Z artykułu dowiesz się m.in.:

• jaka roślinność charakteryzuje dolinę Łabowczańskiego Potoku;
• w jakich warunkach ogrodowych sprawdzą się te lub podobne gatunki;
• jak stworzyć kompozycję nawiązującą do tego zbiorowiska.

Wzbogacanie bazy pokarmowej – miododajne rabaty z natury, cz. 3.

Bujne ziołorośla nad potokami i dzikie podmokłe łąki bogate w rośliny miododajne są siedliskiem wielu gatunków owadów zapylających. Warto poszukać takich miejsc w okolicy i odwzorować naturalne układy w przydomowych ogrodach. Jedną z inspiracji niech będą zbiorowiska roślinne w dolinie Łabowczańskiego Potoku w Popradzkim Parku Krajobrazowym.

W artykule przedstawiam czytelnikom „Pasieki” pięć zestawów roślin pyłko- i nektarodajnych opracowanych na bazie zdjęć fitosocjologicznych wykonanych w trzech typach zbiorowisk z Beskidu Sądeckiego. Są to łąka ostrożeniowa i świeża z domieszką gatunków leśnych oraz ziołorośla. Bazowe płaty roślinności udokumentowane dwoma zdjęciami fitosocjologicznymi i spisem roślin zlokalizowane są w dolinie Potoku Łabowczańskiego.

Roślinność w dolinie Łabowczańskiego Potoku

Oddzielona od doliny Uhryńskiego Potoku grzbietem Kiczery (848 m n.p.m.) i Pereslihy (808 m n.p.n.), dolina Łabowczańskiego Potoku biegnie nieco dalej na zachód. Na zboczach o bardzo zróżnicowanej rzeźbie, poprzecinanych wysiękami wody, dominują lasy – głównie są to buczyny Dentario glandulosae-Fagetum, często z dużym udziałem jodły lub jej dominacją w drzewostanie i w wariantach wilgotnych. Górskie olszyny bagienne, podobnie jak ziołorośla i łąki, występują tu w większości w postaci niewielkich skrawków w obrębie buczyn, towarzysząc wysiękom wody. W lasach, obok jodły i buka, rosną olsza szara, lipa drobnolistna i jawor, rzadziej spotykany jest świerk. W runie buczyn rozwijają się żywiec gruczołowaty i cebulkowy, gajowiec żółty, przytulia wonna, konwalijka dwulistna, szczawik zajęczy, przenęt purpurowy, kokoryczka okółkowa, borówka czarna i inne, natomiast w olszynach zwykle malina i różne rośliny ziołoroślowe. Na siedliskach podmokłych tworzą się interesujące układy roślinne, w których współistnieją ze sobą świerki, jodły i duże byliny związane z wilgotnymi glebami. Natomiast ciekawą cechą tutejszych łąk świeżych i ostrożeniowych jest domieszka roślin leśnych. Jedną z nich, znajdującą się w pobliżu granicy parku krajobrazowego, otacza niewielki płat lasu nawiązujący florystycznie do boru szpilkowego. Sama łąka ostrożeniowa jest bogata w gatunki roślin – na 25 m² można spotkać ich 57, w tym 16 dostarczających pyłku, nektaru lub obu tych pożytków.

Dolina Łabowczańskiego Potoku

Kompozycje nr 1 i 2 są inspirowane wilgotną łąką Cirsietum rivularis alchemilletosum w wariancie z Juncus effusus z elementami borów szpilkowych i ziołorośli, a aranżacje o numerach 3, 4 i 5 zbiorowiskiem z Agrostis capillaris i Festuca rubra (łąka świeża), w której również rosną gatunki leśne. Zestaw nr 6 opiera się na jednym z płatów ziołorośli w dolinie i bazuje na spisie gatunków.

Kompozycja 1

W porze kwitnienia dzwonków i bluszczyków rabatę spowija liliowa mgiełka. Na tym delikatnym tle odznaczają się ciemnoróżowe koszyczki ostrożeni, które latem są zastępowane przez kłosy krwawnic. Całość wzbogaca bordowy akcent kwiatów kuklika (od kwietnia do maja), ciemny fiolet głowienek i granat dąbrówek. Do borów szpilkowych nawiązuje drobny gruszycznik jednokwiatowy, który nadaje aranżacji „leśnego” uroku. Późne lato to czas kwitnienia bladoróżowej mięty i stopniowego wygaszania kolorów.

