Przegląd prasy światowej

Z artykułu dowiesz się m.in.:

• że owady społeczne uczą się od innych osobników za pomocą obserwacji;
• dlaczego produkcja miodu w USA spada od lat 90. XX w.;
• jak stres zabija pszczoły.

„Nature” 627, 491-492 (2024)

Uczenie się od innych tego, czego nie można nauczyć się samemu

„Jesteśmy małpami. To nie ulega wątpliwości”. Tak Alex Thrornton zaczyna swój artykuł w „Nature”. Ale tylko ludzie mogą uczyć się za pomocą obserwacji od innych osobników oraz kumulować te informacje w to, co nazywamy wiedzą. W wyniku tego następnie tworzyć coś, co nazywamy kulturą. Brzmi interesująco, jednak to nieprawda. Od dawna już wiadomo, że nieludzkie zwierzęta posiadają swoje specyficzne kultury. Niektórzy wolą jednak stosować termin kultura zwierzęca lub zachowania kulturowe (nie zgadzają się na stosowanie terminu kultura w odniesieniu do zwierząt). Pominąwszy to, czy ma sens taki zabieg językowy, jako że jesteśmy w końcu ssakami i zwierzętami, do niedawna wydawało się, że ten fenomen dotyczy zwierząt kręgowych z rozwiniętym mózgiem, takimi jak inne naczelne czy delfiny. Ale i to już jest nieaktualne. Wiemy, że owady społeczne również potrafią się uczyć za pomocą obserwacji od innych osobników.

Aby to przetestować, behawiorystka Alice Bridges z Uniwersytetu Queen Mary w Londynie wraz ze współpracownikami umieszczała rodziny trzmieli w czymś w rodzaju układanki. Trwało to łącznie 36 lub 72 godziny przez 12 lub 24 kolejnych dni. Nagrodą dla trzmieli była oczywiście słodka pożywka. Zadanie nie było łatwe. Trzmiele bez pomocy człowieka miały za zadanie przesunąć czerwoną ściankę za pomocą pchania, co umożliwiłoby im otworzenie zbiornika z nagrodą. Po drodze stała jednak niebieska blokada, którą najpierw należało odsunąć. Same trzmiele nie były w stanie się tego nauczyć. Potrzeba było człowieka, który skrupulatnie pokazywał im, jak to zrobić oraz motywował je, używając dodatkowej nagrody za niebieską dźwignią. Gdy niektóre trzmiele nauczyły się rozwiązywać układankę, okazało się, że inne trzmiele mogą się od nich uczyć za pomocą obserwacji dokładnie tak jak od ludzi.

„Environmental Research Letters”
(dostęp 30.08.2024)

Dlaczego pszczoły produkują mniej miodu?

Produkcja miodu w USA spada od lat 90. XX w. Producenci miodu i naukowcy nie są pewni, dlaczego tak się dzieje, ale nowe badanie opublikowane niedawno „Environmental Research Letters” wykazało, że zmiany te mogą być powiązane ze stosowaniem herbicydów i sposobem użytkowania gruntów, np. mniejszą liczbą programów ochrony gatunków wspierających zapylacze.

Dane, pobrane z kilku baz danych o otwartym kodzie źródłowym, w tym baz danych prowadzonych przez Urząd Statystyki i Agencję Usług Rolniczych Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA) obejmowały takie informacje, jak średnia produkcja miodu z rodziny pszczół, użytkowanie gruntów, stosowanie herbicydów, klimat, anomalie pogodowe i produktywność gleby w strefie kontynentalnej na terenie Stanów Zjednoczonych.

„Bee Culture”
(dostęp 30.08.2024)

Umysł pszczoły miodnej

Ross Conrad w sierpniowym „Bee Culture” pisze o inteligencji pszczół. Podobnie jak autor artykułu w „Nature”, zauważa, że tradycyjnie to kręgowce postrzegane są za organizmy najbardziej zaawansowane. Sugeruje, że może się to wiązać z tym, że sami jesteśmy ssakami, więc mamy skłonność do antropocentrycznego postrzegania świata.

