200. rocznica urodzin Jana Dzierżona - pszczelarza najznamienitszego
Urodzony 16 stycznia 1811 r. w Łowkowicach – ks. dr Jan Dzierżon, zwany ojcem współczesnego pszczelarstwa urodził się na Śląsku, w polskiej rodzinie. Uczęszczał początkowo do polskich szkół, by zakończyć pobieranie nauk we Wrocławiu. Po ukończeniu studiów teologicznych na tamtejszym uniwersytecie, gdzie dodatkowo uczęszczał na wykłady matematyki, astronomii i historii – otrzymał święcenia kapłańskie. W hierarchii kościelnej dotarł niewysoko bo jedynie do funkcji proboszcza. Co było powodem? Niewątpliwie – ogłoszona przez niego teoria partenogenezy, której wbrew stanowisku Kościoła bronił i to skutecznie. Zmuszony do rezygnacji z funkcji, przeniesiony w stan spoczynku, ostatecznie wykluczony z Kościoła za publiczny sprzeciw wobec dogmatu o nieomylności papieża.
Jego dokonania w dziedzinie praktyki pszczelarskiej, jak i liczne publikacje naukowe stawiają go w jednym rzędzie z innym wybitnym Polakiem – Mikołajem Kopernikiem. Co ciekawe, również księdzem i podobnie jak ksiądz Dzierżon – chętnie zaliczanym przez naród ościenny za swego współziomka.
Ks. dr Jan Dzierżon - pszczelarz.
Autor portretu - Kazimierz Stefańczyk
Do czasów Wielebnego, oczywistym było, że każdy pszczeli osobnik, jako też i wszystkie inne stworzenia, musiał mieć mamę i tatę. A wychodzi na to, że niekoniecznie. W dodatku efektem narodzin z niezapłodnionego jajeczka jest męska półsierotka, czyli truteń. Burzyło to dotychczasowy porządek, zobrazowany chociażby w filmie Juliusza Machulskiego „Seksmisja”, gdzie partenogeneza produkowała wyłącznie dziewczynki.
Złośliwi mogliby wysnuć stąd wniosek, że osobnik męski jest tworem ułomnym, niekompletnym, bo poczętym bez plemnika. Trzeba było odwagi Kopernika, by pogląd taki ogłosić, udowodnić i obronić. Ksiądz Dobrodziej taką siłą rozumu się wykazał, czym męskiej części współczesnej sobie hierarchii kościelnej mocno się naraził.
Nie jedyne to osiągnięcie naukowe Jana Dzierżona. Wydał łącznie 26 książek naukowych, opublikował około 800 artykułów w fachowych czasopismach, w których między innymi wykazał, że:
- spożyty miód i pyłek pszczoły przetwarzają na zapasy tłuszczowe,
- mleczko pszczele powstaje w gruczołach gardzielowych pszczół robotnic,
- występują dwa rodzaje zgnilca, wyodrębnił je i opisał objawy,
- spadź jest produkowana przez czerwce (mszyce).
Ogromne są zasługi Księdza w zakresie budowy uli. Określił precyzyjnie „wielkości pszczele” (bee space), które do dziś stanowią niewzruszone zasady przy budowie uli wszelakich. Jego konstrukcja ula szafkowego była pierwszą na świecie i dała podstawy do budowy uli z ruchomą zabudową.
Że ksiądz Dzierżon wielkim pszczelarzem był – każdy, nawet trzymacz wie doskonale. Ale, że to postać pomnikowa (dosłownie), wielokrotnie odznaczona, utytułowana i zasłużona – akademia ku czci z okazji okrągłej, bo 200 rocznicy urodzin, jak psu kość się należy.
Przeto i ja pisać tę akademię na łamach „Pasieki” nieudolnie próbuję, na wyrozumiałość Szanownych Czytelników licząc.
Jan Sielski
„Chrośniak”