Kompozycja 2

Początkowo jest bladożółta od pierwiosnków, a gdy zakwitną przytulinki i kukliki staje się kremowo-bordowa. W pełni wiosny pojawiają się cukierkowo różowe firletki, ciemniejsze koniczyny, białe, jakby oprószone różem świerząbki i błękitne niezapominajki. Latem zakwita dziurawiec, wprowadzając do kompozycji czerwień i złoto, a propolisowy zapach kwiatów przywrotnika unosi się nad rabatą aż do jesieni.

Dobór gatunków: kuklik zwisły Geum rivale 2, świerząbek orzęsiony Chaerophyllum hirsutum 1, pierwiosnek wyniosły Primula elatior 1, firletka poszarpana Lychnis flos-cuculi +, dziurawiec czteroboczny Hypericum maculatum +, przytulinka wiosenna Cruciata glabra +, koniczyna pogięta Trifolium medium +, niezapominajka błotna Myosotis palustris +, przywrotnik płytkoklapowy Alchemilla crinita +.

Kompozycja 3

Jest kolorowa i radosna. Złote kwiaty dziurawca sąsiadują ze smakowicie różowym groszkiem oraz chabrami, dzwonkami i świerzbnicą, których kwiaty przyjmują różne odcienie liliowego różu. Białe baldaszki biedrzeńców dodają rabacie lekkości, a biało-żółte kwiatostany jastrunów wprowadzają radosny nastrój. Leśną atmosferę tworzą drobne konwalijki i paprocie o pierzastych liściach.

Dobór gatunków: dziurawiec czteroboczny Hypericum maculatum 2, groszek leśny Lathyrus sylvestris 2, jastrun właściwy Leucanthemum vulgare 1, chaber łąkowy Centaurea jacea +, biedrzeniec mniejszy Pimpinella saxifraga +, dzwonek rozpierzchły Campanula patula +, świerzbnica polna Knautia arvensis +, konwalijka dwulistna Majanthemum bifolium +, wietlica samicza Athyrium filix-femina +.

Kompozycja 4

Ta urzekająca aranżacja wprowadza nastrój kwiecistej polanki napotkanej podczas spaceru przez las. Współistnieją w niej rośliny łąkowe: lilioworóżowe chabry i świerzbnice, różowe koniczyny i zielonkawe barszcze, pastwiskowe: fioletowe głowienki i złociste brodawniki oraz leśne: poziomki, konwalijki i paprocie, tworząc razem pachnącą, pełną różnorodnych odcieni i kształtów mieszankę.

Dobór gatunków: chaber łąkowy Centaurea jacea +, świerzbnica polna Knautia arvensis +, poziomka pospolita Fragaria vesca +, barszcz zwyczajny Heracleum sphondylium +, brodawnik jesienny Leontodon autumnalis +, głowienka pospolita Prunella vulgaris +, koniczyna łąkowa Trifolium pratense +, konwalijka dwulistna Majanthemum bifolium +, wietlica samicza Athyrium filix-femina +.

Obok gatunków pyłko- i nektarodajnych w zaproponowane układy warto wkomponować inne rośliny obserwowane w okolicznych zbiorowiskach, tak by ogrodowe aranżacje jeszcze bardziej nawiązywały do roślinności w sąsiedztwie pasieki i wspierały lokalne ekosystemy. Będą to trawy, turzyce, kosmatki, skrzypy i mszaki, a także inne, niewymienione wyżej, rośliny dostarczające pokarmu owadom zapylającym. Jest to ważne, zwłaszcza gdy np. łąka czy brzeg lasu w obrębie działki jest kontynuacją zbiorowiska „poza ogrodzeniem”. W takim przypadku część roślin będzie obecna tu od początku, inne zaś pojawią się spontanicznie. Wśród nich mogą być też rośliny objęte ochroną prawną, jak np. goryczka trojeściowa.

