Z artykułu dowiesz się m.in.:

• czy sztuczna inteligencja może pełnić funkcję doradczą w gospodarce pasiecznej;
• co mają wspólnego biopasy na Słowacji z Zielonym Ładem;
• czy dręcz pszczeli na pewno żywi się wyłącznie ciałkiem tłuszczowym.

Przegląd prasy światowej

„Bee World” (opublikowano: 14 maja 2024)

Czy zaawansowany model językowy może być doradcą pszczelarzy?

Zaawansowany model językowy opierający się na sztucznych sieciach neuronowych to algorytm komputerowy (zwany także sztuczną inteligencją, czyli AI – od ang. Artificial Intelligence), który, pisząc w dużym uproszczeniu, potrafi określać prawdopodobieństwo następowania po sobie słów w danym języku. Obliczane jest ono według różnych kluczy, a AI nabyła tę umiejętność dzięki trenowaniu na niezliczonych treściach. Najbardziej reklamowany (głównie w Internecie) jest komercyjny model o nazwie ChatGPT. Pozwala mu to „rozumieć” treści w języku naturalnym i generować odpowiedzi podobne do mowy ludzkiej. Dzięki temu możliwy jest taki sposób komunikacji, w którym algorytm prawdopodobnie stałby się – przynajmniej według marketingowców chatGPT – ekspertem i doradcą lepszym niż człowiek. W pszczelarstwie mógłby doradzać, jak opiekować się rodzinami pszczelimi i dbać o ich zdrowie. Przynajmniej do takiego wniosku doszli eksperci z międzynarodowej organizacji Prevention of honey bee COlony LOSSes (Zapobieganie stratom rodzin pszczelich) COLOSS. W publikacji w czasopiśmie „Bee World” autorki i autorzy napisali o eksperymencie, w którym przetestowali ChatGPT 3.5. Jest to wersja komercyjna o zamkniętym kodzie źródłowym, która za darmo jest udostępniona tylko w wersji bardzo okrojonej¹. Algorytmowi zadano dwa pytania o właściwe postępowanie w przypadku podejrzenia zgnilca amerykańskiego w rodzinie pszczelej. Odpowiedź oceniało 13 ekspertów (naukowców, doradców pszczelarskich i lekarzy weterynarii).

Źródło: Morawetz L., Fabricius Kristiansen L., Brus J., Dahle B., Danihlík J., Diéguez-Antón A., … Brodschneider R. (2024). COLOSS B-RAP Expert Evaluation of Beekeeping Advice From ChatGPT, Part 1. Bee World, 1–3. https://doi.org/10.1080/0005772X.2024.2348305

Komentarz Jakuba Jarońskiego: Trudno w tej sytuacji nie wyrazić pewnego dysonansu poznawczego, odnosząc się do wzajemnie sprzecznych wniosków. Odpowiedzi na dwa pytania są w zasadzie ciekawostką poznawczą. Zabrakło poważnej ewaluacji zadań, których miałby się podejmować algorytm, a subiektywna ocena dokonana tylko na podstawie dwóch pytań statystycznie sytuuje wynik tego testu na poziomie ciekawostki. Skoro celem jest udostępnienie przyszłego narzędzia w domenie publicznej, czyli każdemu za darmo, to wydaje mi się, że z korzyścią dla wszystkich byłoby wspomagać się jednym z konkurencyjnych modeli językowych opartych o kod otwarto-źródłowy, a nie produkt komercyjny o zamkniętym kodzie, udostępniany na licencji, którego procesu trenowania, jak i źródeł, z jakich korzystano, nie znamy. Innymi problemami, jakie się z tym łączą, są kwestie bezpieczeństwa związane z uzależnieniem się od infrastruktury zewnętrznej korporacji. Jako że celom organizacji COLOSS przyświeca koncepcja holistycznego ekosystemowego podejścia do zrównoważenia pszczelarstwa ze środowiskiem, warto rozważyć także koszty środowiskowe. Choćby koszty energii i emisji oraz ich wielkość – infrastruktura OpenAI przynosi w tej chwili milionowe straty dolarów każdego tygodnia² pobierając ogromne ilości energii znacznie przekraczające korzyści społeczne i środowiskowe. Przykładowo na początku 2023 r. szacowano, że ChatGPT zużywa 564 MWh energii dziennie, czyli ok. 2,9 Wh na jedno żądanie. Jeżeli nic się nie zmieni, szacuje się, że w 2027 r. roczne zużycie energii przez światową infrastrukturę chatGPT osiągnie 82% całkowitej energii elektrycznej wyprodukowanej przez Polskę. Systemy chłodzenia rozgrzanych procesorów wymagają pół litra wody, by odpowiedzieć na 5–50 pytań. Czy nie bezpieczniej, taniej, wydajniej oraz mądrzej w kontekście środowiskowym byłoby przeszkolić potencjalnych doradców wśród ludzi oraz zainwestować w ekspercką internetową bazę danych w domenie publicznej z wyszukiwarką treści możliwą do utrzymywania na lokalnych serwerach? Taka wyszukiwarka zużywa wielokrotnie mniej energii³.

