UWAGA! Artykuł pochodzi ze starych wydań Pasieki. Część wiedzy może być już nieaktualna. Pamiętaj by zawsze sprawdzić informacje w nowszych numerach "Pasieki". Wiele informacji z zakresu leczenia pszczół lub gospodarki pasiecznej uległo zmianie. Informacje zawarte w tym artykule utrzymujemy na stronie w ramach archiwizacji wiedzy pszczelarskiej.
Nosema ceranae
Pasożyt Nosema ceranae został znaleziony w roku 1996 na pszczole wschodniej Apis cerana. Początkowo uważano, że jest on azjatycką odmianą Nosema apis. W 2004 roku Nosema ceranae stwierdzono na pszczole miodnej na Tajwanie, a w ciągu kolejnych dwóch lat w Europie, Ameryce Północnej i Australii. Obecnie przypuszcza się, że pasożyt Nosema ceranae z pszczoły wschodniej na pszczołę miodną przeszedł w połowie lat 90. XX wieku.
fot. © Jerzy Jóźwik
Nosema ceranae ma bardzo wiele cech wspólnych z Nosema apis. Spory obydwu gatunków są podobnej wielkości. Obydwa pasożyty atakują komórki nabłonka jelita środkowego pszczoły i rozmnażają się w nich. Mają podobny cykl życiowy, do zakażenia dochodzi za pośrednictwem pokarmu zanieczyszczonego sporami, a materiał genetyczny pasożyta do komórki nabłonka przedostaje się przez nić biegunową wystrzelaną przez sporę. Obserwacja treści przewodu pokarmowego pszczół w mikroskopie świetlnym umożliwia wykrycie zakażenia. Metoda ta jest jednak zbyt mało dokładna, by rozróżnić czy mamy do czynienia z Nosema apis czy Nosema ceranae. Można je rozróżnić jedynie na podstawie badania genomu.
Podobnie jak przy Nosema apis, do przenoszenia choroby między pasiekami dochodzi przez błądzące zarażone pszczoły, zanieczyszczone sporami plastry, sprzęt i narzędzia pasieczne. Choroba bywa też przenoszona przez barciaki. Spory pasożyta mogą przeżywać w miodzie, na sprzęcie pasiecznym i narzędziach nawet do 3-4 lat. Porażone rodziny pszczele słabną na skutek szybkiego ubywania pszczół dorosłych, które giną w ciągu 8-10 dni po zarażeniu. Chore pszczoły nie mogą produkować mleczka, co jest przyczyną zamierania i słabnięcia czerwia. Osłabione rodziny są podatne na zakażenie bakteryjne i grzybowe, zwłaszcza na zgnilec złośliwy i grzybicę wapienną. Większość chorych pszczół ginie w polu, daleko od ula, ale można też zaobserwować martwe pszczoły przed ulem i chore pszczoły pełzające po ziemi z wywichniętymi do góry skrzydełkami pierwszej pary. Biegunka występuje rzadziej niż przy porażeniu przez Nosema apis.
Zapobieganie chorobie polega na zapewnieniu właściwych warunków bytowych rodzinom pszczelim oraz przestrzeganiu zasad higieny. Rodziny muszą mieć dostęp do odpowiedniej jakości pokarmu przez cały rok, gniazdo powinno być ciepłe i suche, a matki we właściwej kondycji. Plastry powinny być jak najczęściej wymieniane, a te używane ponownie – odkażane parami kwasu octowego. Ule, sprzęt i narzędzia należy odkażać przez mycie kwasem octowym, podkarmiaczki i poidło należy utrzymywać w czystości. Zimuje się tylko silne rodziny, zaś słabe przed zimą należy łączyć. Nie można dopuszczać do rabunków, a matki powinny być wychowywane w zdrowych rodzinach. Leczenie polega na przesiedleniu chorych rodzin do odkażonych uli i na nowe plastry, wymianie matki i podkarmieniu.
Sławomir Trzybiński
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
