Przydatność syropów izoglukozowych i inwertowanych w dokarmianiu pszczół

Koszty dokarmiania rodzin pszczelich mają znaczący udział w strukturze kosztów utrzymania pasieki. Między innymi z tego powodu od wielu lat czynione są próby zastąpienia stosunkowo drogiego cukru kryształu innymi, tańszymi substytutami w postaci gotowych do zastosowania syropów. Stosowanie gotowego pokarmu znacznie ogranicza także nakłady pracy pszczelarza, zwłaszcza w okresie spiętrzania się wielu terminowych prac w pasiece.

Fot. 1. Skrystalizowany pokarm pod zasklepem
Fot. Wiesław Londzin

Z powyższych względów dostępność dobrej i stosunkowo taniej paszy dla pszczół byłaby znacznym ułatwieniem. Na krajowym rynku pojawiają się różne oferty pokarmów dla pszczół. Najczęściej nie spełniają one jednak wymogów i oczekiwań.

Opinie praktyków pszczelarzy na temat ich przydatności są bardzo podzielone. Wydaje się, że takim substytutem cukru kryształu mogą być syropy otrzymywane poprzez inwersję skrobi ziemniaczanej lub skrobi ziarna zbóż nazywane potocznie syropami izoglukozowymi.

Wpływ syropów izoglukozowych na fukcjonowanie rodzin pszczelich

Fot. 2. Początkowa faza krystalizacji syropu izoglukozowego
Fot. Wiesław Londzin

Dotychczasowe obserwacje i wyniki doświadczeń nie sugerują, jakoby syropy izoglukozowe w jakikolwiek bezpośredni sposób mogły szkodliwie wpływać na rodziny pszczele. Przeprowadzone analizy porażenia pszczół sporami Nosema apis po zimowli wykluczyły również wpływ tego rodzaju pokarmu na rozwój choroby zarodnikowcowej.

Dodatkową ciekawą obserwacją przemawiającą na korzyść tych syropów jest ich delikatny zapach, stosunkowo słabo wyczuwalny przez pszczoły. Dokarmianie w sezonie bezpożytkowym nie prowokuje pszczół do rabunków w odróżnieniu od syropu cukrowego.

Bardzo dobre efekty uzyskano przy...

Fot. 3. Charakterystyczne skupiska kryształów z syropu
izoglukozowego
Fot. Wiesław Londzin

Krystalizacja cukrów w syropach izoglukozowych przebiega bardzo specyficznie, z wyraźnym rozdzieleniem na fazę stałą i fazę płynną (fot. 1-3). Po krystalizacji pszczoły wykorzystują fazę płynną (fot. 4), natomiast kryształy usuwają z plastrów na dennicę lub na zewnątrz ula (fot. 5).

W zależności od stopnia krystalizacji straty pokarmu w rodzinach mogą być zróżnicowane. Krystalizacja pokarmu powoduje objawy jego niedoboru w okresie wiosennego rozwoju rodzin mimo obecności zapasów w plastrach (fot. 4). W zależności od układu pogody wiosną sytuacja taka może doprowadzić do osypów głodowych.

Stosowanie syropów a jakość miodu

Fot. 4. Pokarm skrystalizowany mimo obecności w gniazdach
powoduje objawy głodu w rodzinach
Fot. Wiesław Londzin

Aktualnie obowiązujący akt prawny dotyczący jakości handlowej miodu, czyli Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 października 2003 roku jednoznacznie określa między innymi, że „miód spełnia wymagania w zakresie jakości handlowej, jeżeli: nie zawiera [...] innych organicznych lub nieorganicznych substancji obcych jego składowi”.

Nieumiejętne stosowanie...

Fot. 5. Skrystalizowany pokarm na wkładce dennicowej ula
Fot. Wiesław Londzin

Wnioski:

W chwili obecnej pszczelarze nie są przygotowani do bezpiecznego stosowania syropów izoglukozowych jako pokarmu zimowego, zwłaszcza w kontekście skażeń miodu dekstrynami. Nie mamy opracowanych technologii ani doświadczeń w tym zakresie.

Krystalizacja cukrów w syropach izoglukozowych może w niekorzystnych warunkach pogodowych stanowić zagrożenie dla rodzin pszczelich.

Dotychczasowe obserwacje nie dyskwalifikują jednak syropów izoglukozowych ze stosowania w gospodarce pasiecznej. Bezpieczne i celowe jest ich zastosowanie na przykład w pasiekach wychowujących matki pszczele lub odkłady w czasie sezonu pasiecznego. Zastosowanie do dokarmiania zimowego wymaga jednak dalszych opracowań.

Badania przydatności syropów izoglukozowych do zimowania rodzin pszczelich oraz ich wpływu na wiosenny rozwój w 2006 roku prowadzone były w Instytucie Przemysłu Organicznego w Pszczynie na zlecenie Śląskiego Związku Pszczelarzy w Katowicach i refundowane przez ARR ze środków pochodzących z budżetu państwa i Komisji Euopejskiej w ramach mechanizmu „Wsparcie rynku produktów pszczelich”.

Dr inż. Wiesław Londzin

IPO Pszczyna

Pracownia Toksykologii Pszczół

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"