Z artykułu dowiesz się m.in.:

• jakimi cechami charakteryzują się mikrokoniczyny?;
• jaką rolę mogą odegrać w życiu pszczół i w gospodarce pasiecznej?;
• jak je odróżniać od siebie i od niektórych lucern?

Mikrokoniczyny
będące i niebędące koniczynami

Mikrokoniczyna to handlowa nazwa odmiany ‘Pirouette’ koniczyny białej. O ile dzikie koniczyny białe uważane są za chwasty na starannie wypielęgnowanych trawnikach i polach golfowych, o tyle znacznie mniejsze od nich ‘Pirouette’ wsiewa się celowo. Nie tylko wzbogacają podłoże w azot dzięki swym sybiotycznym bakteriom, lecz również zapewniają runi jakże pożądany, gęsty pokrój oraz modny, ciemny odcień zieleni.

W ogóle nowoczesny trawnik z mikrokoniczynami wymaga mniej podlewania, nawożenia oraz pozostałych zabiegów. „Koniczynki” jako rośliny bardzo silne konkurencyjnie utrudniają wnikanie mchów oraz „mleczy” (mniszka lekarskiego, jastrzębca kosmaczka i podbiału) – przynajmniej zdaniem sprzedawców tej nowatorskiej T. repens [Sochorec, Knot 2013, https://www.target.com.pl/porady-i-inspiracje/poradniki/dbamy-i-pielegnujemy-ogrod/jakie-korzysci-sa-z-symbiozy-trawnika-z-mikrokoniczyna/].

Niekiedy „mikrokoniczynami” nazywa się błędnie gatunki o najdrobniejszym pokroju, a główkach w różnych odcieniach żółci. Współcześni botanicy przenoszą te koniczyny do odrębnego rodzaju Chrysapis, niemającego na razie polskiej nazwy. Niepozorne koniczynki z tej grupy bywają łudząco podobne do lucerny chmielowej (nerkowatej).

Pozostałe koniczyny o nieznanej
dotąd miododajności

Florze Polski daleko do bogactwa rodzimych gatunków koniczyn typowego dla krajów basenu Morza Śródzimnego, Kalifornii czy Wyżyny Abisyńskiej [Watson i in. 2000, Ellison i in. 2006]. Tym niemniej także u nas znalazłoby się kilka kolejnych gatunków (np.: koniczyna różnoogonkowa, kreskowana, panońska, kutnerowata, łubinowata, a także scharakteryzowane w poprzednim artykule o koniczynach zamieszczonym w „Pasiece” nr 3/2024 „sobowtóry” koniczyny łąkowej) do udomowienia, w tym do obsiewania pasieczysk, nowoczesnych miedz (pasów kwiatowych, o jakich pisaliśmy już w „Pasiece” nr 1/2024¹) oraz stref buforowych rzek i rowów. Miejmy nadzieję, że w ciągu najbliższych kilku dekad dołączą do koniczyny żółtobiałej oraz polnej („kotków”), wciąż niepożądanej na pastwiskach i łąkach kośnych, za to coraz chętniej wprowadzanej na miejskie łąki!

Adam Kapler
Przyrodnik niezależny

Literatura:

