Z artykułu dowiesz się m.in.:

• jak ocenili swoje zadowolenie z życia pszczelarze biorący udział w ankiecie COLOSS;
• czy są różnice w poczuciu dobrostanu między pszczelarzami polskimi a nowozelandzkimi;
• czy te wyniki mogą być reprezentatywne dla całej grupy.

Czy polscy pszczelarze są szczęśliwi?

W społeczeństwie istnieje przekonanie, że pszczelarstwo jest zajęciem relaksującym, poprawiającym humor i pozwalającym na kontakt z naturą. Po wpisaniu w wyszukiwarkę internetową hasła „pszczelarz” czy „pszczelarka” zobaczymy szeroko uśmiechnięte osoby otoczone kolorowymi ulami. Naukowcy z Irlandii stwierdzili nawet (na niewielkiej grupie pszczelarzy), że pszczelarstwo ma potencjał do bycia pozytywną interwencją psychologiczną, czyli działaniem, które ma na celu poprawę samopoczucia [Burke & Corrigan, 2024]. Czy pszczelarstwo w Polsce rzeczywiście jest zajęciem, które uszczęśliwia?

Koordynatorzy znanego już czytelnikom monitoringu strat rodzin pszczelich COLOSS postanowili zapytać o tę kwestię samych zainteresowanych. W tegorocznej ankiecie dotyczącej zimowli 2023/24 pszczelarze odpowiedzieli na dwa pytania dotyczące zadowolenia z życia (z ang. well-being czy life satisfaction) (ilustr. 1). Drabina Cantrila, która została użyta jako skala w pytaniu pierwszym, jest powszechnie używanym narzędziem pomiaru dobrostanu psychicznego. Badanie trwało od 21 marca do 31 maja tego roku. Do analizy użyto 287 odpowiedzi (tylko tylu pszczelarzy odpowiedziało w pełni na oba pytania).

Czy czynniki, które pozytywnie wpływają na samopoczucie pszczelarzy w Nowej Zelandii, są podobne do tych określonych w Polsce lub Europie? Okazuje się, że dwa z nich wpływają pozytywnie na ponad połowę pszczelarzy ze wszystkich krajów. Są to pogoda i praca na zewnątrz, a także ciężka fizyczna praca (Wykres 2; Stahlmann-Brown i in., 2024; dane z Konferencji COLOSS Wageningen 2024). Mimo ekstremalnych zdarzeń pogodowych i zmieniającego się klimatu pszczelarze (jeszcze?) nie odczuwają negatywnych skutków z tym związanych, a ciężka fizyczna praca jest odbierana pozytywnie. Czynnikiem, który został wskazany jako najbardziej negatywny, okazał się punkt „regulacje prawne i zgodność z przepisami”. Według danych ankietowych COLOSS ponad 20% pszczelarzy ze wszystkich krajów oceniło go bardzo negatywnie i raczej negatywnie, w Polsce było to ponad 30%. Obciążenie pracą i zarządzanie czasem również było oceniane negatywnie (ok. 20% pszczelarzy ze wszystkich krajów; 26% polskich pszczelarzy). Większość polskich pszczelarzy jest hobbystami i niewykluczone, że pogodzenie pracy zawodowej z opieką nad pasieką sprawia im trudność. To, co najbardziej zaskakuje w wynikach (nasza subiektywna ocena jako specjalistek chorób pszczół), to fakt, że czynnik „zdrowie i ochrona pszczół” został oceniony przez ponad 70% ankietowanych jako bardzo pozytywny lub raczej pozytywny. W dobie powszechnie występującej warrozy, wszelkiego typu zakażeń, a także zbliżających się nowych zagrożeń (inwazja szerszenia Vespa velutina, roztocza Tropilaelaps mercedesae) spodziewałybyśmy się jednak mniej optymistycznej oceny. Należy jednak zachować ostrożność w interpretacji danych, gdyż wiemy, że objęły one mniej niż 1% krajowych pszczelarzy. Aspektami, które wzbudziły najmniej skrajności wśród polskich ankietowanych, okazały się „techniczne i finansowe wsparcie dla pszczelarzy” i „finansowe aspekty pszczelarstwa”. Te dwa czynniki zostały ocenione negatywnie tylko przez nieco ponad 20% ankietowanych (w obu przypadkach), natomiast w Nowej Zelandii była to ponad połowa respondentów. Musimy jednak podkreślić, że badanie w Nowej Zelandii obejmowało tylko pszczelarzy komercyjnych. Niewykluczone, że analiza polskich pszczelarzy zawodowych pokazałaby podobny trend, gdyż wiemy, że borykają się oni ze spadkiem konsumpcji miodu, spadającymi cenami i napływem miodu z innych krajów. Niestety w naszej analizie nie było możliwe uwzględnienie typu pasieki, ponieważ uzyskaliśmy za mało danych.

Kolejne spotkanie koordynatorów ankiety zaplanowane jest na luty 2025 r. Podejmiemy decyzję, czy ponownie umieścić pytania o satysfakcję z życia w badaniu COLOSS. Zachęcamy do wzięcia udziału w kolejnej ankiecie. Szczegóły będzie można znaleźć na stronie sggw.edu.pl oraz na stronie internetowej www.pasieka24.pl

Lek. wet. Ewa Mazur
dr n. wet. Anna Gajda
Pracownia Chorób Owadów Użytkowych, Katedra Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej, Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Literatura:

• Burke J. and Corrigan S. (2024) Bee Well: a positive psychological impact of a pro-environmental intervention on beekeepers’ and their families’ wellbeing. Front. Psychol. 15:1354408. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1354408
• https://ec.europa.eu/eurostat/en/
• Helliwell, J. F., Layard, R., Sachs, J. D., De Neve, J.-E., Aknin, L. B., & Wang, S. (Eds.). (2024). World Happiness Report 2024. University of Oxford: Wellbeing Research Centre.
• Stahlmann-Brown, P., Dawkins, P., Pierce, J., Berry, J., Foster, B., Leahy, R., … Trollope, W. (2024). Perspectives on Well-being Among Commercial Beekeepers in New Zealand. Bee World, 1–6. https://doi.org/10.1080/0005772X.2024.2328637

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"