Dymak 05/2024

Biopasy – co dalej?

„Nature Communications” (opublikowano: 25 stycznia 2024)

Dręcz pszczeli żywi się hemolimfą

Do 2019 r. wszyscy powtarzali, że dręcz pszczeli żywi się hemolimfą tak jak inne roztocze z jego rodziny. Wówczas naukowiec Samuel Ramsey opublikował badanie, w którym stwierdził, że V. destructor żywi się ciałem tłuszczowym. Jednak nie wszyscy naukowcy jednogłośnie zgodzili się z tą rewolucją. W Polsce doktorka Anna Gajda pisała w „Kalendarzu Pszczelarza z Pasją” w 2022 r., że dręcz pszczeli nie jest w stanie żywić się tylko ciałem tłuszczowym, a hemolimfa jest także odżywcza⁶. Wygląda na to, że miała rację.

W najnowszym badaniu opublikowanym „Nature Communications” chińscy badacze skorzystali z metody badawczej Ramseya, ale ją poszerzyli. Po pierwsze, obserwowali roztocze wprowadzone do 1285 komórek plastra z poczwarkami i sprawdzali, na jakim miejscu ciała pszczoły pasożytują dręcze. Okazało się, że w zdecydowanej większości przypadków głównym miejscem pożywiania pasożytów się był drugi sternit (odcinek odwłoka) owada poczynając od przodu ciała. Naukowcy wykorzystali metody znakowania fluorescencyjnego wykorzystywane już przez Ramseya. Aby rozróżnić, czy pasożyty żywią się hemolimfą, czy ciałem tłuszczowym podawali pszczołom na etapie rozwoju odpowiednie barwniki. Kolory te można było następnie obserwować w organizmach roztoczy. W dalszej kolejności naukowcy przeprowadzili szczegółową analizę proteomiczną i metabolomiczną pasożytów. Innymi słowy, wyekstrahowali białka i metabolity, a następnie oddzielili wszystkie struktury biochemiczne za pomocą chromatografii. W ten sposób określili ich pochodzenie tkankowe.

Źródło: Han B., Wu J., Wei Q. et al. Life-history stage determines the diet of ectoparasitic mites on their honey bee hosts. Nat Commun 15, 725 (2024). https://doi.org/10.1038/s41467-024-44915-x

1 - Ostatni model na otwartej licencji otwartego oprogramowania to GTP-2 na licencji MIT. Od modelu 3 ChatGPT wydawany jest na licencji oprogramowania zamkniętego, własnościowego, w którym dostęp do kodu programistycznego jest prawnie zastrzeżony.

2 - W roku 2022 straty sięgnęły 540 milionów dolarów. https://www.businessinsider.com/openai-2022-losses-hit-540-million-as-chatgpt-costs-soared-2023-5?IR=T

3 - https://zielonyblog.wsiz.edu.pl/czy-wiesz-jak-duzo-energii-potrzebuje-sztuczna-inteligencja/

4 - https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/pasieka-czasopismo-dla-pszczelarzy/249-pasieka-6-2023/4043-58-jakub-jaronski-przeglad-prasy-swiatowej

5 - https://pszczelarstwo.pl.eu.org/

6 - https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/biblioteczka-pszczelarza-z-pasja-ksiazki-pasieki/230-k2500-pszczelarskie-fakty-i-mity/3207-s056-mit-pasozyt-varroa-destructor-zywi-sie-wylacznie-cialem-tluszczowym-pszczol

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"