Pszczelarstwo w Unii Europejskiej
W krajach Unii Europejskiej, w ramach prowadzonej polityki rolnej, pomoc państwa kierowana jest do gospodarstw rolnych, w tym także do działów specjalnych. Za takie w pszczelarstwie uznaje się pasieki większe niż 80-pniowe. Podlegają one opodatkowaniu od dochodów z działów specjalnych.
Na rok 2004 rozporządzeniem Ministerstwa Finansów ustalono dochód szacunkowy w wysokości 2,16 zł od jednej rodziny. Opodatkowaniu 19% podlega dochód wyliczony przez pomnożenie liczby rodzin przez szacunkową stawkę dochodu. Tak wyliczony dochód należałoby pomniejszyć o kwotę wolną od podatku, czyli 530,08 zł. Oznacza to, że aby zapłacić jakikolwiek podatek, należałoby zgłosić w Urzędzie Skarbowym pasiekę powyżej 254 rodzin.
Pszczelarze niesłusznie unikają opodatkowania i tym samym pozbawiają się możliwości korzystania z przywilejów. Według statystyk Polskiego Związku Pszczelarskiego w roku 2002 tylko 3,8% pszczelarzy posiadało pasieki podlegające opodatkowaniu od dochodów z działów specjalnych, a tym samym spełniających kryteria do korzystania z pomocy.
Następnym warunkiem udzielenia pomocy jest wiek. Przyjęto zasadę wykluczenia z pomocy finansowej emerytów i rencistów prowadzących działalność gospodarczą oraz osoby w wieku powyżej 50 lub 55 lat. Tymczasem około 2/3 pszczelarzy ma powyżej 50 lat.
Kolejnym warunkiem umożliwiającym korzystanie z dotacji są odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Za takie uznaje się:
wykształcenie rolnicze wyższe lub średnie,
wykształcenie rolnicze na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej i co najmniej 3-letni staż pracy w gospodarstwie rolnym,
wykształcenie o kierunku innym niż rolnicze na poziomie średnim lub wyższym i co najmniej 3-letni staż pracy w gospodarstwie rolnym,
wykształcenie podstawowe lub zasadnicze zawodowe o kierunku innym niż rolnicze i co najmniej 5-letni staż pracy w gospodarstwie rolnym.
Staż pracy najlepiej potwierdzić zaświadczeniem o opłacaniu składek KRUS lub podatku.
W programach unijnych przyjęto zasadę, że pomoc jest wypłacana po zrealizowaniu zadania i zwracana w odpowiednim do poniesionych kosztów procencie. Wymaga to zaangażowania w procesie inwestycyjnym własnych środków bądź skorzystania z kredytów komercyjnych.
Poważną trudnością w korzystaniu z pomocy finansowej są wymogi proceduralne. Ubiegający się o dotację sporządza wniosek, do którego zobowiązany jest załączyć dużą ilość dokumentów. W przypadku inwestycji niezbędne jest udokumentowanie stanu prawnego terenu, na którym będzie ona realizowana, dołączenie zaświadczeń o stanie gospodarstwa, biznesplanu oraz spełnienie standardów unijnych w zakresie higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt. Przy sporządzaniu biznesplanu można uzyskać pomoc pracowników Ośrodków Doradztwa Rolniczego.
Takie wymogi już na starcie wyeliminowały dużą ilość pszczelarzy ubiegających się o dotację z funduszu SAPARD.
Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej pszczelarze prowadzący dział specjalny będą mogli korzystać z pomocy finansowej w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego oraz Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich przewidzianych na lata 2004 – 2006.
W ramach tego pierwszego gospodarstwo można będzie wyposażyć w sprzęt techniczny, dostosować je do wymogów unijnych w zakresie higieny, bezpieczeństwa żywności i wymogów ochrony środowiska oraz dostosować produkcję do wymogów rynkowych. Pomoc wyniesie nie więcej niż 300.000 PLN dla jednego podmiotu gospodarczego i stanowić będzie 50-60% kosztów kwalifikowanych. Wyższą pomoc będą mogły uzyskać gospodarstwa położone na terenach o niewykorzystanych warunkach gospodarowania.
Procedury przewidują:
sporządzenie planu inwestycji,
zebranie wymaganych załączników, w tym zezwoleń,
wypełnienie i złożenie w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wniosku wraz z załącznikami.
O przyjęciu wniosków do realizacji zadecyduje kolejność zgłoszeń.
Istnieje także możliwość skorzystania z dotacji przez rolników, którzy nie przekroczyli 40 roku życia, posiadają niezbędne kwalifikacje i podjęli się prowadzenia gospodarstwa nie wcześniej niż 12 miesięcy przed złożeniem wniosku oraz zobowiążą się do jego prowadzenia przez okres co najmniej 5 lat od wypłaty pomocy w wysokości do 100.000 PLN.
W tym przypadku będzie obowiązywało złożenie wniosku wraz z załącznikami, w których będzie wykazana żywotność ekonomiczna gospodarstwa, spełnienie wymogów ochrony środowiska, warunków utrzymania zwierząt i higieny pozyskiwania od nich produktów. Premia będzie wypłacana według kolejności zgłoszeń, a rozliczeniem będą faktury i rachunki zakupu środków na sfinansowanie tego działania.
