Miód faceliowy i inne miody
Facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia Benth) to roślina dobrze znana wszystkim pszczelarzom. Dostarcza dużych ilości nektaru i granatowego, łatwego do rozróżnienia pyłku. Jest łatwa w uprawie, kwitnie wiernie i nawet niewielka jej plantacja może zapewnić dobry pożytek dla naszej pasieki. Nie jest w naszym kraju rośliną nową: uprawiana już od prawie 100 lat, często była opisywana w pszczelarskich podręcznikach.
Warto przypomnieć sobie najważniejsze wiadomości o facelii. Proponujemy Państwu opis tej rośliny zaczerpnięty z „Kalendarza Pszczelarza” z 1956 roku. To doskonały, historyczny już podręcznik dla pasieczników, w którego redagowaniu wzięły udział osoby najbardziej zasłużone w rozwoju polskiego pszczelarstwa.
Mimo zmian w rolnictwie, agrotechnice, wprowadzania nowych odmian, zmian klimatu – metody uprawy facelii nie zmieniły się i przedstawione informacje mają zastosowanie obecnie.
„Facelia jest rośliną jednoroczną z rodziny faceliowatych; podobnie jak inne gatunki tego rodzaju – pochodzi ona z Kalifornii.
Według niektórych źródeł facelia została po raz pierwszy sprowadzona do Holandii w 1915 roku, skąd wkrótce rozpowszechniła się po całej Europie jako roślina miododajna i pastewna.
fot.©Roman Dudzik
Facelia jest rośliną dość okazałą, osiąga bowiem do 30-70 cm wysokości. Łodygi ma rozgałęzione, gęsto pokryte sztywnymi włoskami, liście podwójne, pierzasto wcinane, a poszczególne odcinki lancetowate. Kwiaty zebrane są w gęste ślimakowato zwinięte kwiatostany, tak zwane skrętki.
Korona kwiatu utworzona jest z 5 zrośniętych ze sobą płatków długości 7-8 mm, barwy od błękitnawo-fioletowej do jasnobłękitnawej, rzadziej białej. Pięć dosyć długich pręcików o purpurowo-niebieskich pylnikach wystaje z płatków korony.
Ogólnie przyjmuje się, że facelia zakwita w 6 tygodni od momentu wysiania. Według specjalisty radzieckiego Głuchowa początek zakwitania trwa 1-2 tygodnie, masowe kwitnienie 2-3 tygodnie, a przekwitanie 1-2 tygodnie, przy czym pogoda słoneczna przyspiesza, a deszczowa opóźnia zakwitanie.
Nektar wydziela krążkowaty nektarnik; miód z facelii jest jasnozielony lub białawy, o delikatnym zapachu i smaku. Pszczoły bardzo licznie oblatują facelię zbierając z niej nektar i pyłek od wczesnego ranka do późnego wieczora.
Obnóże z tej rośliny jest ciemnogranatowe.
Według niektórych obserwacji oblot facelii przez pszczoły trwa od godziny 3:00 rano do 21:30. Jest to prawdopodobnie, poza maliną, jedyna roślina do tak późna odwiedzana przez pszczoły (Głuchow).
Według obserwacji polskich pszczelarzy (Majeranowski) najsilniejszy oblot facelii można zaobserwować między 11:00 a 16:00; to samo stwierdza Kubańska Stacja Doświadczalna [nie chodzi tutaj o Kubę, lecz o Kubań, krainę w Rosji leżącą na północ od Kaukazu – red.]
Ilość nektaru w jednym kwiecie facelii waha się w dość szerokich granicach. Według Ukraińskiej Stacji Pszczelnictwa wynosi ona od 0,5 do 1,32 mg, według Fominy – od 0,5 do 5 mg. Zawartość cukru w nektarze jest dosyć znaczna. Doświadczenia autorki z 1954 roku [prof. Zofia Demianowicz – red.] dały następujące wyniki: średnia ilość nektaru z jednego kwiatu – 1,8 mg, a średnia zawartość w nim cukru – 31,8%.
Wydajność miodową facelii Radziecki Instytut Pszczelnictwa określił na około 309 kg z ha. Podawane są jeszcze większe liczby, bo ponad 500 kg. W naszych warunkach w 1954 roku średnia wydajność miodowa z 1 ha tej rośliny wyniosła około 327 kg.
Facelia jako roślina mało wybredna rośnie na wszystkich glebach, nawet jałowych, ale lepiej udaje się na żyznych, próchnicznych. Lubi wystawę słoneczną i dużo wilgoci w glebie, szczególnie w okresie kiełkowania.