Wybrane trawy i inne rośliny (wraz z ilościowością w zdjęciach):

• łąka wilgotna nad Łabowczańskim Potokiem (nr 1 i 6): tymotka łąkowa Phleum pratense +, kupkówka pospolita Dactylis glomerata +, turzyca leśna Carex sylvatica +, turzyca pigułkowata C. pilulifera, turzyca żółta C. flava, kosmatka polna Luzula campestris +, sit rozpierzchły Juncus effusus 3, sit skupiony J. conglomeratus +, sitowie leśne Scirpus sylvaticus +, skrzyp polny Equisetum arvense +, skrzyp błotny E. palustre 1, tojeść gajowa Lysimachia nemorum 1, tojeść pospolita L. vulgaris 1, przywrotnik ostroklapowy Alchemilla acutiloba +, knieć błotna Caltha palustris 1, groszek łąkowy Lathyrus pratensis +, jaskier rozłogowy Ranunculus repens +, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere +, przytulia pospolita Galium mollugo +; mchy: mokradłoszka zaostrzona Calliergonella cuspidata 3, płaskomerzyk falisty Plagiomnium undulatum 2, drabik drzewkowaty Climacium dendroides +; wątrobowce: płozik dwuzębny Lophocolea bidentata +.
• łąka świeża w dolinie Łabowczańskiego Potoku (nr 2, 3, 4 i 7): mietlica pospolita Agrostis capillaris 3, kostrzewa czerwona Festuca rubra 3, tomka wonna Anthoxanthum odoratum 2, kosmatka licznokwiatowa Luzula multiflora 2, pięciornik kurze ziele Potentilla erecta 2, goryczka trojeściowa Gentiana asclepiadea +, gwiazdnica trawiasta Stellaria graminea +, szczaw łąkowy Rumex acetosa +, tojeść gajowa Lysimachia nemorum +, przetacznik leśny Veronica officinalis +, przetacznik ożankowy V. chamaedrys +, przytulia pospolita Galium mollugo +; mchy: fałdownik nastroszony Rhytidiadelphus squarrosus 4.

Na przykład:

Dr Maria Janicka
Narodowa Kolekcja Bioróżnorodności IB PAN
Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Literatura

Banaszak J. 1993. Ekologia pszczół, PWN, Warszawa-Poznań.

Forup M. L, Memmott J. 2005. The restoration of plant-pollinator interactions in hay meadows. Restoration Ecology 13(2).

Janicka M. 2023. O wzbogacaniu pożytków – wprowadzenie z ekologii roślin. Pasieka 1.

Janicka M. 2022. Wykorzystanie danych fitosocjologicznych w projektowaniu zestawów roślin miododajnych na przykładzie wybranych zbiorowisk nieleśnych z Beskidu Sądeckiego. 59 Naukowa Konferencja Pszczelarska. Zakład Pszczelnictwa Instytut Ogrodnictwa w Puławach, 8–9 marca 2022 r., Materiały Konferencji on-line.

Lipiński M. 2010. Pożytki pszczele. Zapylanie i miododajność roślin. PWRiL, Wyd. Sądecki Bartnik, Warszawa – Stróże.

Ruszkowski A. 2000. Jabłoński B., Rośliny pokarmowe pszczół, Wyd. Zarząd Główny PKE, Kraków.

Sulborska A. 2019. Rośliny pożytkowe. Wydawnictwo „Pasieka”, Klecza Dolna.

Wojtusiakowa H., Zapylanie kwiatów przez owady, czyli entomogamia [w:] Kwiaty i zwierzęta. Zarys ekologii kwiatów, red. W. Szafer, PWN, Warszawa 1969.

1 - Do określania udziału gatunków w płacie roślinności służy powszechnie używana siedmiostopniowa skala ilościowości-pokrycia wprowadzona przez Brauna-Blanqueta: r – bardzo rzadko, jeden lub kilka osobników, + - rzadko, z nieznacznym pokryciem, 1 – licznie z niskim pokryciem lub mniej obficie z wyższym pokryciem, zawsze mniejszym niż 5% badanej powierzchni, 2 – pokrycie 5-25% powierzchni badawczej lub bardzo licznie z pokryciem mniejszym niż 5%, 3 – pokrycie 25-50%, 4 – 50-75%, 5 – 75-100%. Oceniana jest pionowa projekcja osobników danego gatunku na płaszczyznę poletka [Dzwonko 2007].

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"