Alergenne i toksyczne działanie pszczelego pyłku kwiatowego przyjmowanego doustnie, cz. 2.

fot.© Maria i Eugeniusz Sapiołko

W pierwszej części artykułu omówiono dwanaście przypadków alergii na pyłek kwiatowy zbierany przez pszczoły. Wszystkie charakteryzuje jedna wspólna cecha – uczulenie na ten produkt, przejawiające się najczęściej katarem siennym lub uczuleniem na jad i inne produkty pszczele. W artykule omówiono również rodzaje pszczelego pyłku kwiatowego powodujące alergię.

Mechanizm wywoływania reakcji alergennej przez pszczeli pyłek kwiatowy

Według Gołębia i wsp. (2004) reakcja alergiczna w organizmie ludzkim powstaje w wyniku połączenia odpowiednich przeciwciał (immunoglobulin) IgE z odpowiednimi antygenami wprowadzonymi do tego organizmu.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Powstaje reakcja natychmiastowa, zwana anafilaksją lub ostra reakcja alergiczna, z udziałem różnych narządów i układów: skóry, układu pokarmowego, oddechowego i naczyniowego. Nasilenie objawów zależy od ilości uwolnionych mediatorów zapalenia. Powstawanie reakcji alergicznej zostało zilustrowane na ryc. 1.

Tabela 1. Wskaźniki biochemiczne po zatruciu wątroby pyłkiem
kwiatowym i po jego odstawieniu (wg Shade i wsp. 1999).

W przypadku, kiedy reakcję alergiczną wywołał pyłek kwiatowy pochodzący z jednej rośliny, np. wytwarzany przez Prosopis julifera (jadłoszyn baziowaty), czy Helianthus annuus (słonecznik pospolity), to testy skórne i poziom przeciwciał IgE w surowicy krwi osób chorych wskazywały tylko na jedno źródło alergicznego pyłku (Mansfield i Goldstein 1981, Bousquet i wsp. 1985).

Natomiast jeśli pyłek kwiatowy w postaci obnóży składa się z pyłku wielu roślin, to...

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Ryc. 1. Powstawanie reakcji alergicznej
(wg Gołąb i wsp. 2004).

Z kolei w surowicy krwi dziecka oznaczono przeciwciała IgE skierowane przeciwko pyłkom takich roślin, jak: Lolium perenne (trawa życica) 4,9 jedn./ml, Olea europaea (oliwka europejska) 6,4 jedn./ml, Platanus acerifolia (platan klonolistny) 3,4 jedn./ml, Cupressus arizonica (cyprys arizoński) 2,2 jedn./ml, Taraxacum officinale (mniszek pospolity) 14,8 jedn./ml i Artemisia vulgaris (bylica pospolita) 15,5 jedn./ml.

Dodatkowe badania polegające na wiązaniu przez przeciwciała IgE wyciągów z Lolium perenne, Olea europaea, Artemisia vulgaris i całego pyłku kwiatowego, który spowodował alergię wykazały, że pomiędzy wyciągami z pyłku kwiatowego pochodzącymi z wymienionych roślin i wyciągiem z całego pyłku kwiatowego istnieją reakcje krzyżowe, nie mniej najsilniej z przeciwciałami IgE wiązał się wyciąg z pyłku kwiatowego Artemisia vulgaris.

Na tej podstawie można przyjąć, że za reakcję alergiczną w tym konkretnym przypadku odpowiedzialny jest pyłek kwiatowy wielu roślin, przy czym najsilniejsze działanie alergiczne należy przypisać pyłkowi kwiatowemu z bylicy pospolitej.

Toksyczne działanie pszczelego pyłku kwiatowego

Tabela 2. Zaburzenie wskaźników biochemicznych u chorego
z ostrą niewydolnością nerek spowodowaną
wielomiesięcznym przyjmowaniem suplementu diety
z pszczelim pyłkiem kwiatowym.

Dotychczas w piśmiennictwie opisane zostały dwa przypadki toksycznego działania pszczelego pyłku kwiatowego w odniesieniu do ludzi. Jeden dotyczy ostrego zapalenia wątroby, drugi ostrej niewydolności nerek.

Shad i wsp. (1999) opisują przypadek 33-letniej kobiety, u której ostre zapalenie wątroby wystąpiło po kilkumiesięcznym, codziennym przyjmowaniu 2 łyżeczek do herbaty pyłku kwiatowego w postaci obnóża pszczelego. Chorobę zasygnalizował ostry ból prawej części nadbrzusza.

Uczucie bólu pojawiało się epizodycznie i nie było związane z jedzeniem. Pacjentka nie miała mdłości, wymiotów czy biegunki. Badania lekarskie wykluczyły żółtaczkę; odnotowano natomiast powiększenie wątroby.

Wyniki badań analitycznych wskazywały na znacznie podwyższony poziom aminotransferazy alaninowej i asparaginianowej, fosfatazy alkalicznej i dehydrogenazy mleczanowej. Wykluczono istnienie ostrego zapalenia wątroby na tle autoimmunologicznym i wirusowym.

Po odstawieniu terapii pyłkiem kwiatowym w ciągu 6 tyg. wszystkie wskaźniki...

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Powyższe dane piśmiennictwa wskazują, że długotrwale przyjmowany pszczeli pyłek kwiatowy może w sporadycznych przypadkach spowodować ciężkie uszkodzenie wątroby i nerek.

Prof. dr hab. Bogdan Kędzia,
mgr Elżbieta Hołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"