznych.
Trzeba pamiętać, że propolis od tych pszczół pozyskiwany jest tylko z ramek, beleczek odstępnikowych lub poławiaczy propolisu.
Jakie składniki pokarmu wpływają na powstawanie wosku?
Ażeby określić, jakie składniki pyłku, pierzgi, miodu lub syropu, przyczyniają się do tworzenia wosku pomocna będzie nam znajomość szlaku metabolicznego powstawania wosku oraz faktyczny skład chemiczny łuseczek woskowych.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Do optymalizacji procesu krystalizacji tłuszczów w cukiernictwie wykorzystuje się temperometr, który pomaga otrzymać produkt najbardziej połyskliwy. Poznanie optymalnych warunków krystalizacji ma wielkie znaczenie dla procesu otrzymywania węzy najlepszej jakości.
Poznanie optymalnych warunków krystalizacji składników wosku może mieć duże znaczenie w oczyszczaniu wosku z zanieczyszczeń, np. pozostałości leków, usunięciu z wosku substancji woskopodobnych (fałszujących i zanieczyszczających wosk), co umożliwi także rozdział składników, które dostały się do wosku podczas używania plastrów w rodzinach, przetapiania plastrów.
Ogólnie dla różnych substancji, od ułożenia się cząsteczek w strukturze zależą właściwości kryształu. Dla pewnych ułożeń cząsteczek możliwy jest przepływ prądu, dla innych nie, pewne struktury dobrze rozpuszczają się, inne nie, pewne struktury są bezbarwne, inne posiadają zabarwienie (Katrusiak inf. ustna).
Właściwości kryształów są bardzo ważne w zastosowaniach technologicznych. Jedna substancja może tworzyć kryształy różnego typu, w zależności od ułożenia cząsteczek. Dotyczyć to może także wosku.
Wydzielanie wosku
Wydzielanie wosku u pszczół przypomina wydzielanie wosku roślin, który także krystalizuje, ale z racji, że nie przykrywa gruczołów roślinnych żadna warstwa, wosk krzepnąc wyrasta w interesujące, rozgałęzione nierówne formy.
Gdyby lusterka woskowego pszczół nie przykrywał dachówkowato sternit, prawdopodobnie nie byłoby płaskiej równej łuseczki, a raczej z każdego ujścia gruczołu woskowego wystawałyby skrystalizowane wyrostki. Kieszonka tworzy swego rodzaju formę, w której wosk krystalizuje wypływający drobnymi kropelkami.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Na bokach dwóch komórek pszczoły mogą zbudować dno nowej komórki - logika budowy plastrów.
fot.© Artur Kania
Jeśli 1 kg pszczół może wyprodukować 0,5 kg wosku, to stanowi 500 000 łuseczek, czyli 1 pszczoła może wytworzyć minimalnie 50 łuseczek. Pszczoła posiada 4 „pary” zespołów gruczołów woskowych (gruczoły znajdują się pod 4 parami lusterek), czyli jednorazowo może wytworzyć 8 łuseczek, czyli 50 łuseczek wytwarza w 6 cyklach, oczywiście w sezonie.
Uproszone obliczenie nie może być transponowane na wszystkie rasy pszczół, pomaga jedynie zrozumieć skalę zjawiska.
Konstrukty plastrowe na odsklepinach pomagają dotrzeć pszczołom do przykrytych woskiem resztek miodu oraz wskazują na możliwość ponownego wykorzystania resztek wosku.
fot.© Artur Kania
Rośliny, owoce, nasiona, liście, pokryte są woskiem, stąd może przypuszczenie naukowców ubiegłych wieków, że pszczoły przynoszą wosk z roślin z pyłkiem. Wielu naukowców w historii, którzy interesowali się pszczelarstwem, łączyło teoretycznie produkcję wosku ze znoszonym przez pszczoły pyłkiem.
Ciągłe poprawki, przebudowy komórek plastrów przy pomocy żuwaczek. Pracy żuwaczek towarzyszą stale czułki, które w ciemnym ulu umożliwiają wykonywanie poszczególnych zadań.
fot.© Artur Kania
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
W USA w pasiekach badawczych rodziny pszczele podkarmia się ciastem cukrowo-tłuszczowym (tłuszcz roślinny np. olej) w proporcji 3:1. Ciasto ma znaczenie w zwalczaniu świdraczka pszczelego i jest stosowane jako nośnik leków, a być może również oddziałuje na pszczoły produkujące wosk. Cdn.
Artur Kania
Literatura:
- Bauer D., Bienefeld K., (2012) Hexagonal comb cells of honeybees are not produced via a liquid equilibrium process. Naturwissenschaften DOI10.1007s00114-012-0992-3
- Buchwald R., Breed M.D., Greenberg A.R., (2008) The thermal properties of beeswaxes: unexpected findings The Journal of Experimental Biology 211, 121-127
- Buchwald R., Breed M.D., Bjostad L., Hibbard B.E., Greenberg A.R., (2009) The role of fatty acids in the mechanical properties of beeswax. Apidologie 40: 585–594
- Cassier P., Lensky Y., (1995) Ultrastructure of the wax gland complex and secretion of beeswax in the worker honey bee Apis mellifera L.. Apidologie 26: 17-26
- Casteel D.B., (1912) The manipulation of the wax scales of the honey bee. United States Department of Agriculture, pp.
- Gary J. Blomquist, Arthur J. Chu And Stephen Remaley (1980) Biosynthesis of wax in the honeybee, Apis mellifera l. Insect Biochem., Vol. 10, pp. 313 to 321.
- HR Hepburn LA Whiffler (1991) Construction defects define pattern and method in comb building by honeybees. Apidologie 22: 381-388
- Hepburn H.R., Bernard R.T.F., Davidson B.C., Muller W.J., Lloyd P., Kurstjens S.P., Vincent SL., (1991) Synthesis and secretion of beeswax in honeybees. Apidologie 22: 21-36
- Ledoux M.N., Winston M.L, Higo H., Keeling C.I., Slessor K.N., LeConte Y., (2001) Queen and pheromonal factors influencing comb construction by simulated honey bee (Apis mellifera L.) swarms. Insectes soc. 48 14–20
- Kurstjens S.P., Hepburn H.R., Schoening F.R.L., Davidson B.C., (1985) The conversion of wax scales into comb wax by African honeybees. J. Comp. Physiol. B 156:95-102
- Martin H., Lindauer M. (1966) Sinnesphysiologische Leistungen beim Wabenbau der HonigbieneZeitschrift für vergleichende Physiologie, 3(53): 372-404
- Namdar D., Neumann R., Sladezki Y., Haddad N., Weiner S., (2007) Alkane composition variations between darker and lighter colored comb beeswax. Apidologie 38: 453–461
- Pătruică S., Dumitrescu G., Stancu A., Bura M.,, Bănăţean Dunea I., (2012) The Effect of Prebiotic and Probiotic Feed Supplementation on the Wax Glands of Worker Bees (Apis Mellifera). Animal Sciences and Biotechnologies 45 (2): 267-271
- Pirk C.W.W., Crous K.L., Duangphakdee O., Radloff S.E., Hepburn R., (2011) Economics of comb wax salvage by the red dwarf honeybee, Apis florea. J. Comp. Physiol. B 181: 353–359,
- Pratt S.C., (1998), Condition-dependent timing of comb construction by honeybee colonies: how do workers know when to start building? Animal Behaviour, 56, 603–61
„Pasieka” nr 6/2015 - pobierz bezpłatny ebook (cały numer) na czytniki, smartfony i komputery. Dowiedz się więcej.
