Z artykułu dowiesz się m.in.:

• o zróżnicowanej roślinności Beskidu Sądeckiego i jej znaczeniu dla pszczół miodnych;
• czym się charakteryzuje roślinność przy szlakach na Złotułki;
• jakie rabaty miododajne można stworzyć, inspirując się tą okolicą.

Wzbogacanie bazy pokarmowej:
rabaty z natury – szlak na Złotułki

Pasmo Radziejowej rozciągające się równoleżnikowo na lewym brzegu Popradu obejmuje najwyższe szczyty Beskidu Sądeckiego. Polany położone na grzbietach gór i w dnach potoków porośnięte są przez rozmaite rośliny łąkowe i pastwiskowe. Ich kwiaty dostarczają pokarmu pszczole miodnej, a malowane nimi krajobrazy przypominają o dawnej tradycji pasterskiej.

W artykule przedstawiam czytelnikom „Pasieki” 13 zestawów roślin pyłko- i nektarodajnych – 11 kompozycji i 2 mieszanki – opracowanych na bazie 11 zdjęć fitosocjologicznych i spisów florystycznych. Wykonałam je w płatach roślinności, które napotkałam przy szlakach na Złotułki (1001 m n.p.n.) prowadzących z Piwnicznej-Kosarzysk, doliny Małej Roztoki oraz z Rytra.

Roślinność w okolicach Złotułek

Dzięki zróżnicowanej morfologii terenu i bogactwu rozmaitych siedlisk, zbiorowiska roślinne w okolicy Złotułek są zróżnicowane pod względem ekologicznym i gatunkowym. Polany i skraje lasu zajmują łąki rajgrasowe Arrhenatheretum elatioris i mieczykowo-mietlicowe Gladiolo-Agrostietum capillaris, pastwiska Lolio-Cynosuretum, pastwiska z wrzosem, psiary Nardo-Callunetum i wilgotne łąki ostrożeniowe Cirsietum rivularis. Zbocza porastają lasy: jedliny Galio rotundifolii-Abietetum z dodatkiem jarzębiny, leszczyny, malin i jeżyn, buczyny Dentario glandulosae-Fagetum z jodłą i jaworem oraz jaworzyny. W runie tych zbiorowisk rosną żywiec gruczołowaty, podbiałek alpejski, borówka czarna, goryczka trojeściowa, nawłoć pospolita, dąbrówka rozłogowa, szczawik zajęczy, czworolist pospolity, poziomka pospolita, jastrzębiec leśny, rozmaite paprocie, m.in. zachyłka oszczepowata i wiele innych, oraz liczne mchy, np. żurawiec falisty, złotowłos strojny i różne gatunki płaskomerzyków. Wzdłuż dróg spotyka się parzydło leśne, bardzo częste w takich miejscach są dziewięćsił bezłodygowy i goryczka trojeściowa; czasem pojawia się też ostrożeń polny będący pamiątką po polach uprawnych. W wielu miejscach niewypasane ubogie pastwiska i psiary zarastają jodłą i brzozą. W ich nasłonecznionych fragmentach o niskiej runi nadal rozrastają się wrzos i dziewięćsił bezłodygowy.

Kompozycje miododajne

Roślinność przy szlakach na Złotułki inspiruje do tworzenia aranżacji różnych w wyrazie i odmiennych pod względem wizualnym, lecz jednocześnie opartych o wspólną pulę gatunków i układy naturalnie spotykane na tym terenie. Rośliny na rabaty miododajne dobrałam zatem według ich współwystępowania w poszczególnych płatach, a w zestawieniach opartych o zdjęcia fitosocjologiczne podałam oryginalną ilościowość gatunków¹.