Na glebach bardzo jałowych, a także rosnąc w cieniu wytwarza o 50% mniej kwiatów. Sieje się ją w różnych terminach: chcąc mieć ciągły pożytek z facelii można ją wysiać po raz pierwszy późną jesienią, tak aby rośliny nie zdążyły wykiełkować przed zimą (w naszych warunkach klimatycznych niezbyt pewne), drugi – wiosną w kwietniu, trzeci – w 2 tygodnie później i czwarty raz – w miesiąc po drugim siewie.
Facelię można siać rzędowo siewnikiem lub rzutowo, przykrywając ziemią za pomocą lekkich bron. Przy siewie na glebach urodzajnych wystarczy na 1 ha 6-8 kg dobrego nasienia, na gleby średnie lub słabe trzeba zużyć 10-16 kg.
Facelię należy wysiewać tak, aby odległość w rzędzie na glebach słabszych wynosiła 10-12 cm, a rozstawa rzędów 25-30 cm. Wysianą za gęsto trzeba przerzedzać broną lub przerywać ręcznie. Przed siewem dobrze jest nasiona wymieszać z piaskiem.
Facelia wschodzi 8 dnia po wysianiu, jeśli w glebie jest dosyć wilgoci, na glebach zaś bardzo suchych – po 2 tygodniach. Po 6 tygodniach od momentu wysiewu facelia zakwita i kwitnie przez następne 6 tygodni.
Przez cały ten czas w kwiatostanie rozwijają się codziennie świeże kwiaty bogate w nektar. Gdy facelia przekwitnie, w celu zebrania nasion kosi się ją i ustawia w snopki. Po tygodniowym przesuszeniu na polu zwozi się, młóci i odsiewa.
Zwózka przesuszonej facelii powinna odbywać się w godzinach rannych wozem wysłanym płachtami. Ponieważ nasiona łatwo wykruszają się, facelię najlepiej kosić wtedy, gdy kwitną jeszcze końce kwiatostanów, a łodyga i liście zaczynają przybierać barwę brązową.
Plon nasion wynosi od 2 do 5 kg z 1 ha. Nasiona facelii zawierają olej, jak dotychczas nie wykorzystywany. Uprawa facelii ma znaczenie nie tylko dla pszczół, lecz także stosowana jest jako pasza dla bydła.
W tym celu kosi się ją w połowie kwitnienia, zanim zdrewnieją jej łodygi. Początkowo zwierzęta odnoszą się do niej nieufnie, ponieważ cała jest owłosiona i szorstka, z czasem jednak przyzwyczajają się i jedzą ją chętnie.
Według wspomnianego już Głuchowa z 1 ha można uzyskać 16 t zielonej masy.
W miesięczniku „Pszczelarstwo” z roku 1952 (nr 9) Nabiałczyk podaje, iż wielu pszczelarzy stosuje facelię jako składnik mieszanek wysiewanych na zielonkę; tak na przykład do seradeli dodaje się 10% facelii Jest to o tyle korzystne, że facelia chroni seradelę przed wyłożeniem się i gniciem.
Można także mieszać facelię z różnymi odmianami wyki i peluszką, a w siewach poplonowych – z peluszką, gorczycą białą lub gryką.
Facelia może też wchodzić w skład mieszanek poplonowych po rzepaku i pszenicy.
W pierwszym stadium rozwoju facelia wrażliwa jest na zachwaszczenie, jednak gdy podrośnie zagłusza drobne chwasty, a nawet perz, toteż nadaje się jako uprawa zwalczająca chwasty.
Facelia siana na glebach lekkich może też być użyta na zielony nawóz, wzbogaca bowiem glebę w próchnicę. Trzeba ją wtedy przyorać nie później niż w trzecim tygodniu kwitnienia. W sadach facelię można siać jako roślinę okrywową.
Prócz facelii wrotyczowej wysoką miododajnością odznaczają się: facelia dzwonkowata oraz Phacelia viscida. Oba gatunki mają piękne kwiaty i mogą być siane także jako rośliny ozdobne”.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Pszczoły facelię oblatują przez cały dzień, gdyż jej poszczególne kwiaty wydzielają nektar dość długo. Te, które rozkwitły rano, nektarują do wieczora, zaś rozkwitnięte koło południa będą jeszcze wydzielać nektar w dniu następnym. Inaczej jest na przykład u gryki, której kwiaty rozkwitają tylko rano, nektar wydzielają przez kilka pierwszych godzin, a pod koniec dnia już są przekwitnięte.
Cdn.
Sławomir Trzybiński
<?php $pas='2010nr2str21'; $pasCov='images/stories/Pasieka/2010_2/Pasieka_2010nr02_[40].jpg'; include('./goto/art_footer.php'); ?>
