14. WOSK PSZCZELI W FARMACJI

14.1. Modyfikator działania leków

Jako surowiec farmaceutyczny stosowany jest wosk pszczeli bielony, rzadziej wosk żółty. Służy on do sporządzania leków o podwyższonej lepkości oraz preparatów o większej przenikalności przez skórę. Wykorzystywany jest ponadto do wytwarzania leków, produktów spożywczych i kosmetycznych o przedłużonym działaniu, w tym w postaci nanocząsteczek.

W literaturze można znaleźć przykład połączenia wosku z masłem kakaowym do wytwarzania czopków z luminalem (środek o działaniu nasennym i uspokajającym, należący do grupy barbituranów) o przedłużonym uwalnianiu tego leku [1]. Wosk pszczeli z etylocelulozą stosowano do wytwarzania tabletek powlekanych z aspiryną, z których powoli uwalniała się ona do krwiobiegu, przy czym wosk poprawiał jej stabilność, nie wpływając na dostępność biologiczną tej substancji leczniczej. Mieszanina z węglanem wapnia, olejem mineralnym i żywicą naturalną stosowana była do leczenia przewlekłego zapalenia gruczołów mlecznych, trądziku, oparzeń, zakażonych ran, czyraków i ropni. Wosk pszczeli w połączeniu z łojem zwierzęcym, oliwą z oliwek, kamforą i solą morską używano do leczenia wrzodów i ran nowotworowych. Poza tym wosk pszczeli z wazeliną żółtą z dobrym skutkiem wykorzystywano do impregnacji bandaży oraz w połączeniu z lanoliną i boraksem w postaci natrysku na rany w celu ich ochrony przed czynnikami zewnętrznymi, oraz wspomagania działania leczniczego.

Wosku pszczeli i oleje roślinne posłużyły także do wytwarzania preparatu iniekcyjnego z penicyliną o przedłużonym uwalnianiu tego antybiotyku do krwi [2].

Według IBRA¹ wosk pszczeli w połączeniu z kwasem palmitynowym znalazł zastosowanie do wytwarzania czopków doodbytniczych z chloramfenikolem (antybiotyk z grupy karbapenemów) w celu jego długotrwałego uwalniania z podstawy czopkowej [3]. Zastosowano go także w płynnej zawiesinie doustnej jako nośnik kwasu nalidyksowego, który miał utrzymywać wysoki poziom chemioterapeutyku w surowicy krwi i zapewnić powolne usuwanie go z organizmu. Poza tym wosk pszczeli wykorzystywano łącznie z monostearynianem glicerolu i kwasem stearynowym do powolnej eliminacji maleinianu chlorfeniraminy – podawanego doustnie leku przeciwhistaminowego.

Otrzymano także nanoemulsję opartą na wosku pszczelim, utlenionej skrobi kukurydzianej, naturalnych środkach konserwujących i tweenie³ 80. Zawierała ona nanocząsteczki o średnicy około 78 nm i była przeznaczona do powlekania świeżych produktów spożywczych, zabezpieczając je przed rozwojem drobnoustrojów.

Wosk pszczeli wykorzystywano ponadto do sporządzania implantów z kortykosteronem, tj. syntetycznym związkiem sterydowym. Na przykład do tego celu użyto mieszaniny wosku pszczelego i masła z orzeszków ziemnych [11]. Do upłynnionej masy dodawano etanolowy roztwór substancji sterydowej i po ochłodzeniu utwardzony walec o średnicy 1,75 mm cięto na 1 cm krążki. Uzyskane w ten sposób implanty, zawierające 0,5 mg kortykosteronu, wprowadzano zwierzętom pod skórę. Uwalniały one substancję leczniczą utrzymując jej aktywność biologiczną przez okres 5 tygodni.

Jak można zorientować się z powyższego przeglądu, wosk pszczeli okazuje się ważnym surowcem farmaceutycznym, pozwalającym na modyfikowanie działania wielu substancji leczniczych. Poza tym wykorzystywany jest do modyfikowania właściwości produktów spożywczych i kosmetycznych.

1 - IBRA – International Bee Research Association, czyli Międzynarodowe Towarzystwo Badań Pszczelniczych.

2 - Periodontycznych, czyli stosowanych w młodzieńczym zapaleniu przyzębia uwarunkowanym genetycznie w okresie pokwitania (10-19 lat).

3 - Inaczej polisorbacie 80, który jest dobrym rozpuszczalnikiem o właściwościach powierzchniowo-czynnych, stosowany jako emulgator, solubilizator, czyli substancja powierzchniowo czynna, umożliwiająca wprowadzenie do roztworu wodnego substancji nierozpuszczalnych lub trudno rozpuszczalnych w wodzie.

Literatura:

[1] - Wells F.B., Hive product uses – beeswax. Part. V – Conclusion. A. Bee J. 1977, 117(3), 150-151; 160.

[2] - Dobrovoda I., Včelie produkty a zdravie. Wyd. Priroda, Bratislawa 1986, 131-141.

[3] - IBRA Bibliography. Beeswax and its use by man 1983–1996. Wyd. IBRA, Cardiff 1997; 1–12.

[4] - Iberseras I., Pczelinyj wosk i jego primienienie w kosmetikie i farmaceutikie. W: Produkty pczełowodstwa-piszcza, zdorowie, krasota. Wyd. Apimondia, Bucharest 1988; 149–153.

[5] - Kotsiomiti E., McCabe J.F., Experimental wax mixtures for dental use. J. Oral Rehabil. 1997, 24, 517–521.

[6] - Sinjakow A.F., Bolszoj miedowyj leczebnik. Wyd. Aweont. Moskwa 2008; 345–360.

[7] - Tan C.S.W., Billa N., Roberts C.J. i in., Properties of an oral nanoformulation of a moleculary dispersed amphotericin B comprising a composite matrix of theobroma oil and bees wax. Nanomater. 2014, 4, 905–916.

[8] - Souza C., de Freitas L.A.P., Berardo P.M. i in., Topical formulation containing beeswax-based nanoparticles improved in vivo skin barrier function. AAPS Pharm. Sci. Tech. 2017, 18(7), 2505–2516.

[9] - Arredondo-Ochoa T., Garcia-Almendārez B.E., Escamilla-Garcia M. i wsp., Physicochemical and antimicrobial characterization of beeswax – starch food-grade nanoemulsions incorporating natural antimicrobials. Int. J. Mol. Sci. 2017, 18, 2712–2729.

[10] - Soleimanian Y., Goli S.A.H., Varshosaz J. i in., Formulation and characterization of novel nanostructured lipid carriers made from beeswax, propolis wax and pomegranate seed oil. Food Chem. 2018, 244, 83–92.

[11] - Beck M.L., Davies S., Moore I.T. i in., Beeswax corticosterone implants produce long-term elevation of plasma corticosterone and influence condition. Gen. Comp. Endocrinol. 2016, 233, 109–114.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"