Przy drodze prowadzącej do przysiółków Żeniowska, Popielaszko i Podbukowiec na stromych częściach zboczy rozwijają się pachnące ziołami psiary. Rosnące tam młode jodły i brzozy tworzą urzekające zakątki przypominające przytulne pokoje. Obie aranżacje inspirowane tym miejscem są zbudowane z niskich roślin o aromatycznych liściach i kwiatach. Biel kwiatostanów krwawnika, biedrzeńca i koniczyny rozpierzchłej łączy się w nich z fioletem dzwonka, różem macierzanki i koniczyny łąkowej, brązem kwiatostanów babki lancetowatej wyglądających jak czekoladowe pałeczki oraz słoneczną żółcią koszyczków jastrzębca i brodawników. Ozdobą pierwszej kompozycji są owoce poziomki, drugiej natomiast zwiewne rude kwiatostany szczawiu polnego.

Trzeci zestaw jest nieco inny, ponieważ bazuje na sąsiednim skrawku psiary. W palecie kolorów dominuje żółty, gdyż macierzance, babce i jastrzębcowi towarzyszą złote kwiaty dziurawca i koszyczki jastruna o słonecznych środkach otoczonych białymi kwiatami języczkowymi. Na wietrze kołyszą się bladoliliowe główki świerzbnicy.

Kompozycja 1A

Dobór roślin: krwawnik pospolity Achillea millefolium 2, dzwonek rozpierzchły Campanula patula +, koniczyna biała (rozpierzchła) Trifolium repens 2, macierzanka zwyczajna Thymus pulegioides 2, poziomka pospolita Fragaria vesca 1, jastrzębiec kosmaczek Hieracium pilosella 1, babka lancetowata Plantago lanceolata +.

Kompozycja 2

Kompozycja 3

Rabata jest inspirowana jedliną rosnącą na urozmaiconym morfologicznie wypłaszczeniu, pełnym niewysokich wzniesień i zagłębień. Dla wygody rośliny zostały podzielone tu na grupy według stref stworzonych na bazie odmiennych warunków mikrosiedliskowych. Jarzębinowy lasek wiosną rozświetla się jasnożółtymi kwiatami gajowca. Gdy korony drzew się zazielenią, przekwitłe pędy zostają zasłonięte liśćmi paproci. W miejscach wzniesionych tworzących urocze ogródki rozrastają się drobne rośliny: poziomka o długich wąsach, podbiałek alpejski i szczawik zajęczy wraz z ażurowymi, subtelnymi paprociami: zachyłką i cienistką. Nieocienione fragmenty zajmuje kompozycja z rodzimej nawłoci pospolitej, której kwiatostany zdają się być złożone ze złocistych słoneczek, zerwy kłosowej o kremowych płatkach i poziomki rodzącej w słońcu słodkie, aromatyczne owoce.

Dobór roślin:

Kompozycja 4

Przedstawia inną propozycję na rabatę leśną w odcieniach koloru żółtego, inspirowaną płatem jedliny z leszczyną, maliną i jeżyną w podszycie. Lasek tworzą tu leszczyny, a w lukach wśród nich kwitnie wiosną gajowiec. Latem zakwitają kępy rodzimej nawłoci, szałwii i zerwy rozjaśniając zieleń kwiatami w słonecznym i pastelowym żółtym kolorze. Tuż przy gruncie rozszasta się przetacznik o fioletowoniebieskich drobnych kwiatuszkach, a między nim pachną słodko owoce poziomki.

Dobór roślin: leszczyna pospolita Corylus avellana, nawłoć pospolita Solidago virgaurea +, szałwia lepka Salvia glutinosa +, zerwa kłosowa Phyteuma spicatum +, gajowiec żółty Galeobdolon luteum +, przetacznik leśny Veronica officinalis +, poziomka pospolita Fragaria vesca +.

