Strategia zdobywania pyłku przez pszczołę miodną

fot. © Maria i  Eugeniusz Sapiołko Pszczoła miodna pozyskuje pyłek kwiatowy z jednego lub kilku gatunków kwiatów. O wyborze określonej odmiany jako dominującej lub dodatkowej decydują warunki atmosferyczne, liczba gatunków, ich rozmieszczenie oraz zagęszczenie. Co ciekawe, kiedy zbieraczki mają do wyboru pyłek z jednego gatunku lub mieszany – wybierają ten drugi. Pszczoły potrafią zapamiętać barwę, kształt i zapach kwiatów. Pokarm pyłkowy jest dla pszczoły bardzo cenny a jego niedostatek może wywołać nawet... kanibalizm larw.

Czym jest pyłek kwiatowy?

Pyłek kwiatowy jest dla pszczoły miodnej głównym źródłem białka, witamin i minerałów. Spożywają go zarówno larwy, jak
i osobniki dorosłe. Przynoszony jest do gniazda przez zbieraczki w postaci obnóży pyłkowych, będących zbitą grudką pyłku, w koszyczkach znajdujących się na trzeciej parze odnóży. Zbieraczka może samoczynnie zostać obsypana pyłkiem lub sama podejmuje jego zbiór. Robotnica taka scala ze sobą ziarna pyłku śliną, nektarem lub miodem, który ma w wolu, wylatując po pożytek, a następnie w locie formuje obnóża pyłkowe. Sczesuje ona ze swojego ciała pyłek przy pomocy odnóży oraz znajdujących się na piętach regularnie ułożonych szczecinek, czyli szczoteczek.

Różnorodność kolorystyczna obnóży

Istnieje ogromna różnorodność kolorystyczna obnóży pyłkowych. Ich barwa zależy przede wszystkim od gatunku rośliny, z jakiej pyłek jest zbierany. Na przykład obnóża z koniczyny są brązowe, z truskawki brązowożółte, z rumianku pomarańczowe, z jabłoni piaskowożółte, z gruszy zielone, z barszczu Sosnowskiego jasnożółte, z maliny kremowoszare, z facelii niebieskie, a z maku prawie czarne. Wśród tych barw dominują jednak odcienie koloru żółtego i pomarańczowego. Równocześnie obnóża pyłkowe pochodzące z jednego gatunku rośliny mogą mieć różny odcień barwy podstawowej. Ma na to wpływ wiek pyłku na pylniku, pora zbioru, ilość oraz rodzaj zużytego do zlepiania ziaren pyłku surowca oraz obecność zanieczyszczeń na kwiecie, takich jak zarodniki grzybów, piasek czy kurz.

Kształt i masa obnóży

Kształt obnóży, podobnie jak barwa, jest zmienny i zależy przede wszystkim od gatunku rośliny, z jakiej zbierany jest pyłek oraz wielkości ziaren pyłku. Na przykład obnóża pyłkowe formowane z pyłku wierzbówki kiprzycy są płaskie, z gorczycy jasnej bardzo duże, okrągłe, natomiast z koniczyny drobne, nie do końca wypełniające koszyczek. Masa pary obnóży jest różna i waha się w granicach
8 - 25 mg.  Obnóża o większej masie formowane są przez robotnice rano lub późnym popołudniem, co może wynikać ze zwiększonej przemiany materii. Masa przynoszonych obnóży pyłkowych zależy w dużej mierze od gatunku oblatywanej rośliny, a także od panujących w czasie zbiorów warunków pogodowych, jak również od zapotrzebowania na pyłek w rodzinie pszczelej. Kiedy zapotrzebowanie na pyłek jest większe, zbieraczki formują obnóża o większej masie. Ale też robotnice o większych koszyczkach przynoszą większe obnóża pyłkowe.

Wpływ pogody na zbiór obnóży

Optymalna temperatura zbioru pyłku  wynosi 18 - 22oC. W ciepłe, bezwietrzne, pogodne dni, niezależnie od zachmurzenia, zbieraczki gromadzą więcej obnóży pyłkowych aniżeli w dni chłodniejsze. Opady atmosferyczne, niewielkie i krótkotrwałe, nie mają znaczenia przy zbiorze, intensywne opady zaś całkowicie go hamują, jednak zaraz po ich ustaniu zbieraczki, w czasie niedłuższym niż 30 minut, ponownie rozpoczynają zbiór, najczęściej z kwiatów mających pręciki ukryte w rurce korony, np. z koniczyny. Silne wiatry są także czynnikiem utrudniającym formowanie obnóży, a co za tym idzie zbiór pyłku. Mogą być  przyczyną całkowitego zaprzestania zbioru, szczególnie z roślin wiatropylnych. Pyłek tych roślin jest suchy i lekki, często wyposażony w aparaty powietrzne. Jest więc w czasie podmuchów wiatru strącany z kwiatów i przenoszony. Pszczoły mogą go wykorzystać tylko w czasie bezwietrznej pogody. Dlatego traktowane jako pożytek pyłkowy przy pasiekach rośliny wiatropylne, np. krzewy leszczyny, powinny znajdować się w miejscu osłoniętym od wiatru, aby pszczoły mogły wykorzystać ich pyłek.

[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

dr inż. Joanna
Klepacz-Baniak

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"