• Biliński M. (1973). Praktyczna metoda uzyskiwania rodzin trzmieli dla zapylania roślin uprawnych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 131, 176-182.
• Christenhusz M., Fay M., Chase M. W. (eds.) (2017). Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Kew Publishing, Richmond, UK/The University of Chicago Press, Chicago, USA.
• Decourtye A., Mader E., Desneux N. (2010). Landscape enhancement of floral resources for honey bees in agro-ecosystems. Apidologie, 41(3), 264-277.
• Donovan B. (1990). Selection and importation of new pollinators to New Zealand. New Zealand Entomologist, 13(1), 26-32.
• Dorywalski J., Adamczewski K. (1976). Klucz do oznaczania polnych i ogrodowych chwastów w fazie początkowego wzrostu. PWRiL, Warszawa.
• Ellison N., Liston A., Steiner J., Warren W., Taylor N. (2006). Molecular phylogenetics of the clover genus (Trifolium—Leguminosae). Molecular Phylogenetics and Evolution, 39(3), 688–705.
• Fedorov A. (1987). Flora Partis Europaeae URSS. T.6. Izd. Akademiia Nauk SSSR, Leningrad.
• Futák J., Bertová L. (eds.) (1988). Flóra Slovenska. T. IV Vydavatel'stvo Slovenskej akadémie vied. Bratislave.
• Góral S. (1969). Wpływ nektarowania i oblotu owadów na osadzenie nasion u di- i tetraploidalnej koniczyny czerwonej (Trifolium pratense L.). Część II. Zapylanie i osadzanie nasion. Rocz. Nauk. Roln. 95, ser. A, 1, 113-137.
• Grobelny P. (2013). Koniczyny. Pasieka 4/2013 https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/pasieka-czasopismo-dla-pszczelarzy/93-pasieka-4-2013/1033-polepszanie-bazy-pozytkowej-poprzez-rosliny-uprawne-koniczyny [dostęp 9.02.2024]
• Haeupler H., Muer T. (2000). Bildatlas der Farn- und Blütenpflanzen Deutshlands. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart.
• Hołubowicz-Kliza G. (2011). Rolniczy atlas chwastów. Wyd. IUNG-PIB, Puławy.
• Jabłoński B. (1988a). Koniczyna Trifolium. S. 77-79. W: Praca zbiorowa. Encyklopedia pszczelarska. PWRiL, Warszawa.
• Jabłoński B. (1988b). Lucerna Medicago. S. 96. W: Praca zbiorowa. Encyklopedia pszczelarska. PWRiL, Warszawa.
• Jabłoński B. (1998). Wiadomości z botaniki pszczelarskiej. S. 775-887. W: Prabucki B. (red.). Pszczelnictwo. Wyd. Promocyjne „Albatros”, Szczecin.
• Jakie korzyści sa z symbiozy trawnika z mikrokoniczyną https://www.target.com.pl/porady-i-inspiracje/poradniki/dbamy-i-pielegnujemy-ogrod/jakie-korzysci-sa-z-symbiozy-trawnika-z-mikrokoniczyna/ [dostęp 12.02.2024]
• Koniczyna łąkowa ‘Pasieka’ https://sklep.mhr.com.pl/module/psblog/module-psblog-blog?id=16 [dostęp 10.02.2024]
• Kapler A. (2021). Koniczyna długokłosowa. https://lakikwietne.pl/produkty/marki/beewild/koniczyna-dlugoklosowa/ [dostęp 10.02.2024]
• Kaźmierczakowa R. (red.) (2016). Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Instytut Ochr. Przyrody PAN, Kraków.
• Komarov V.L., Schischkin B.K. (1945). Flora URSS. T.11 Leguminosae. Izd. Akademiia Nauk SSSR, Leningrad.
• Krzysztofiak A., Krzysztofiak L., Pawlikowski T. (2004). Trzmiele Polski: przewodnik terenowy. Krzysztofiak & Krzysztofiak, Suwałki.
• Kulpa W. (1988). Nasionoznawstwo chwastów. PWRiL, Warszawa.
• Lipiński M. (1988a). Kozieradka pospolita Trigonella foenum graecum. S. 81. W: Praca zbiorowa. Encyklopedia pszczelarska. PWRiL, Warszawa.
• Lipiński M. (1988b). Strączkowe. S. 207-208. W: Praca zbiorowa. Encyklopedia pszczelarska. PWRiL, Warszawa.
• Lipiński M., Kołtowski Z. (2010). Pożytki pszczele. Zapylanie i miododajność roślin. Powszechne Wyd. Rolnicze i Leśne, Warszawa/Sądecki Bartnik, Stoże.
• Macfarlane R., Gurr L. (1995). Distribution of bumble bees in New Zealand. New Zealand Entomologist, 18(1), 29-36.
• Matuszkiewicz W. (2001). Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
• Mirek Z. (red.) (2020). Vascular plants of Poland. An annotated checklist. Rośliny naczyniowe Polski. Adnotowany wykaz gatunków. Instytut Botaniki PAN, Kraków.
• Mowszowicz J. (1979). Pospolite rośliny naczyniowe Polski. PWN, Warszawa.
• Mowszowicz J. (1986). Krajowe chwasty polne i ogrodowe. PWRiL, Warszawa.
• Nawara Z. (2006). Rośliny łąkowe. Oficyna Wyd. MULTICO, Warszawa.
• Nowak J., Piątek M., Walerowicz M. (2020). Pszczelarstwo. Życie pszczół. Zakładanie pasiek. Mody i inne produkty pszczele. Kalendarz prac. Apiterapia. Wydawnictwo SBM, Warszawa.
• Oertel E. (1967). Beekeeping in the United States. U.S. Department of Agriculture, US Department of Agriculture.