Kompozycja 5

Nad potokiem Mała Roztoka rozpościera się fitocenoza bogata w gatunki łąkowe i pastwiskowe o różnej wielkości, pokroju, kolorze oraz kształcie kwiatów i liści. Warto wybrać rośliny o wyrazistych, silnych sylwetkach, które pozwolą stworzyć rabatę przypominającą ziołorośla, np. łącząc barszcz zwyczajny z krwawnicą, chabrem łąkowym i przywrotnikami. Możemy też skomponować zupełnie odmienną, dywanową aranżację, w której pełne uroku, aromatyczne zestawienie stworzą bluszczyk kurdybanek i głowienka pospolita. Z inspiracji roślinnością tej łąki powstały kompozycje nr 6A i 6B.

Kompozycja 6A

Dobór roślin: dzwonek rozpierzchły Campanula patula +, barszcz zwyczajny Heracleum sphondylium +, krwawnica pospolita Lythrum salicaria +, koniczyna łąkowa Trifolium pratense 1, babka lancetowata Plantago lanceolata 1, głowienka pospolita Prunella vulgaris 1, bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea +; dodatkowo: przywrotnik płytkoklapowy Alchemilla crinita 2, turzyca zajęcza Carex leporina 1, życica trwała Lolium perenne +.

Kompozycja 6B

Kompozycja 8

Niedaleko starego sadu, w którym kora drzew pokryta jest przez porosty, łąki ozdobione są amarantowymi pędzelkami ostrożnia łąkowego. Na rabacie przywołującej wspomnienie tych wilgociolubnych zbiorowisk rosną świerząbek o baldachach białych jakby oprószonych różem, ostrożeń z łaciatymi łodygami, cukierkowo różowa firletka, kuklik o brzoskwiniowozłocistych płatkach i bordowym kieliszku oraz drobna błękitna niezapominajka. Niektóre z nich złączone są wąsami czepnymi groszku łąkowego tworząc pyłko- i nektarodajny gąszcz.

Dobór roślin: groszek łąkowy Lathyrus pratensis +, ostrożeń łąkowy Cirsium rivulare 2, chaber łąkowy Centaurea jacea +, firletka poszarpana Lychnis flos-cuculi 1, kuklik zwisły Geum rivale 1, świerząbek orzęsiony Chaerophyllum hirsutum 1, niezapominajka błotna Myosotis palustris +.

Mieszanki łąkowe:

Mieszanka łąkowa 1 – Inspirowana płatem łąki świeżej rosnącej przy szlaku z Piwnicznej-Kosarzysk na Złotułki

Mieszanka łąkowa 2 – Zaprojektowana na podstawie składu gatunkowego płatu łąki rosnącej nad Chatką pod Niemcową

Dr Maria Janicka
Narodowa Kolekcja Bioróżnorodności IB PAN,
Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Literatura:

• Banaszak J., Ekologia pszczół, PWN, Warszawa-Poznań 1993.
• Dzwonko Z. 2007. Przewodnik do badań fitosocjologicznych. Vademecum Botanicum, Poznań-Kraków.
• Falińska K. 2012. Ekologia roślin. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Janicka M. 2023. Odwiedziny na kwiatach – owady, rośliny i sieci zapyleń. Pasieka 2: 54–57.
• Janicka M. 2023. O wzbogacaniu pożytków – wprowadzenie z ekologii roślin. Pasieka 1: 48–51.
• Janicka M. 2022. Wykorzystanie danych fitosocjologicznych w projektowaniu zestawów roślin miododajnych na przykładzie wybranych zbiorowisk nieleśnych z Beskidu Sądeckiego. 59 Naukowa Konferencja Pszczelarska. Zakład Pszczelnictwa Instytut Ogrodnictwa w Puławach, 8–9 marca 2022 r., Materiały Konferencji on-line: 58.
• Lipiński M. 2010. Pożytki pszczele. Zapylanie i miododajność roślin. PWRiL, Wyd. Sądecki Bartnik, Warszawa – Stróże.
• Ruszkowski A., Jabłoński B., Rośliny pokarmowe pszczół, Wyd. Zarząd Główny PKE, Kraków 2000.
• Sulborska A. 2019. Rośliny pożytkowe. Wydawnictwo „Pasieka”, Klecza Dolna.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"