W swojej książce „Umysł pszczół” Lars Chittka pisze, że pszczoły wykorzystują poziom świadomości i stanów emocjonalnych. Jako dowód przytacza eksperyment, w którym pszczoły, które wylądowały na kwiatku i doświadczyły ataku pająka „kraba” (z rodziny ukośnikowatych), stały się bardzo podejrzliwe i niechętne lądowały na kolejnych kwiatach. To niespokojne zachowanie trwało przez kilka dni, a nawet skutkowało omijaniem całkowicie bezpiecznych kwiatów bez obecności drapieżników. Jednak gdy pszczoły otrzymywały smakołyk przed sprawdzeniem kwiatu, do którego wykorzystywania zostały wyszkolone, nagroda wydawała się wprowadzać pszczoły w dobry nastrój, w którym akceptowały inne kwiaty z mniejszymi wątpliwościami. Dowody na stany podobne do emocji wraz z wyrafinowanymi zdolnościami poznawczymi pszczół miodnych sugerują, że są to istoty czujące. Kiedy się nad tym zastanowić, to wszystko jest dość zdumiewające i zasługuje na dalsze rozważenie. Tym bardziej że my pszczelarze mamy pszczoły pod swoją opieką i zarządzamy nimi.

Ross Conrad jest pszczelarzem mieszkającym w Middlebury w stanie Vermont.

„Heliyon” (dostęp 30.08.2024)

Jak negatywny stres powoli zabija pszczoły?

Wysoka śmiertelność zimowa pszczół miodnych obserwowana jest w regionach o klimacie umiarkowanym od ponad 30 lat. Zidentyfikowano wiele stresorów związanych z podwyższonymi stratami rodzin pszczelich, w tym przede wszystkim nam znane choroby takie jak warroza lub nosemoza, a także nadmierne użycie pestycydów. Jednak mechanizmy wielu innych, takich jak: udział pożytków, rodzaj gleb i wzajemne interakcje leżące u podstaw ich wpływu na stan pszczół pozostają wciąż niejasne. Dlatego europejscy naukowcy z różnych krajów, w tym Grecji, Niemiec i Francji opublikowali artykuł przeglądowy podsumowujący różne badania na ten temat. Interesowała ich przede wszystkim przeżywalność, produktywność i odporność na choroby, ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na przetrwanie zimowe. Doszli do wniosku, że do najważniejszych czynników stresogennych wpływających negatywnie na kondycję i przeżywalność pszczół miodnych w okresie zimowym należą: choroby i pasożyty takie jak warroza i nosemoza, pestycydy. Nie mniejsze znaczenie ma niedobór odpowiedniej jakości pokarmu, zmiany klimatyczne oraz interakcje między tymi wszystkimi czynnikami. Bez zaskoczenia stwierdzili, że choroby i pasożyty mogą osłabiać pszczoły, zmniejszając ich odporność i zdolność do pobierania wystarczających zapasów energetycznych na zimę. Pestycydy natomiast mogą bezpośrednio toksycznie oddziaływać na pszczoły lub pośrednio zaburzać ich metabolizm i funkcje fizjologiczne. Niedobór pożytków i pokarmu, szczególnie w okresie jesiennym, sam w sobie także uniemożliwia pszczołom zgromadzenie wystarczających rezerw, co prowadzi do wyczerpania energetycznego i zwiększonej śmiertelności w okresie zimowym. Zmiany klimatyczne mogą z kolei zaburzać synchronizację cykli biologicznych pszczół oraz dostępność pokarmu. Autorzy podkreślają, że te różne czynniki stresowe nakładają się na siebie i wchodzą w złożone interakcje, potęgując niekorzystny wpływ na pszczoły. Najczęściej bezpośrednią przyczyną śmierci rodziny pszczelej podczas zimowli są: zaburzona zdolność do termoregulacji, długość życia pszczół oraz niewystarczające rezerwy pokarmowe. Jednak wszystkie wymienione wcześniej czynniki stanowią w istocie pierwotne przyczyny śmierci rodzin pszczelich podczas zimowli.

Źródło: Minaud É, Rebaudo F, Davidson P, Hatjina F, Hotho A, Mainardi G, Steffan-Dewenter I, Vardakas P, Verrier E, Requier F. How stressors disrupt honey bee biological traits and overwintering mechanisms. Heliyon. 2024 Jul 10;10(14):e34390. doi: 10.1016/j.heliyon.2024.e34390. PMID: 39108870; PMCID: PMC11301357.

Jakub Jaroński

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"