• Pawlikowski T. (1996). Pszczołowate - Apidae. Podrodzina Apinae. Klucze do oznaczania owadów Polski. Nr 148 serii kluczy. Część XXIV, Błonkówki — Hymenoptera, zeszyt 68 h. Polskie Towarzystwo Entomologiczne. Oficyna Wydawnicza Turpress, Toruń.
• Pawlikowski T. (2008). A distribution atlas of bumblebees in Poland. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Pawlikowski T., Pawlikowski K. (2012). Trzmielowate Polski (Hymenoptera: Apidae: Bombini). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Pogorzelec C. (2019). Atlas roślin miododajnych. Klub Miłośników Książki/wyd. Dragon, Bielsko Biała.
• Rothmaler W. (1995). Exkursionsflora von Deutschland, Band 3. Gefäßpflanzen: Atlasband. Spektrum Akademischer Verlag, Leipzig.
• Rothmaler W. (2005). Exkursionsflora von Deutschland, Band 4. Gefäßpflanzen: Kritischer Band. Spektrum Akademischer Verlag, Leipzig.
• Ruszkowski A., Żak B. (1974). Taśma pokarmowa ważniejszych gatunków trzmieli oraz możliwości ich rozmnożenia. Pam. Puławski IUNG, 58, suppl., 27-98.
• Sikora A., Michołap P., Kadej M., Sikora M., Tarnawski D. (2018). Pszczoły w mieście. Trzmiele Wrocławia. Stow. „Natura i Człowiek”, drukarnia Printvit Spzoo, Wrocław.
• Sochorec M., Knot P. (2013). The effect of fertilizer seed coating on the germinating capacity and initial development of some turf grass species and white clover. Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 60, 23, 199-204.
• Rutkowski L. (2004). Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
• Slavík B. (1995). Květena České Republiky. T. 4. Wyd. Academia, Praha.
• Starzycki S. (1964). Uprawa i nasiennictwo koniczyn. PWRiL, Warszawa.
• Sulborska A. (2023) Byliny dziko rosnące. Biblioteczka pszczelarza https://www.pasieka24.pl/index.php/pl-pl/biblioteczka-pszczelarza-z-pasja-ksiazki-pasieki/200-k182-rosliny-pozytkowe/2367-29-pozytki-wczesnoletnie-byliny-dziko-rosnace [dostęp 9.02.2024]
• Szafer W, Kulczyński S, Pawłowski B. (1988). Rośliny polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. PWN, Warszawa.
• Szafer W., Pawłowski B. (red.) (1959). Flora Polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. PWN, Warszawa.
• Szempliński W. (red.) (2012). Rośliny rolnicze. Wyd. UWM, Olsztyn.
• Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M. i A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński Cz. (2012). Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa.
• Tutin T.G. (red.) (1968). Flora Europaea. Volume 2. Rosaceae to Umbelliferae. Cambridge University Press, Cambridge.
• Watson L., Sayed-Ahmed H., Badr A. (2000). Molecular phylogeny of Old World Trifolium (Fabaceae), based on plastid and nuclear markers. Plant Systematics and Evolution, 224(3–4), 153–171.
• Wilkaniec Z. (1998). Dziko żyjące pszczołowate – chów i użytkowanie. Ss. 721-772. W: Prabucki J. (red.) Pszczelnictwo. Wyd. Promocyjne „Albatros”, Szczecin.
• Wojciechowski M., Lavin M., Sanderson M. (2004). A phylogeny of legumes (Leguminosae) based on analysis of the plastid matK gene resolves many well-supported subclades within the family. American Journal of Botany, 91: 1846.
• Wójtowski F. (1965). Zastosowanie błonkówek pszczołowatych z rodzaju Bombus Latr. oraz Anthophora Latr. (Hymenoptera, Apoidea) do zapylania plantacji nasiennych roślin motylkowatych. Roczniki WSR w Poznaniu, 24, 223-274.
• Wójtowski F., Wilkaniec Z. (1969). Wyniki badań eksperymentalnych nad udomowieniem trzmieli (Bombus Latr., Hymenoptera, Apoidea). Roczniki WSR w Poznaniu, 42, 167-188.
• Wójtowski F., Wilkaniec Z., Szymaś B. (1991). Próby reintrodukcji wybranych gatunków dziko żyjących pszczołowatych (Apoidea) w warunkach intensywnej gospodarki rolnej. Roczniki AR w Poznaniu, 229, 181-192.
• Zając, A., Zając, M. (red.) (2001). Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Distribution Atlas of Vascular Plants in Poland. Instytut Botaniki UJ, Kraków.
• Zając, A., Zając, M. (red.) (2019). Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Distribution Atlas of Vascular Plants in Poland. Instytut Botaniki UJ, Kraków.

1 - https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/pasieka-czasopismo-dla-pszczelarzy/250-pasieka-1-2024/4100-22-adam-kaper-nowoczesna-miedza-kwiatowa-dla-nas-i-dla-pszczol

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"