Program przewiduje też finansowanie poprawy przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych. Pomoc taka skierowana będzie do osób fizycznych (prawnych), których statutowym przedmiotem działania jest w branży pszczelarskiej zagospodarowanie produktów pszczelich, ich przechowywanie, pakowanie i dystrybucja. Maksymalna jej wielkość może sięgać 50% kosztów kwalifikowanych, jednak nie więcej niż 20.000.000 i nie mniej niż 30.000 zł na jeden
zakład.
Celem działania jest między innymi poprawa warunków sanitarno-higienicznych produkcji i jakości produktu, wykorzystanie nisz rynkowych, wprowadzenie nowych i modernizacja istniejących technologii produkcji.
Pomoc ta obejmuje:
budowę, modernizację i przebudowę budynków, w tym laboratoriów, ich wyposażenie w maszyny i urządzenia,
zakup i instalację aparatury kontrolno-pomiarowej oraz sprzętu do sterowania procesem produkcji w tym oprogramowania,
instalację urządzeń zapewniających jakość i bezpieczeństwo żywności oraz służących do poprawy ochrony środowiska.
Warunkiem jej uzyskania będzie:
wykazanie żywotności ekonomicznej planowanego przedsięwzięcia,
zawarcie wieloletnich umów na odbiór co najmniej 40% surowców z krajowymi producentami.
Wnioski o pomoc będą składane w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i oceniane od strony formalnej i ekonomicznej. Każdy będzie sprawdzony pod względem zgodności inwestycji z wymogami weterynaryjnymi UE. Przy realizacji tego zadania możliwe będzie etapowe jego wykonanie i takie samo rozliczanie na podstawie udokumentowania poniesionych wydatków.
W ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich producenci miodu i innych produktów pszczelich mogą uzyskać wsparcie na zakładanie i rekompensowanie kosztów działania grup producentów. Pomoc ta może być udzielana przez okres 5 lat od momentu ich powstania. Mogą na nią liczyć grupy formalnie zarejestrowane przez wojewodę na mocy ustawy o grupach producentów i ich związkach. Kwoty wsparcia nie mogą przekroczyć 100.000 euro w pierwszym i drugim, 80.000 w trzecim, 60.000 w czwartym i 50.000 w piątym roku. Zostaną one wyliczone na podstawie rocznej wartości netto sprzedanej produkcji wytworzonej w gospodarstwach członków grupy i wynosić będą odpowiednio 5%, 5%, 4%, 3 i 2% wartości produkcji do sumy 1.000.000 euro, lub 2,5%, 2,5%, 2%, 1,5 i 1,5% przy wartości produkcji powyżej 1.000.000 euro.
Szczegółowe zasady wsparcia rolnictwa w ramach PROW i SPO można znależć na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi: www.minrol.gov.pl
Unijne pszczelarstwo nie dysponuje instrumentami wspólnej organizacji i rynku miodu. Najnowszym aktem prawnym poświęconym rynkowi miodu jest rozporządzenie z 2002 roku, ustalające ogólne zasady stosowania środków działania w celu poprawy produkcji i obrotu miodem. Na jego mocy państwa członkowskie mogą tworzyć roczne programy krajowe w ścisłej współpracy z organizacjami przedstawicielskimi pszczelarzy i spółdzielni pszczelarskich.
W programach krajowych państw członkowskich uwzględniane są następujące priorytety:
wsparcie techniczne produkcji pszczelarskiej,
zwalczanie warrozy,
racjonalizacja okresowych wędrówek,
tworzenie laboratoriów dokonujących analizy miodów,
badania nad poprawą jakości miodu.
Korzystanie z dofinansowania działań prowadzonych w sektorze pszczelarskim musi być poprzedzone przedstawieniem do 15 kwietnia każdego roku Komisji Europejskiej rocznego programu narodowego. Powinien on być przygotowany przez jednostki produkcji i zbytu i zawierać:
określenie celów programu,
przedstawienie aktualnej sytuacji w sektorze pszczelarskim,
szczegółowy opis kosztów,
określenie szacunkowych kosztów i planu finansowania na poziomie krajowym i regionalnym,
podanie krajowych podstaw prawnych i administracyjnych umożliwiających realizację planu,
nazwy reprezentatywnych organizacji i spółdzielni pszczelarskich współpracujących przy tworzeniu i realizowaniu planu,
wykaz zadań kontrolnych przy realizacji programu.
Każde państwo członkowskie w swoim programie przekazuje Komisji Europejskiej informacje dotyczące:
liczby uli i pszczelarzy, w tym zawodowych,
struktury sprzedaży miodu,
cen miodu na rynku krajowym,
kosztów produkcji i konfekcjonowania,
jakości miodu.
Roczne programy narodowe realizowane są od 1 września roku, w którym zostały zatwierdzone, do 31 sierpnia roku następnego. U nas będą zatwierdzane przez Agencję Rynku Rolnego, która będzie dokonywała wyrywkowych kontroli ich realizacji przez wykonawców i beneficjentów, a więc pszczelarzy. Płatności będą dokonywane do 15 października w roku jego zakończenia.
Pomoc dla polskich pszczelarzy została zapisana w stanowisku negocjacyjnym. Czy z niej skorzystamy? Zależy to od organizacji przedstawicielskich i ich jedności. Niech czytelnicy „Pasieki” sami ocenią, czy polscy pszczelarze to jedna rodzina?
Fabian Wierszuń
RCDRRiOW Wrocław
