Z artykułu dowiesz się m.in.:

• które środki roztoczobójcze najbardziej szkodzą;
• czy pasożyty Varroa mogą być oporne na amitraz;
• co Fani Hatjina sądzi o pszczelarstwie bez leczenia.

Cieszę się, że mogę współpracować z różnymi polskimi ośrodkami – wywiad z Fani Hatjiną

Moją gościnią¹ jest Fani Hatjina, badaczka z Grecji, członkini europejskiej międzynarodowej organizacji zajmującej się podwyższonymi stratami rodzin pszczelich: COLOSS, dyrektorka greckiego Instytutu Nauk o Zwierzętach i Katedry Pszczelarstwa, koordynatorka międzynarodowej konferencji pszczelarskiej: Apimondia. Na przełomie lutego i marca 2024 odwiedziła Polskę i udzieliła kilku prelekcji na konferencjach pszczelarskich na temat pestycydów rolniczych i pszczelarskich (czyli akarycydów) i ich oddziaływania na zdrowie pszczół.

Jakub Jaroński: Czy Twoim głównym tematem badawczym jest Apis mellifera, pszczoła miodna?

Fani Hatjina: Tak, głównym tematem moich zainteresowań są pszczoły miodne. Prowadzę badania nad ochroną lokalnych populacji pszczół miodnych, organicznym leczeniem warrozy, a także wpływem zanieczyszczeń środowiska na pszczoły, aby pomóc pszczelarzom. Prowadzę badania aplikacyjne.

JJ: Jak długo przebywasz w Polsce i jakie są Twoje refleksje na temat konferencji w Puławach?

FH: Za każdym razem, gdy przyjeżdżam do Polski, cieszę się, że mogę spotkać starych przyjaciół i kolegów. Macie wspaniałych naukowców. Mówiłam to wielokrotnie, ale powtórzę i teraz. Cieszę się, że mogę współpracować z różnymi polskimi ośrodkami, głównie z tym w Puławach, ale także w Olsztynie i w Krakowie. Naprawdę lubię Polskę, nie tylko ze względu na pracę naukową, ale także ze względu na ludzi i samorządy. Wygląda na to, że wkładacie wiele wysiłku i przywiązujecie dużą wagę do zielonego środowiska i jakości życia ludzi², a także pszczół miodnych i dzikich.

JJ: Powiedziałaś na konferencji w Puławach, że pestycydy mogą być niebezpieczne dla pszczół, lecz nie tylko te od rolników, ale także te od pszczelarzy używane jako akarycydy.

FH: Owszem, pszczelarze również używają akarycydów, czyli chemikaliów wewnątrz kolonii³. Nawet jeśli te akarycydy są wytwarzane w celu ochrony pszczół miodnych, aby zabijać jej pasożyty, czyli głównie dręcza pszczelego, to nadal są to biobójcze środki chemiczne. W Europie są dopuszczone tylko środki chemiczne na warrozę. Po pierwsze od wielu lat występuje oporność dręcza pszczelego na te środki. Po drugie jako pozostałości zanieczyszczają nasze produkty pszczele i wosk. Mamy je niestety w naszym środowisku. A jeśli nie będziemy ostrożni, możemy również odczuć na sobie niekorzystne skutki tych leków weterynaryjnych. Dlatego właśnie promujemy pszczelarstwo ekologiczne i staramy się przekonać ludzi do stosowania mniejszej ilości chemikaliów w rodzinach pszczelich.

JJ: Czy moglibyśmy podać kilka przykładów tych lepszych i gorszych środków roztoczobójczych?

FH: Tak, oczywiście. Cóż, jeśli chodzi o środki chemiczne, często stosowaną substancją czynną jest fluwalinat. W Polsce jest teraz nielegalny i dobrze, bo dręcz z dostępnych akarycydów najwyższą oporność ma na fluwalinat. Ale jest też kumafos, o którym myślałam, że jest używany w Polsce, ale już także jest nielegalny. To bardzo dobrze. Szeroko stosowany jest amitraz. Jest to substancja czynna, która szybko się rozkłada się w porównaniu do innych. Jednak nadal możemy znaleźć w środowisku ula jej metabolity, a te produkty rozkładu mogą być dla pszczół toksyczne i mogą także zanieczyszczać produkty pszczele. Obecnie dręcz pszczeli również wykazuje się opornością na amitraz. Dlatego amtraz nie jest także najlepszą substancją do wyboru. Osobiście uważam, że powinniśmy także unikać tymolu. Choć jest dozwolony w pszczelarstwie ekologicznym, nie jest zbyt dobry dla pszczół.

Zdecydowanie lepszą alternatywą są substancje takie jak kwas szczawiowy, mrówkowy i ich kombinacje. Byłoby to znacznie bardziej przyjazne dla środowiska i pszczół, gdybyśmy tylko ich używali. Są one dozwolone w pszczelarstwie ekologicznym.

JJ: Czy słyszałaś o ruchu treatment free, czyli pszczelarstwie bez leczenia? Co o tym sądzisz?

FH: Tak, słyszałam. Na ostatnich targach Apimondii w Stambule mówiłam o pszczelarstwie całkowicie wolnym od leczenia. Och, to trudne! Bardzo trudne, zwłaszcza w pszczelarstwie komercyjnym. Trzeba być temu bardzo oddanym. Ale można tak działać.

JJ: Na przykład w pszczelarstwie hobbystycznym?

FH: Zdecydowanie! Pszczelarze hobbystyczni na małą skalę mogą to praktykować. Z pewnością nie stanowi to dla nich takiego problemu jak dla większych. Ale i pszczelarze na dużą skalę będą musieli coś zrobić, ponieważ w przeciwnym razie przy tej skali eksploatacji pogłowia pszczół nie będzie to korzystnie także ekonomicznie. Ale nadal mogą korzystać z podanych wyżej alternatyw, prawda? Albo mogą używać kombinacji obu podejść.

JJ: Ok, dziękuję za rozmowę.

FH: Dziękuję.

Jakub Jarońśki

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"